این مطالعه برای تعیین تاثیر سطوح مختلف ویتامین E و C روی شاخص ­های رشد و پارامترهای خونی در ماهیان فلاورهورن (Cichlosoma sp) انجام شد. 9 جیره غذایی حاوی ترکیبی از مقادیر 0، 100 و 1000 میلی­گرم بر کیلو­گرم غذا از ویتامین E و 0، 100 و 1000 میلی­گرم بر کیلو­گرم غذا از ویتامین C در سه تکرار و به مدت 8 هفته در نظر گرفته شد. وزن اولیه بچه ماهیان 6/3 ±15 گرم بود. ماهیان هر دو هفته یکبار بیومتری ­شدند و در پایان آزمایش شاخص ­های رشد ) افزایش وزن بدن، درصد افزایش وزن بدن،‌ ضریب رشد ویژه(SGR)،‌ فاکتور وضعیت، کارایی غذا و ضریب تبدیل غذایی( و تغییرات بیوشیمیایی و هماتولوژیکی (گلوکز، پروتئین کل، هماتوکریت، هموگلوبین، لکوسیت کل، گلبول قرمز، لنفوسیت، مونوسیت، هتروفیل و ائوزینوفیل) مورد ارزیابی قرار گرفت. داده ­ها توسط آنالیز واریانس یکطرفه با هم مقایسه شدند. نتایج نشان داد که افزودن دوزهای مختلف ویتامین E و C در جیره­های غذایی ماهیان تغییر معنی­داری را در فاکتورهای رشد به جز فاکتور وضعیت تیمارها ایجاد نمود (05/0< P). بهترین نتایج از نظر مقایسه وزن نهایی و طول نهایی، افزایش وزن، ضریب تبدیل غذایی، ضریب رشد ویژه و ضریب کارایی غذا متعلق به تیمار 1 (جیره حاوی 1000میلی­ گرم ویتامین E و1000 میلی­گرم ویتامین C) بود. نتایج پارامترهای خونی نشان داد که سطح ویتامین E و C جیره غذایی اثر معنی­داری روی میزان شاخص ­های خونی داشته است(05/0 P< ).

1-1- کلیات

1-1-1- ماهیان زینتی

امروزه آبزیان زینتی به گونه ­هایی از انواع آبزیان كه ارزشمند بوده و دارای ارزش و عیار زینتی باشند اطلاق می­گردند و تنها ماهی­ها را در بر­نمی­گیرند. بنابراین تجارت آبزیان زینتی آب شیرین به تكثیر و تولید وتجارت ماهی­های آب شیرین و سایر آبزیان آب شیرین مانند: میگو، خرچنگ، قورباغه، لاك پشت، گیاهان آبزی و… گفته می شود. بر همین اساس آبزیان زینتی دریایی آب شور نیز به انواع ماهی­های زینتی دریایی و سایر آبزیان دریایی مانند: میگوها، خرچنگ­ها، نرمتنان، صدف­ها، ستاره­های دریایی، خیار دریایی، توتیاها، شقایق­های دریایی، مرجان­ها و…حتی غذای زنده مورد مصرف انواع این آبزیان نظیر آرتمیا، كوپه پودا، كرم­ها و جلبك­ها را در بر­می­گیرد و همه آن­ها جزء تجارت ماهیان زینتی دسته بندی می گردند.یکی از بیشترین جذابیت­ها در مخلوقات آبزی رنگ­های درخشان آن­ها است. که منابع این رنگ­ها از محیط طبیعی آن­ها به دست می ­آید (امیدیو و همکاران 2002).

در کسب و کار ماهی زینتی، توانایی پاسخگویی به نیازهای مشتریان برای تولید ماهی های با کیفیت بالا است که همیشه عامل حیاتی است (چوان لیم و همکاران، 2003).

در صنعت پرورش ماهی، تغذیه مهم­ترین عامل تعیین کننده در رشد و بقا آبزیان است و تهیه غذا یکی از مهم­ترین ارکان در تولید ماهیان زینتی به شمار می­رود. هزینه غذا به طور معمول 60 درصد کل هزینه لازم برای یک مجموعه تولید ماهیان زینتی را تشکیل می­دهد. بنابراین غذاهای مصنوعی باید با توجه به اصول علمی فرموله شوند (افشار مازندران، 1381).

2-1-1- فلاورهورن

فلاور هورن((Cichlosoma sp یکی از زیباترین ماهی های آب شیرین است که نسبت به سیکلید های دیگر قیمت بالایی دارد، که دارای گونه ها و رنگ های متنوعی است. این ماهی از گونه های مهم اقتصادی می­باشد و دو رگه­ایی از ماهیان Amphilophus trimacalatus، Amphilophus citrinellles و Vieja synspilum، که متعلق به آمریکای جنوبی هستند، می باشد. که به دلیل ویژگی های جذابش بین خریداران محبوب است. پرورش متراکم این ماهی رو به رشد است و بخش مهم اقتصاد در بعضی از کشورها مانند تایلند است که به طور گسترده این ماهی را پرورش می­ دهند (کوپی­تایانت و کین­کارن 2011).

نام فلاورهورن((Cichlosoma sp از ترجمه ی نام آسیای شرقی آن “لو هان” گرفته شده است. این ماهی در سال های اخیر از نظر استقبال ماهی دوستان در رده­ی ماهی­هایی نظیر دیسکاس و آروانا قرار گرفته است.

شرایط سخت اکواریوم را از لحاظ دما، سختی اب و pH و نیترات رو تحمل می­ کند ولی بهترین pH برای آن­ها 7 تا 8/7 ودمای 27 تا 32 است.

برای این ماهی pH بین 7 تا ۸/۷ و دمای بین 27 تا 32 درجه­ سانتی ­گراد توصیه می شود. لازم به ذکر است که این ماهی بسیار مهاجم و قلمروطلب است وهیچ ماهی را نمی­توان در کنار این ماهی نگهداری کرد. این ماهی حتی به ماهی لجن­خوار داخل آکواریوم حمله­ور می­­شود. این قلمروطلبی حتی در مورد فلاورهای دیگر هم صدق می کند و دو فلاوری که در یک تانک باشند حتما به هم حمله می کنند و یکی دیگری را از پای در میاورد. این مسئله باعث شده است که جفت زدن این ماهی تا حدودی مشکل باشد. چون اگر ماهی نر از ماهی ماده خوشش نیاید و آن را نپذیرد بدون شک آن را خواهد کشت. برای جفت زدن ماهی نر و ماده دو راه وجود دارد:

1-این که از بچگی یک گله را با هم نگهداری کنیم و بعد از این که جفت­ها مشخص شدند، هر جفت را در یک آکواریوم مجزا نگهداری کنیم.

2-این که بین ماهی نر و ماده ی بالغ که هم­دیگر را ندیده­اند شیشه ­ای که وسط آن یک سوراخ متوسط وجود داشته باشد و ماهی­ها نتوانند از آن عبور کنند قرار دهیم تا ماهی­ها همدیگر را ببینند و همدیگر را محک بزنند و همچنین به کمک این سوراخ عمل قفل کردن دهان را بتوانند انجام دهند.سپس زمانی که دیدید دو ماهی به هم نزدیک شده اند و به هم حمله نمی کنند، می­توانید شیشه­ی بین آن­ها را بردارید.

. تشخیص جنسیت ماهی در بزرگسالی آسان است. ماهی نر بالغ بسیار زیباتر است و مهمترین مشخصه ی آن داشتن زایده­ای بزرگ بر روی سرش است که همان طور که گفتم به کوک موسوم است. ماهی ماده فاقد کوک است. کوک فلاور چیزی جز چربی انباشته شده بر روی سرش نیست و سوال بسیاری این است که چگونه کوک فلاور را بزرگتر کنند. گفته می­ شود که مواد حاوی امگا 3 مانند میگو می تواند بر رشد کوک فلاورهورن تاثیر داشته باشد.

2-1- ویتامین ها

یكی از اقلام غذایی كه ازنظر كمی جزء نا چیز اما از نظر كیفی جزء ضروری و مهم جیره آبزیان تلقی می­گردد ویتامین ها هستند كه خود به دودسته ویتامین های محلول در آب و ویتامین های محلول درچربی تقسیم بندی می­شوند (NRC ، 1993). ویتامین­ها موادبیولوژیکی فعالی هستند که نسبت به محیط فیزیکی و شیمیایی خود فوق­العاده حساسند. فاکتورهای مختلفی از جمله حرارت، فشار، رطوبت، اصطکاک، شرایط زمانی، ترکیب غذا و نور همگی میتواند به­ طور غیرمستقیم روی ثبات ویتامین در طول عمل­آوری و انبار غذا اثر داشته باشد (بلداجی، 1381). بااینکه ویتامین­ها نقش سازنده یا تولید کننده انرژی ندارند ولی،‌ اهمیت آن­ها در انجام پدیده­های حیاتی به اندازه­ای است که فقدان یا کمبود هر یک از آن­ها موجب پیدایش اختلالات شدید در یک عضو و یا در تمام بدن می­گردد و برای رشد، تولید مثل، نگهداری و سلامتی آبزی ضروری است اما، به میزان کمی مورد نیاز می­باشند. باتوجه به اینکه ماهیان توانایی کمی در سنتز ویتامین دارند یا اینکه اصلا قادر به سنتز ویتامین نیستند لذا، در جیره غذایی ماهیان پرورشی مقادیر لازم وکافی ویتامین و یا پیش ویتامینی باید در در نظر گرفته شود تا ماهیان پرورشی دچار بیماری کمبود ویتامینی نگردند، چراکه برای رشد طبیعی فعالیت متابولیکی ماهیان وجود ویتامین لازم وضروری است( بشارتی، 1384؛ یوسفی، 1379).

باتوجه به اینکه ماهیان توانایی کمی در سنتز ویتامین دارند یا اینکه اصلا قادر به سنتز ویتامین نیستند لذا، در جیره غذایی ماهیان پرورشی مقادیر لازم وکافی ویتامین و یا پیش ویتامینی باید در در نظر گرفته شود تا ماهیان پرورشی دچار بیماری کمبود ویتامینی نگردند، چراکه برای رشد طبیعی فعالیت متابولیکی ماهیان وجود ویتامین لازم وضروری است( بشارتی، 1384؛ یوسفی، 1379). ویتامین E و C نوترینت­های مهمی هستند که سیستم ایمنی ارگانیسم را تحت تاثیر قرار می­ دهند و فراهم کردن آن­ها در جیره مرگ و میر ماهیان را کاهش می­ دهند و شاخص ­های رشد را بهبود می­بخشد(مونتر و همکاران، 2001).

ویتامین­ها بطور کلی به دو گروه ویتامین محلول در آب و محلول در چربی ممکن است به­صورت پیش ویتامین باشند و پس از ورود به بدن تبدیل به ویتامین شوند ولی، ویتامین­های محلول در آب هیچ­یک به شکل پیش ویتامین یافت نمی­شوند (یوسفی، 1379).

ویتامین C و E جزء مهم ترین مواد مغذی موثر بر سیستم ایمنی بدن ماهی هستند، و عرضه هر دو ویتامین می تواند مرگ و میر را کاهش دهد وعملکرد ماهی را بهبود بخشد ، در حالی که پاسخ ایمنی اختصاصی و غیر اختصاصی را افزایش می­دهد (والی و همکاران، 1998؛ ارتنو و همکاران، 2001 شیائو و هسو، 2002، پانکائو و همکاران، 2004). هر دو ویتامین ها می­توانند مانع سرکوب سیستم ایمنی شوند (واگبو، 1994؛ مونترو و همکاران، 1999؛ بلو و همکاران 2005)، تنفس مداوم در فاگوسیتها را بهبود بخشند (واگبو، 1994؛ ارتنو و همکاران، 2001)، در پاسخ التهابی کمک کنند (پتریک و همکاران، 2003؛ بلو و همکاران،2005، رنو و همکاران، 2005)، و فعالیت سلول فاگوسیت را افزایش دهند.(ارتنو و همکاران، 2001؛ ساهو وموکرجی، 2002، پانگائوو همکاران، 2004). علاوه بر این، آن­ها آنتی اکسیدان­ها ی قوی هستند که اثر آن­ها در محافظت در برابر آسیب اکسیداتیو به بافت های مختلف ماهی( ادهم و همکاران، 2000)، افزایش مقاومت غشاء سلول های قرمز خون(ساهو و موکرجی، 2002، پیرس و همکاران، 2003؛ سائو و همکاران، 2004؛ کایرون و همکاران، 2004؛ چن و همکاران، 2004) و حفاظت از توابع لکوسیتی ارائه شده است (ورل­هاک و همکاران، 1996؛ والی و همکاران،1998؛ ادهم و همکاران، 2000؛ کوستا و همکاران، 2002؛ ساهو وموکرجی، 2002).

بر همکنش بین ویتامین C و E هم در داخل بدن و در شرایط خارج از بدن نشان داده شده است (هامر و همکاران، 1997؛ والی و همکاران، 1998؛کوستا و همکاران، 2002؛ ارتنو و همکاران، 2001، 2003، چن و همکاران، 2004).

با توجه به اثرات توأم عمل ترکیبی هر دو در برخی از عملکرد های بیولوژیک دو مکانیسم اصلی دخیل در تعامل بین ویتامین C و E وجود دار، یکی حفاظت همزمان از فاز آب و چربی است در برابر اکسیداسیون، و دیگری بازسازی ویتامین E از رادیکال های ویتامین E توسط ویتامین C است (هامر و همکاران، 1997؛ ارتنو و همکاران، 2001). چندین مطالعه نشان داده اند که میزان بالای ویتامین C و E پایداری سیستم ایمنی ماهی افزایش می­دهد (کوستا و همکاران، 2002؛ ساهو و موکرجی، 2002، پیرس و همکاران، 2003؛ چن و همکاران، 2004؛ لین و شیائو، 2005). با این حال، لازم است که یک تعادل بین ویتامین C و E در رژیم غذایی ماهی نگه داشته شود (اورتنو و همکاران، 2000؛ چن و همکاران، 2004).

هر چند در سیستم پرورش متراکم، غذای تجاری ماهی حاوی مقدار مناسبی از ویتامین برای رشد ماهی است ولی، نیاز ویتامین E و C برای تحریک سیستم ایمنی خیلی بیشتر از سطح مورد نیاز برای رشد ماهی و جلوگیری از ظهور علائم کمبود است بنابراین مقدار بیشتر ویتامین E و C برای رشد و بقا بالاتر ضروری است (اندراد و همکاران، 2007).

[1] Montero

2 Wahly

3 Ortuño

4 Shiau

5 Hsu

6 Puangkaew

1 Waagboo

2 Belo

3 Petric

⁴ Reno

⁵ Sahoo

⁶ Mukhejee

⁷ Adham

⁸ Pearce

9 Kiron

10 Chen

11 Verlhac

12Cuesta

1 Hamre

2 Andrade

[1] Kupttayanant

[2] Kinchareon

3Luo Han

1 Lip Lock

2 KOK

1 Emidio Gomes

2 Chuan Lim

خانواده به عنوان نخستین محیط شكل گیری شخصیت انسان از اهمیت زیادی برخوردار است به ویژه این كه روابط والدین بر رشد سالم و متعادل عاطفی – روانی می تواند تأثیر زیادی داشته باشد.  به درستی كه هیچ جامعه ای اگر از خانوادهای سالم برخوردار نباشد، نمی تواند ادعای سلامت كند. هرچه خانواده از سلامت، آگاهی، صداقت، فرهنگ و باورهای سالم تر، بهتر و محكم تری برخوردار باشد، انسانهای سالم تر و كارآمدتری تحویل اجتماع می دهد. معمولا نقطه ی شروع خانواده ازدواج است. ازدواج امری جهانی است كه در تمام جوامع و در طول تاریخ وجود داشته و به مجموعه ای از نیازهای انسانی را پاسخ می دهد (فهیمی، 1380).

اگر شخصیت را ترکیبی از رفتار، افکار، هیجانات و انگیزشهای فرد بدانیم، عوامل سازنده شخصیت ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشد. از سوی دیگر، امکان دارد این عوامل به شیوه های مختلفی ترکیب شده باشد به گونه ای که الگوهای شخصیتی گوناگونی را به وجود آورد. بسیاری از پژوهشگران معتقدند وجود تفاوتهای فردی و ویژگیهای شخصیتی متفاوت، واکنش افراد را نسبت به موقعیتها و فشار زاها متمایز می کند؛ یکی از این ویژگیهای شخصیتی، سرسختی روانشناختی است.

یكی از محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف، بهداشت روان آن جامعه است. بی شك سلامت روان، نقش مهمی در تضمین پویایی و كارآمدی هر جامعه ایفا می كند بنابراین سلامت روان از اهمیت   ویژه ای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی برخوردار است. بنظر می رسد تعامل بین انواعی از عوامل استرس زا و مهم تر از آن، نحوه ی ادراك آنها از این پدیده، منجر به تنش یا اضطراب می شود، موضوعی كه  در آن، نوع و تعداد منابع حمایت اجتماعی موجود و تاثیرات فرهنگی، نقش مهمی ایفا می

كند.

سلامت روان هدف غایی و نهایی روان شناسان بوده و هست. در این میان روان شناسی مثبت گرا با توجه به استعدادها و توانمندی های انسان مورد توجه روان شناسان قرار گرفته است. این رویکرد هدف نهایی خود را شناسایی موضوع ها و شیوه هایی می داند که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارند. از این رو عواملی که موجب تطابق بیشتر آدمی با نیاز ها و تهدید های زندگی می شود، بنیادی ترین موضوع مورد پژوهش این رویکرد است. در این میان تاب آوری[1] جایگاه ویژه ای در حوزه های روان شناسی تحولی، روان شناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است، به طوری که هر روز بر شمار پژوهش های مرتبط با این موضوع افزوده می شود (کمپل-سیلیس، کوهن و استین[2]، 2006). تا اوایل دهه 80 اعتقاد بسیاری از پژوهشگران علم روانشناسی این بود که رویدادهای تنش زا در بروز اختلالات روان تنی نقش مؤثری دارند، به عنوان مثال هولمز و راهه[3] دریافتند که رویداد های زندگی با شروع بیماری رابطه دارد. در عین حال بررسی های روان شناسان بعدی نشان داد که بین رویداد های تنش زا و اختلالات روان شناختی، عوامل تعیین کننده ای وجود دارد که موجب می شود این رویدادها تأثیر متفاوتی بر افراد داشته باشند. یکی از این ویژگی ها تاب آوری است (شاکری نیا و محمد پور، 1389). همچنین بر اساس مدل تنش- آسیب پذیری، اول اینکه افراد باید آمادگی زیستی، روان شناختی یا اجتماعی- فرهنگی برای ابتلای به بیماری داشته باشند و سپس در معرض نوعی از تنش قرار بگیرند تا به بیماری مبتلا شوند. در حال که بیشتر مردم آمادگی برای برای ابتلای به اختلالات معین را دارند، اما با قرار گرفتن در معرض تنش نیز به اختلالی مبتلا نمی شوند. چیزی که در برابر تسلیم شدن به تنش از افراد محافظت می کند، تاب آوری است (مک آلیستر و مک کینون[4]، 2009). در طول 20 سال گذشته مطالعه درباره تاب آوری به طور معنی داری گسترش یافته است. از جمله مسائلی که در حوزه تاب آوری مطرح است نقش صفات شخصیتی در میزان آن است. بر اساس مدل انتخاب-مقابله افتراقی بلوکر و زاکرمن (1997)، راهبردهای مقابله ای مورد استفاده در رویارویی با تنش تعیین کننده  پیامدهای مثبت یا منفی هستند و نوع راتهبردهای مقابله انتخاب شده به صفات شخصیتی افراد بستگی دارد (بارتلی، روش[5]، 2011). یعنی زبق این مدل شخصیت از طریق تاثیر در میزان رویارویی با تنش، تاثیر نوع واکنش به آن یا تاثیر در هر دو زمینه بر فرایندهای مرتبز با تنش تاثیر میگذارد (لاندرو و کاستیلو[6]، 2010). در این زمینه میتوان بیان داشت که سبک های دلبستگی که به نوعی بیانگر شیوه های فرزندپروری افراد است نیز در امر تاب آوری دخالت دارد. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط میان تاب آوری دانش آموزان با رگه های مختلف شخصیت و سبکهای دلبستگی آنان انجام شد.

نظام آموزش و پرورش از بزرگترین و گسترده ترین سیستم های درون هر جامعه ای است که سرنوشت آن جامعه را در بلند مدت تعیین می کند. در حقیقت خوشبختی یا بدبختی هر جامعه به آموزش و پرورش آن بستگی دارد. چنانچه آموزش و پرورش از نظر اهداف و ساختار و منابع درست طراحی شود در دراز مدت توسعه جامعه را تضمین خواهد کرد و به اثر بخشی نزدیک می شود(ایمانی و مهترپور، 1390). آموزش و پرورش هر كشوری مهم‌ترین و مؤثرترین نظام پرورش و رشد شخصیت نوجوانان و جوانان است. ضرورت توجه به رشد شخصیت آدمی و اهمیت پرورش تن و روان دانش‌آموزان موجب شده است كه این مسأله مهم به عنوان یكی از كاركردهای اساسی نظام آموزش و پرورش به حساب آید، و در صورتی اهداف عالی آموزش و پرورش تحقق می‌یابد كه به جنبه های گوناگون دانش آموزان توجه خاص و ویژه شود(اسماعیل‌زاده آهندانی، 1387).‌

هر جامعه ای برای پیشرفت و رشد در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و … نیاز به افرادی دارد که از نظر روانی و جسمانی سالم باشند. با توجه به اینکه کودکان امروز، صاحبان بلافصل آینده جامعه هستند، سلامتی و بیماری آنان در سلامتی و بیماری جامعه فردا و نسل های آینده اثراتی قابل توجه خواهد داشت. بنابراین، لازم است به سلامت روانی- جسمانی این قشر عظیم بیشتر توجه شود و گام هایی اساسی در جهت پیشگیری و درمان بیماری ها و اختلالات روانی و رفتاری آنان برداشته شود. در مجموع، تحقیقات معتبر انجام شده در جهان نشان داده اند كه میزان اختلالات رفتاری در كودكان سنین دبستانی در مناطق مختلف متغیر بوده و معمولاً بین 2 تا 12 درصد است كه در غالب موارد بررسی شده، میزان شیوع این اختلالات در پسران بیشتر از دختران بوده است. علاوه بر آن نتایج بررسی های انجام شده نشان می دهد كه میزان شیوع این اختلالات در دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم دبستان بیش از سایر پایه هاست(باقری یزدی و همکاران، 1373).

امروزه دیدگاه مردم در مورد آموزش و پرورش به گونه ای است که استفاده از امکانات تربیتی جامعه را حق طبیعی و مسلم خود می دانند. دلیل عمده این امر آن است که تعلیم و تربیت با سرنوشت انسان در زندگی آینده پیوند خورده است. در عصر حاضر بسیاری از امکانات مادی و نیروهای انسانی در خدمت تعلیم و تربیت قرار گرفته است. همچنین تعلیم و تربیت در بسیاری از جوامع یک سرمایه گذاری بلند مدت محسوب می شود. که به بهای چشم پوشیدن و صرف نظر کردن از رشد کوتاه مدت دیگر امکانات جامعه حاصل می شود. بنابراین اگر تعلیم و تربیت نتواند نیروهای انسانی تحت آموزش خود را در قالب انواع تخصص ها و مهارت های مکمل و مورد لزوم جامعه درآورد و بدین ترتیب نتواند به ایفای نقش خود در زمینه شکوفایی جامعه بپردازد، در واقع باید گفت که این امکانات و نیروها به هدر رفته است. لذا تفکر عاقلانه حکم می کند که سرمایه ها و نیروهای به کار گرفته شده در تعلیم و تربیت به گونه ای برنامه ریزی و سازماندهی شود تا بتواند به اهداف مورد نظر خویش دست پیدا کند(جاودان، 1390).

عملكرد تحصیلی (افت یا پیشرفت تحصیلی) تحت تأثیر ابعاد متعدد زیستی، روانی و اجتماعی قرار دارد. این عوامل در چهار گروه، شامل: عوامل مربوط به دانش آموز، خانواده، مدرسه و عوامل مربوط به اجتماع و محیط خارج از مدرسه دسته بندی می شوند. لذا در مجموع عملکرد تحصیلی دانش آموزان متأثر از شرایط دانش آموز و محیط بیرونی او می باشد. در پی فزونی یافتن مطالعات در مورد ویژگی های یادگیرندگان خود تنظیم تعداد قابل ملاحظه ای از این مطالعات بر این نکته تأکید دارند که یادگیری خود تنظیم با کیفیت یادگیری، عملکرد و نتایج تحصیلی مثبت ارتباط زیادی دارد (بوکارتس[1]، 1996).

بسیاری از مربیان تعلیم و تربیت، روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و … منشاء بسیاری از مشكلات رفتاری و اجتماعی دانش‌آموزان را ناشی از مسائل موجود در خانه می‌دانند. روابط نادرست عاطفی پدر و مادر، ناسازگاری میان اعضای خانواده، افراط و تفریط در حمایت و مراقبت، عدم توجه و نظارت بر دوستان و معاشران فرزندان و… از مسایل مهمی هستند كه نقش اساسی در شكست تحصیلی آنان دارد(امیریان، 1380).

از نظر کاپلان و بارون سلامت روانی حالت خاصی از روان است که سبب بهبود، رشد و کمال شخصیت انسان می شود و به فرد کمک می کند که با خود و دیگران سازگاری داشته باشد. مازلو بهداشت روانی را حاصل تأمین نیازها و شکوفا شدن استعداد ذاتی انسان ها می داند (میرکمالی، 1373).

رفتار انسان تابع تمامیت وجود او است. یعنى هم جسم و هم روان در رفتار انسان تأثیر مى گذارند. بنابراین رفتار انسان تحت ‌تأثیر سلامت جسم و روان اوست. سلامتى روانى صرفاً به معناى نداشتن علامت‌هاى بیمارى نیست بلکه فرد سالم علاوه بر نداشتن نشان‌هاى بیمارى روانى بتواند از ارتباطات سالمى را با دیگران برقرار نماید؛ واقعیت‌ها را بپذیرد؛ خود را با محیط سازگار کند و در جهت شکوفا ساختن استعدادهاى فطرى خود بکوشد و اهداف خود را به‌طور منطقى تحقق بخشد. سازمان بهداشت جهانی، سلامتى را چنین تعریف کرده است: سلامتى عبارت است از تأمین رفاه (منظور از رفاه کامل وضعیت مطلوب جسمانى- روانى و اجتماعى است) کامل جسمی- روانی، اجتماعى و نه فقط نبودن بیمارى و نقص عضو. از سوی دیگر بین بهداشت و سلامت روانی فرد و شخصیّت او رابطه بسیار محکمی وجود دارد و اگر فردی از رشد تکامل طبیعی شخصیّت برخوردار نباشد، می توان گفت از سلامت روانی محروم است (رستمی، 1390).

نظریه شناخت اجتماعی مبتنی بر الگوی علّی سه جانبه رفتار، محیط و فرد است. این الگو به ارتباط متقابل بین رفتار، اثرات محیطی و عوامل فردی(عوامل شناختی، عاطفی و بیولوژیک) که به ادراک فرد برای توصیف کارکردهای روان شناختی اشاره دارد، تأکید می کند. بر اساس این نظریه، افراد در یک نظام علّیت سه جانبه بر انگیزش و رفتار خود اثرمی گذارند. باندورا[2] (1997) اثرات یک بعدی محیط بر رفتار فرد که یکی از فرضیه های مهم روان شناسان رفتار گرا بوده است، را رد کرد. انسان ها دارای نوعی نظام خود کنترلی و نیروی خود تنظیمی هستند و توسط آن نظام برافکار، احساسات و رفتار های خود کنترل دارند و بر سرنوشت خود نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند.

بدین ترتیب رفتار انسان تنها در کنترل محیط نیست بلکه فرایندهای شناختی نقش مهمی در رفتار آدمی دارند. عملکرد و یادگیری انسان متأثر از گرایش های شناختی، عاطفی و احساسات، انتظارات، باورها و ارزش هاست. انسان موجودی فعال است و بر رویدادهای زندگی خود اثر می گذارد. انسان تحت تأثیر عوامل روان شناختی است و به طور فعال در انگیزه ها و رفتار خود اثر دارد. بر اساس نظر باندورا، افراد نه توسط نیروهای درونی رانده می شوند، نه محرک های محیطی آنها را به عمل سوق می دهند، بلکه کارکردهای روان شناختی، عملکرد، رفتار، محیط و محرکات آن را تعیین می کند.

باندورا (1997) مطرح می کند که خود کارآمدی[3]، توان سازنده ای است که بدان وسیله، مهارت های شناختی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری انسان برای تحقق اهداف مختلف، به گونه ای اثربخش ساماندهی می شود. به نظر وی داشتن دانش، مهارت ها و دستاوردهای قبلی افراد پیش بینی کننده های مناسبی برای عملکرد آینده افراد نیستند، بلکه باور انسان درباره توانائی های خود در انجام آنها بر چگونگی عملکرد خویش مؤثر است. بین داشتن مهارت های مختلف با توان ترکیب آنها به روش های مناسب برای انجام وظایف در شرایط گوناگون، تفاوت آشکار وجود دارد. افراد کاملاً می دانند که باید چه وظایفی را انجام دهند و مهارت های لازم برای انجام وظایف دارند، اما اغلب در اجرای مناسب مهارت ها موفق نیستند (باندورا، ۱۹۹۷).

یکی از موضوعات موردتوجه در صنعت هوانوردی، مبحث برنامه ­ریزی فرود هواپیماهای ورودی به فرودگاه است. با ورود هواپیماهای مختلف به محدوده­ راداری فرودگاه، مراقبین پرواز در برج مراقبت باید ترتیب فرود هواپیماهایی که در آن لحظه در آسمان فرودگاه در حال پرواز هستند را مشخص نمایند. برای اختصاص چنین ترتیب فرودی محدودیت­های مختلفی موردتوجه قرار­می­گیرد که از آن جمله می‌توان به محدودیت جداسازی دو هواپیما اشاره نمود. این محدودیت از دیدگاه مباحث آئرودینامیک اهمیت زیادی دارد و در صورت عدم رعایت آن امکان بروز حادثه برای هواپیماهای متوالی وجود دارد.

مهم­ترین نتیجه­ موردنظر برنامه ­ریزی فرود هواپیماها، کمینه کردن تأخیرها است که از ایجاد هزینه­ سوخت اضافه برای هواپیماها و همین‌طور ایجاد نارضایتی مسافران جلوگیری می‌کند. ازآنجایی‌که هزینه­ های مربوط به سوخت ناوگان پروازی درصد قابل‌توجهی از هزینه­ های شرکت‌های هواپیمایی را شامل می­ شود، برنامه ­ریزی فرود هواپیماها موردتوجه شرکت‌های هواپیمایی و همچنین شرکت‌های فرودگاهی قرارگرفته است. همین امر باعث شده است که اغلب فرودگاه­هایی که عملکرد بهتری در خصوص مدیریت ترافیک پروازی دارند، توجه شرکت‌های هواپیمایی بیشتری را به خود جلب کنند. از سوی دیگر، در صورت دستیابی به عملکردی مناسب در مدیریت ترافیک پروازها، شرکت‌های فرودگاهی این امکان را خواهند داشت که در بازه زمانی ثابت، پذیرای تعداد بیشتری از هواپیما باشند.

شرکت‌های فرودگاهی بخشی از درآمد خود را از هزینه­ اجاره­ی جایگاه پارک[1] به دست می­آورند. هزینه­ جایگاه­های پارک، بسته به امکانات آن، متغیر است. امکاناتی نظیر برق زمینی[2] و یا ورودی­ های مسافری[3] در قیمت جایگاه پارک تأثیرگذار هستند. در تمامی فرودگاه­های جهان دو نوع جایگاه پارک موجود است. جایگاه پارک با ورودی مسافر و جایگاه پارک دور از سالن[4]. جایگاه پارک با ورودی مسافر یا بانام دیگر جایگاه پارک با خرطومی اتصال، جایگاه‌های پارکی هستند که مسافرین یک هواپیما بدون نیاز به ورود به محوطه فرودگاه به‌طور مستقیم با بهره گرفتن از یک راهرو (خرطومی اتصال) به هواپیما وارد و یا از آن خارج می­شوند.

نیاز به ورود به محوطه فرودگاه به‌طور مستقیم با بهره گرفتن از یک راهرو (خرطومی اتصال) به هواپیما وارد و یا از آن خارج می­شوند؛ اما هواپیماهای واقع در جایگاه پارک دو از سالن، برای مسافر گیری و یا پیاده کردن مسافران خود نیاز به سرویس اتوبوس[5] دارند. از بین این دو نوع جایگاه، جایگاه پارک با ورودی مسافر دارای قیمت بالاتری است. قیمت این جایگاه­ها بدین‌صورت محاسبه می­ شود که به ازای هر مسافری که از یک هواپیما از ورودی مسافری استفاده می‌کند مبلغی ثابت از خط هواپیمایی مربوطه دریافت می­ شود که قیمت سرویس اتوبوس در مقابل آن ناچیز است. علی­رغم قیمت بالاتر جایگاه پارک با ورودی مسافر، شرکت‌های هواپیمایی برای کسب رضایت بیشتر مسافران خود ترجیح می­ دهند تا هواپیماهایشان به جایگاه پارک با ورودی مسافر تخصیص پیدا کند. جایگاه پارک با ورودی مسافر دارای یک مزیت ایمنی نیز هست، با استفاده مسافرین از ورودی مسافر دیگر خطرات ناشی از حضور مسافران در محوطه فرودگاه وجود ندارد و از ایجاد اتفاقات مختلف جلوگیری می­ شود.

با توجه به اینکه در هنگام عقد قرارداد خطوط هواپیمایی با فرودگاه­ها، خطوط هواپیمایی نمی­توانند در مورد نوع جایگاه پارک خود شرایطی را اعلام کنند و نوع جایگاه پارک یک هواپیما بر عهده‌ی کنترلر فرودگاه در لحظه­ی فرود هواپیما است؛ بنابراین در صورت برنامه ­ریزی صحیح می‌توان هواپیماهای بیشتری را به جایگاه­های پارک با ورودی مسافری اختصاص داد و از این طریق به افزایش درآمد فرودگاه کمک کرد.

با توجه به مطالب بیان‌شده، مدیریت فرودگاه­ها برای جذب شرکت‌های هواپیمایی و همین‌طور بالا بردن درآمد خود باید بتوانند توازنی بین دو موضوع کنترل ترافیک هواپیماهای ورودی (توالی فرود هواپیماها) و تخصیص هواپیماها به ورودی­ های مسافری ایجاد کنند تا بتوانند علاوه برافزایش درآمد خود، مشتریان خود (شرکت‌های هواپیمایی) را راضی نگه‌دارند؛ اما تنها مشکل در این زمینه وابستگی بسیار زیاد این دو مسأله به یکدیگر است. بدین معنا که هواپیماها به‌محض فرود در فرودگاه باید جایگاه پارکی به آن‌ ها تخصیص یابد و آن جایگاه پارک باید در لحظه­ی فرود هواپیما مذکور خالی و آماده به خدمت­دهی باشد.

این موضوع باعث می­ شود که زمان فرود هواپیماها تأثیر مستقیمی در جایگاه پارک تخصیصی به یک هواپیما داشته باشد. یا به‌عبارت‌دیگر، ممکن است در بعضی از مواقع فرود یک هواپیما با تأخیری چنددقیقه‌ای باعث خالی شدن یک جایگاه پارک دارای ورودی مسافر بشود و با تخصیص این هواپیما به همان جایگاه باعث بالا رفتن درآمد فرودگاه شد؛ اما همیشه فرودگاه­ها باید در نظر داشته باشند که میزان این تأخیر تأثیری مستقیم در رضایت شرکت‌های هواپیمایی دارد. در این فصل بر ادبیات این دو موضوع داریم.

1-2- طرح موضوع

در ایالات‌متحده برآورد شده است که هزینه تأخیر در پروازهای داخلی حدود 3.5 بیلیون دلار در سال می­باشد که با افزایش رقابت تجاری بین ایرلاین­های مختلف این هزینه­ها بار مالی زیادی در پی خواهد داشت؛ درنتیجه برنامه ­ریزی و توالی پروازها به یکی از مهم­ترین مسائل کاری در حوزه کاری مراقبت پرواز شده است. برای مواجهه با این معضل و در شرایطی که فرودگاه دارای چندین باند پروازی است، از الگوریتم‌های مختلفی استفاده می­ شود. برنامه ­ریزی پروازهای ورودی برای چند باند پروازی تابعی از تخصیص پروازهای ورودی به باند­های پروازی مختلف در یک فرودگاه می­باشد به‌طوری‌که توالی ورودی پرواز­ها و زمان فرود آن‌ ها با حفظ جدایی استاندارد بین پروازها و ظرفیت موجود در فرودگاه باعث کاهش تأخیرات پروازی گردد.

برای حل مسأله ASP در فرودگاه­های دارای چند باند پروازی از راه­حل ساده­ای به نام اولین ورودی- اولین سرویس­دهی[6] (FCFS) استفاده می­ شود که بر اساس زمان فرود برنامه‌ریزی‌شده[7] (PLTs) در آن فرودگاه می­باشد. در شکل 1-1 مثال ساده­ای از حل مسأله به روش FCFS نشان داده‌شده است.

اما در تعیین ترتیب ورود پروازها انتخاب باند مناسب فرود برای کاهش تأخیر پروازی، فاصله زمانی فرود (LTI) را در نظر می­گیرند که حداقل زمان جدایی قابل‌قبول برای دو پرواز ورودی پشت سر­ هم به یک باند پروازی را نشان می­دهد. اساساً LTI یک کمیت تغییرپذیر می‌باشد زیرا:

1- برای حفظ ایمنی پروازها لازم است که دو پرواز هم‌ارتفاع دارای حداقل جدایی افقی بر اساس نوع هواپیما و موقعیت واقعی آن‌ ها باشند.

2- سرعت هر هواپیما هنگام فرود متفاوت می­باشد.

3- تسهیلات و تجهیزات هر باند پروازی، برای تعیین زمان LTI تأثیرگذار است.

جدول 1-1 نمونه­­ای از حداقل زمان LTI مربوط به انواع مختلف هواپیما­های مسافربری را نشان می‌دهد. همان­طور که مشاهده می­کنید این جدول غیر­متقارن می­باشد به‌طوری‌که زمان LTI هواپیمای B727 پشت سر هواپیما B747 200 ثانیه است درصورتی‌که فقط 70 ثانیه در شرایطی که ترتیب دو هواپیما جابجا شود زمان لازم است. اگرچه راه­کار FCFS عدالت را بر اساس PLT رعایت می‌کند ولی با توجه به نامتقارن بودن زمان LTI، با جابجایی موقعیت هواپیما در صف ورود هر باند پروازی و یا جابجایی آن‌ ها در بین صفوف باند­های پروازی مختلف می‌توان تأخیرات پروازی را کاهش داد و ظرفیت پروازی فرودگاه­ را افزایش داد.

[1] park

[2] APU- Auxiliary Power Unit

[3] Jetway

[4] Remote Stand

[5] Bus Lunch

[6]First Come First Service

[7] Planned Landing Time