تغییرات زیادی در نحوه اداره دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی موجب گردیده که نیاز به اطلاعات مالی شفاف و با کیفیت به منظور انجام تصمیم گیری های بهینه توسط مدیران و ارتقاء سطح “مسئولیت پاسخگویی” آنها، ضرورت پیدا نماید.
امروزه با توجه به لزوم دستیابی به اهداف و چشم اندازی که سازمانها و کشور ها برای خود ترسیم می نمایند و همچنین تغییرات و دگرگونی که در محیط پدید آمده است، بکارگیری سامانه های اطلاعاتی جدید در دستیابی به اهداف بلند مدت سازمانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف از اجرا و پیاده سازی یک سامانه جدید، بکارگیری فن آوری های جدید برای بهبود کیفیت اطلاعات در سطح کل سازمان و ایجاد بستر مناسب تری برای تصمیم گیری مدیریت می باشد.
در کشور ما نیز به عنوان نخستین گام در جهت دستیابی به اهداف بالا بر اساس بند “الف” ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه مقرر گردیده است: “دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و همچنین فرهنگستانهای تخصصی که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی و وزارتخانه های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذیربط می باشند صرفا بر اساس آیین نامه ها و مقررات اداری، مالی، استخدامی و تشکیلاتی خاص، مصوب هیئت های امنای مربوط که به تایید وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد می رسد، بدون الزام به رعایت قانون محاسبات عمومی، قانون محاسبات عمومی، قانون استخدامی کشوری و سایر قوانین و مقررات عمومی اداری و مالی و استخدامی اداره خواهند شد. اعتبارات هزینه ای از محل بودجه عمومی دولت، بر اساس بهای تمام شده به دستگاه های اجرایی یاد شده اختصاص می یابد”. همچنین در بند “ب” ماده 88 قانون برنامه چهارم توسعه وزارت بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی به منظور ارتقای مستمر کیفیت خدمات سلامت و تعالی عملکرد خدمات بالینی، افزایش بهره وری و استفاده بهینه از امکانات بهداشتی و درمانی کشور، به مشتری مدار نمودن واحد های بهداشتی، درمانی، از راه اصلاح فرایندها و ساختار مدیریت اقتصادی(از جمله اصلاح نظام حسابداری، پرداخت مبتنی بر عملکرد، بودجه ریزی عملیاتی) موظف شده است. و همچنین به موجب بند “ب”، “د” ماده 104 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق مکلف شده بود. با همکاری دستگاه های اجرایی ذیربط به منظور اصلاح نظام بودجه ریزی از روش برنامه ای به روش هدفمند و عملیاتی و به صورت قیمت تمام شده خدمات اقدام به تعیین قیمت تمام شده فعالیت ها و خدمات، متناسب با کیفیت و محل جغرافیایی مشخص و تخصیص اعتبارات بر اساس عملکرد و نتایج حاصل از فعالیت و متناسب با قیمت تمام شده آن نماید. (قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مصوب 1040 مجلس شورای اسلامی)
بنابراین با توجه به تاکید قانون گذار مبنی بر اختصاص اعتبارات دستگاه ها از جمله دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی براساس بهای تمام شده فعالیت ها و خدمات برای این قبیل دستگاه ها و همچنین اصلاح فرایندها و ساختار مدیریت اقتصادی از راه اصلاح نظام حسابداری و همچنین اصلاح نظام بودجه ریزی از روش برنامه ای به روش هدفمند و عملیاتی و در نهایت اتخاذ تصمیمات بهینه توسط مدیران و افزایش قابلیت پاسخگویی مدیران، به نظر می رسد سامانه کنونی حسابداری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی فاقد قابلیت های لازم باشد از اینرو به منظور تامین اهداف قانون گذار و افزایش سطح مسئولیت پاسخگویی در این قبیل موسسات، استفاده از سامانه های حسابداری تعهدی کامل امری اجتناب ناپذیر می باشد.
در این راستا هیات های امناء دانشگاه های دولتی با بهره گرفتن از اختیار قانونی ناشی از بند “الف” ماده 88 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اقدام به اجرا و پیاده سازی سامانه های حسابداری تعهدی کامل در مراکز یاد شده نموده اند و حتی برخی از دانشگاه های دولتی استفاده از سامانه های حسابداری تعهدی کامل را در تمور مالی خود تصویب و الزامی نموده اند. هر چند با توجه به ساختار دولتی حاکم بر مراکز دانشگاهی کشور اجرا و پیاده سازی حسابداری تعهدی با موانع و مشکلات متعددی روبرو خواهد شد ولی مزایای حاصل از اجرای این سامانه بایستی مد نظر قرار گیرد. بنابراین هدف این پژوهش ارزیابی و اثربخشی مزایای اجرای این سامانه در این قبیل موسسات می باشد.
2-1) بیان مسئله و علل گزینش موضوع پژوهش

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی برای گزارش های مالی خود ازمبنای نقدی تعدیل شده استفاده می نماید. به نحوی که با مبنای نقدی و فقط در زمان وصول وجه شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند، و پرداختهای دانشگاه به چهار نوع شامل : هزینه، پیش پرداخت، علی الحساب و تنخواه گردان پرداخت تقسیم می شوند.
هزینه استهلاک وسایر هزینه های غیر نقدی در دفاتر ثبت نمی شوند و همچنین هزینه ها تا زمانی که پرداخت نشوند (با وجود تحقق هزینه) به دلیل عدم پرداخت وجه آن شناسایی نمی شوند بنابراین سامانه گزارشگری دانشگاه قادر به تعیین بهای تمام شده خدمات و فعالیت های دانشگاه نیست و تا زمانی که بهای تمام شده خدمات و فعالیت ها تعیین نش

ده باشد دانشگاه قادر به اجرای بودجه ریزی عملیاتی نخواهد بود. همچنین چون یکی از ابزارهای پاسخگویی عملیاتی مدیران بهای تمام شده فعالیتها و خدمات است بنابراین تا زمانی که نتوان بهای تمام شده را به صورت دقیق اندازه گیری کرد. مدیران را نمی توان ملزم به پاسخگویی نمود؛ بنابراین با توجه به عدم کارایی سامانه های حسابداری دولتی مبتنی بر مبنای نقدی و نقدی تعدیل شده دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در زمینه های الزام مدیران به پاسخ گویی استقرار سامانه های بودجه ریزی عملیاتی و همچنین تعیین دقیق بهای تمام شده از خدمات و فعالیت های این قبیل دانشگاه ها لزوم تعیین در سامانه های حسابداری و گزارشگری مالی این قبیل دستگاه ها امری اجتناب ناپذیر است.
عدم توجه کافی به مفهوم مسئولیت پاسخ گویی عمومی توسط مقامات منتخب و منصوب سازمان های بزرگ بخش عمومی ایران از یک سو و عدم ارتقای سطح مطالبات شهروندی در مورد حق داشتن حقایق و نظارت بر منابع مالی و اقتصادی عمومی از سوی دیگر ازجمله دلایلی است که نظام گزارشگری مالی بخش عمومی ایران را با نارسایی های در خور ملاحظه ای مواجه ساخته است. بنابراین فقدان یک نظام گزارشگری مالی مناسب و عدم تهیه ترازنامه و سایر صورت های مالی اساسی دیگر برای دولت جمهوری اسلامی ایران به دلیل عدم گزارش دارایی ها و بدهی های دولت و گزارش درامد وهزینه دولت با مبنای نقدی و مبنای نقدی تعدیل شده و در صورت حساب عملکرد سالانه کلی کشور، قادر به تهیه اطلاعات مورد نیاز سیستم حسابهای مالی و سیستم آمارهای مالی که بر انعکاس دارایی ها، بدهی ها، درآمد و هزینه مبتنی بر مبنای تعهدی کامل تاکید دارد، نمی باشد.

كار الزامی می باشد. از ضروری ترین این نیازها تدوین نظام مالی جدید و تغییر روش حسابداری، از روش نقدی به  روش تعهدی است.
از آنجا كه تغییر و تحول در هر نظام اداری و مالی چالش هایی را به همراه دارد و مستلزم یک رویه عبور از بحران در مسیر تغییر است، در دانشگاه علوم پزشكی كشور با توجه به پراكندگی و تنوع فعالیت ها و خدمات، و نیز وجود مشكلاتی از قبیل:
– گستردگی جغرافیایی و تعدد فعالیت ها و خدمات ارائه پذیر توسط دانشگاه ها و واحدهای تابعه
– همزمانی فقر كارشناس و تورم نیروی انسانی غیر متخصص در بخش امور مالی دانشگاه های علوم پزشكی
– ساختار سازمانی نامناسب امور مالی
– نبود انگیزه نسبت به شفاف سازی اطلاعات مالی
– حجم سنگین عملیات مالی و نیاز به یک نرم افزار جامع و یكپارچه مالی
موجب شده است كه این تغییر رویه در اجرا با مشكلات و چالش هایی رو به رو شود بنابراین با توجه به اهمیت موضوع و الزام در اجرای حسابداری تعهدی واحد بودجه و پایش عملكرد وزارت بهداشت را برآن داشت تا به مطالعه و بررسی این چالش ها در سطح دانشگاه های علوم پزشكی كشور بپردازد. در این پژوهش تلاش خواهد شد كه موانع و مشكلات، در راستای تغییر نظام مالی از روش نقدی به روش تعهدی بررسی گردد و چالش های اصلی در این روند مشخص شده و در صورت امكان راهكارهایی برای روبرو شدن با آنها پیشنهاد گردد.
1-2- بیان مسئله
در حسابداری بازرگانی، بنا به لزوم تبعیت از اصل تطابق هزینه ها با درآمدهای هر دوره مالی، معمولا، ثبت فعالیت های مالی بر مبنای حسابداری تعهدی انجام می شود ولی در حسابداری دولتی به علت تنوع اهداف، وظایف و فعالیت های مالی سازمان های دولتی و حسابهای مستقل، از مبانی حسابداری دیگری از قبیل (نقدی، نقدی تعدیل شده، نیمه تعهدی و تعهدی تعدیل شده) استفاده می گردد. در وزارتخانه ها و موسسات دولتی ایران من جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه های علوم پزشکی زیر مجموعه، درآمدها و هزینه ها با حسابداری نقدی تعدیل شده شناسایی و در حساب ها ثبت می شوند. البته در سالیان اخیر تعدیلاتی در بکارگیری این روش حسابداری صورت گرفته است.
بررسی های انجام شده نشان می دهد که در روش حسابداری نقدی تعدیل شده اغلب موارد اطلاعات مربوط به حساب موجودی ها، اموال و دارایی های ثابت و حساب درآمدها مطابق الزامات استانداردهای حسابداری تهیه و نگهداری نمی شود، بطوریکه درآمدها تا زمان وصول شناسایی در دفاتر ثبت نمی شوند. یعنی بخش عمده ای از درآمدهای مراکز بهداشتی، درمانی که به صورت مطالبات از سازمان های بیمه گر می باشد، هیچ ثبتی بابت آنها در دفاتر تا هنگام وصول صورت نمی گیرد و در خصوص پرداخت های دانشگاه، تنها آن پرداخت هایی که بابت آنها وجه نقد پرداخت می شود، در دفتر منعکس می شود که به چهار صورت پیش پرداخت، علی الحساب، تنخواه گردان و هزینه های نقدی می باشد و در خصوص هزینه هایی که تحمل شده ولی بابت آنها وجهی پرداخت نشده ثبتی در دفاتر مالی صورت نمی گیرد. با توجه به خروجی ها و گزارشات حاصل از سیستم حسابداری نقدی تعدیل شده می توان گفت که این سیستم جهت برآوردن نیازهای پاسخگویی و کنترلی دارای چارچوب از پیش طراحی شده است. در این سیستم مدیران دولتی، به منظورنشان دادن اینکه وجوه طبق مجوز دریافتی قانونگذار هزینه شده است گزارش هایی درباره وظیفه مباشرتی خود، تهیه و تنطیم می کنند. به نظر می رسد که این مبنا در بخش عمومی نگرانی های پاسخگویی سنتی را برطرف می سازد اما برای اهداف برنامه ریزی و تصمیم گیری های مدیریت کافی نیستند و زمینه لازم برای پاسخگویی مدیران در برابر عملکرد خود و دستگاه متبوعشان را فراهم نمی کنند. در واقع اطلاعات دریافتی از سیستم حسابداری نقدی تعدیل شده ابتدایی و ناکافی است و نمی توان آن را برای دستیابی به هدف های کارایی و اثر بخش تجزیه و تحلیل کرد،همچنین این اطلاعات توانایی لازم به منظور اندازه گیری و محاسبه بهای تمام شده خدمات و کالای بخش دولتی را به مدیران دولتی نمی دهد.

:

سلامت روانی، در واقع جنبه­ای از مفهوم کلی سلامتی است و بر کلیه روش­ها و تدابیری اطلاق می­ شود که برای جلوگیری از ابتلا به بیماری­های روانی، درمـان و تـوان­بخـشی آن­هـا به­کار می­رود(هاشمی نظری،1384). در تعریف سلامت روانی مشکلی که وجود دارد این است که هنوز تعریف صحیح و قابل قبولی برای بهنجاری وجود ندارد(هاشمی نظری،1384). سازمان جهانی بهداشت در تعریف سلامتی آن را حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نبود بیماری می­داند و بر این نکته تأکید دارد که هیچ یک از این ابعاد بر دیگری اولویت ندارد. در گـذشته در بسیاری از کشـورهای جهان، به دلیل توجه اصـلی به اولویت­های بهداشتی همچون بیماری­های عفونی و واگیردار، سلامت روان کمتر مورد توجه قرار گرفته است(گناوا،2001به نقل از هاشمی نظری). امروزه در اکثر کشورهای جهان تلاش برای صنعتی شدن هر چه بیشتر از یک سو و از سویی دیگر رشد سریع جمعیت، شهرنشینی و مهاجرت به چشم می­خورد. به دنبال این تغییرات بنیادین، روز به روز بر استرس­ها و مشکلات روانی اجتماعی جوامع افزوده شـده و جهـان شـاهد تغییرات عمـده در اپیدمیولـوژی بیماری­ها و نیازهـای بهـداشتی افراد خواهد بود. به­گـونه­ای که بیماری­های روانی، در صدر عوامل ایجادکننده ناتوانی و مرگ­های زودرس قرار می­گیرند. شیوع بالای این بیماری­ها و ناتوانی طولانی مدت و مزمن همراه آن­ها، باعث شده تا این مشکلات در تمامی جوامع به عنوان یک اولویت بهداشتی مورد توجه قرار گیرد(گناوا،2001 به نقل از هاشمی نظری). نگاهی به آمار و ارقام منتشر شده در زمینه شیوع اختلالات روانی در کشورهای مختلف جهان و ایران، اهمیت و ضرورت توجه به بهداشت روان را مشخص­تر می­نماید(هاشمی نظری،1384). طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت در سال 2002 میلادی، حدود 500 میلیون نفر در دنیا مبتلا به یکی از اختلالات روانی هـستند که حدود نیمـی از آن­ها را اختلالات خفیف روانی همچون افسردگی و اضطراب تشکیل می­دهند(گناوا،2001 به نقل از هاشمی نظری). مطالعات انجام گرفته در زمینه وضعیت سلامت روان افراد 15 سال و بالاتر در ایـران، نشان دهـنده این است که به طور متوسط ​​حدود 21 درصد افراد جامـعه از اختلالات روانی رنج می­برند و زنان نسبت به مردان از آسیب­پذیری بالاتری برخوردارند(نوربالا،1381). در بعضی از تعاریف ارائه شده در زمینه سلامت روانی، سازگاری با محیط اهمیت زیادی دارد. طبق این تعریف، شخصی که بتواند با اعضای خانواده، همکاران، همسایگان و به طور کلی اجتماع پیرامون خود خوب سازگار شود از نظر بهداشت روانی بهنجار خواهد بود(هاشمی نظری ،1384). تعـارض­ها و کشمـکش­های درونی و بیرونی خود را حـل نمـوده و در مقابل ناکامی­های اجتناب ناپذیر زندگی مقاومت خواهد داشت(هاشمی نظری،1384). اگر کسی توان انجام دادن این کارها را نداشته باشد و با محیط خود به شیوه نامناسب و دور از انتظار برخورد کند از سلامت روانی کمتری برخوردار خواهد بود. بنابراین شرط برخورداری از سلامت روانی در سطح عالی آن است که شخص بتواند در موقعیت­های دشوار انعطاف­پذیر بوده و توانایی این را داشته باشد که در هر موقعیتی تعادل روانی خود را به­دست آورد(حسینی،1380به نقل از هاشمی نظری). عوامل بسیاری باعث بر هم خوردن سلامت روانی می­ شودکه از جمله آن­ها می­توان به عدم رعایت عدالت اجتماعی، فراهم نبودن فرصت­های شکوفایی برای افراد، وجود تبعیض­های غیرمنطقی و عدم ایجاد امنیت اجتماعی اشاره نمود(پورافکاری1382). استرس­های روانی عوامل دیگری هستند که می­توانند سلامت روان افراد را به خطر اندازند. بررسی­های گوناگون در جهان نشان داده­اند استرس­های روانی، برای هر فرد و سازمانی، هزینه و خسارات زیادی را به همراه دارند. در محیط­های کاری استرس موجب کاهش کارآیی، غیبت و جابجایی کارگران را موجب می­گردد و آموزش نیروی جایگزین به جای کارگرانی که به علت ابتلا به بیمـاری روانی کار خود را از دست می­دهـند، هزینه­هـای سنگینی را بر سـازمان و مـؤسسه تـحمیل می­ کنند(هاشمی نظری،1384). تاکنون مطالعات متعددی در زمینه بررسی وضعیت سلامت روان در موقعیت­های مختلف انجام گرفته است. نتایج این بررسی­ها همگی مؤید این مطلب می­باشنـد که مطالعه وضعیت سلامت روان افـراد می­تـواند اطلاعـات ارزشمنـدی را در زمینه برنامه ­ریزی­های آموزشی، درمان و پیشگیری از بروز اختلالات روانی در اختیار مسئولان، برنامه­ ریزان و مدیران سازمان­ها و مراکز ارائه دهنده خدمات قرار دهد(هاشمی نظری،1384).

جامعه­شناسان بر این باورند كه سلامتی و بیماری روانی، صرفاً واقعیاتی زیست­شناختی و یا روانشناختی نیستند، بلكه به طور هم­زمان، دارای ابعاد و ماهیت اجتماعی نیز می­باشند. عوامل اجتماعی، همان­گونه كه می­توانند نقش مهمی در ایجاد، حفظ و ارتقاء سلامتی ایفا نمایند؛ در بروز، شیوع و تداوم بیماری نیز دارای سهمی اساسی­اند. به دیگر سخن، گرچه تردیدی نیست كه افراد در میزان آسیب­پذیری نسبت به بیماری­های روانی با یكدیگر تفاوت­های زیستی و فردی دارند، اما مسئله این است كه میزان این تفاوت­ها تحت تأثیر مـوقعیت اجتمـاعی و حـتی مـهم­تر از آن، بـرداشتی كه افـراد از آن مـوقعیت دارنـد به مـراتب بیش­تر می­ شود(كوكرین، 1376). از این رو، توجه به عـوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت روان اهمیت بسیار می­یابد كه یـكی از مـهم­ترین این عـوامل، مـیزان حـمایت اجتماعـی ادراك و یا دریـافـت شـده تـوسـط افـراد می­باشد(ریاحی1389).

اكثر پژوهش­های انجام شده به بررسی ارتباط حمایت اجتماعی با سلامت روان پرداخته و تأثیرآشكار حمایت اجتماعی ادراك شده بر سلامتی و آسایش روانی را تأیید نموده ­اند(كورنمان و همكاران، 2003 ). بخش اعظم این تلاش­ های پژوهشی، بر این فرض متمركز شده ­اند كه سطح پایین­تر حمایت اجتماعی، خطر ابتلا به نشانه­ های افسردگی را افزایش می­دهد(ریاحی1389). هندرسون(1992) با انجام یک فراتحلیل، به این نتیجه رسید كه علیرغم به كارگیری مقیاس­های متفاوت برای سنجش میزان حمایت اجتماعی و افسردگی، در تمام پژوهش­های انجام شده، نتایج ثابتی راجع به اثرات مثبت حمایت اجتماعی در كاهش ابتلای به افسردگی، مشاهده شده است(ترونر ترونر،306:1999 به نقل از ریاحی1389).

نتایج پژوهش­ها نشان می­ دهند كه سطوح بالاتر حمایت اجتماعی با سطوح پایین­تر افسردگی و اضطراب، مرتبط است و تصور می­شـود كه حـمایت اجتمـاعی، به عنوان سپری ضربه گیر در مقابل استرس عمل می­كند(لاندمن پیترز و همكاران، 2005 ). همچنین، بین میزان افسردگی با منابع ساختاری حمایت اجتماعی (عضویت گروهی، اندازة شبكه و پیوند قوی) رابطة معناداری وجود داشته و میزان افسردگی در گروه­های كوچك­تر، شبكه ­های بزرگ­تر و در بین متأهلین، كم­تر بوده است(قدسی،1382).

عدم هماهنگی و سازگاری نقش­های زندگی و کار که پیامد اصلی آن تجربه تعارض کار-خانواده است، تعادل زیستی و روانی بدن را بر هم خواهد زد. فرون[1](2000) بیان می­ کند که هم تعارض کار-خانواده و هم تعارض خانواده-کار، هر دو با بیماری­های اضطرابی و بیماری­های خلقی رابطه­ مثبت دارد(به نقل از ابای، کاسپر، لاک وود، بوردوکس، و برینلی[2]، 2005) مطابق با مفهوم همئوستازی[3] که توسط والتر کانن[4](1935) ارائه گردید، سیستم بدنی انسان در خروج از تعادل واکنش نشان می­دهد و به منظور پاسخ به این شرایط، دچار فشار روانی می­گردد(بذرافکن1390).

رواناب سطحی به آن قسمت از بارندگی اطلاق می‌گردد که در روی زمین به طرف آبراهه‌ها، دریاچه‌ها یا دریاها به جریان می‌افتد. طراحی کانال­ها یا سازه‌هایی که بتوانند جریان­های آب سطحی را از خود عبور دهند، مستلزم تعیین حداکثر دبی رواناب، حجم رواناب، حجم آب جاری شده و نیز توزیع زمانی دبی آب است. عوامل موثر بر رواناب را می توان به عوامل مربوط به بارندگی و عوامل مربوط به حوضه آبخیز تقسیم نمود. عوامل بارندگی عبارتند از: مدت بارندگی و شدت توزیع بارندگی. عوامل حوضه آبخیز عبارتند از: اندازه و شکل حوضه، جهت حوضه، پستی و بلندی، وضعیت زمین شناسی و پوشش گیاهی سطح حوضه.

برآورد و تعیین مشخصات رواناب حوضه های آبخیز علاوه بر اینكه امكان استفاده بهینه از منابع آب و برنامه ­ریزی برای كارهای آبخیزداری در آینده را می دهد، در طراحی سازه های آبی كه بر روی رودخانه ها و مجاری طبیعی احداث می شوند، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. بنابراین برآورد دقیق آن حائز اهمیت خاصی است. ولی اشكال اساسی ناشی از فقدان آمار كافی و نتیجتاً اشكال در ارزیابی مقدار آن
می باشد. از روش های تعیین مشخصات رواناب حوضه می توان به روش های تجربی اشاره نمود كه در عین سادگی از دقت نسبتاً مناسبی نیز برخوردار هستند. هدف از انجام این تحقیق به كار بستن مدل های تجربی متعدد و انتخاب روش مناسب برآورد رواناب سالانه رودخانه ها و آبراهه ها در یک حوضه آبخیز منتخب واقع در منطقه ای با اقلیم نیمه خشك می باشد. بعلاوه این روش می تواند برای محاسبه رواناب حوضه های آبخیز مجاور با شرایط اقلیمی مشابه مورد استفاده قرار گیرد. البته كاربرد چنین فرمول­هایی بدون توجه به شرایط خاص منطقه ای از قبیل آب و هوا، ابعاد، فیزیوگرافی، مرفولوژی و غیره خالی از اشكال نخواهد بود. لذا ابتدا باید مطالعات مرتبط به طور كامل انجام شده، سپس با بهره گرفتن از نتایج حاصله مدل­های تجربی قابل كاربرد در این مناطق را برگزید. ضمنا برای استفاده از فرمول های تجربی بایستی از ضرایب خاصی استفاده شود كه در اكثر موارد تعیین آنها مشكل و به قضاوت­های علمی و تجربه مطالعات صحرایی ارتباط پیدا می كند. در نتیجه جهت دستیابی به نتایج دقیق تر انجام بازدیدهای صحرایی اجتناب ناپذیر خواهد بود.

1-2- فرضیه ها

1- روابط تجربی برآورد رواناب قابل کاربرد در حوزه آبخیز بختگان می باشد.

2- با افزایش مساحت دقتهای روش های مختلف با یکدیگر فرق می کنند.

3- رابطه انتخاب شده برای حوزه های فاقد آمار قابل استفاده می باشد.

1-3- مواد و روش ها

   ابتدا مطالعه سوابق طرح و سپس کار روی موضوع اصلی پایان نامه مورد نظر می باشد.

استفاده از مدل های تجربی به منظور برآورد رواناب سالانه در حوضه های آبخیز مناطق خشك و نیمه خشك كه عمدتاً فاقد ایستگاه های آبسنجی می باشد از دیرباز در مطالعات هیدرولوژی مورد توصیه قرار گرفته است. البته كارایی ومناسبت این روش ها در مناطق جغرافیایی مختلف منوط به دستیابی به اطلاعات مورد نیاز و آزمون های مربوطه می­باشد.

بدین ­منظور پس از تعیین موقعیت و مشخصات منطقه مورد مطالعه که شامل حوزه آبخیز بختگان استان فارس می باشد. مطالعات کتابخانه­ای، تهیه نقشه­های مورد نیاز، بازدید از ایستگاه­های هیدرومتری و کنترل میزان دقت ثبت داده ­ها اقدام به جمع آوری داده های مورد نیاز نموده و کیفیت آنها با آزمون های مختلف بررسی شده و داده های پرت از فرایند تحقیق حذف می شوند. سپس یک دوره اماری مشترک تعیین شده و نقایص آماری در طی این دوره توسط نرم افزارهای SPSS و Excel بازسازی می­گردند. سپس نسبت به بکارگیری روابط تجربی انتخاب شده (كتاین، انجمن تحقیقات كشاورزی هندوستان، جاستین، سازمان جهانی هواشناسی، دپارتمان آبیاری هندوستان، خوزلا و دو روش در زیر حوزه های هند) به برآورد رواناب اقدام می گردد. مدل­ها با بهره گرفتن از روش های ارزیابی (متوسط اختلاف، بیاس[1] و جذر میانگین مربع خطا) با یكدیگر و داده های مشاهداتی مقایسه می­گردند. بعد از آنالیز نتایج حاصل از مدل­ها بهترین مدل با توجه به خطای ایجاد شده به وسیله هر مدل در حوزه آبخیز بختگان انتخاب می­ شود.

1– بررسی منابع

2- جمع آوری اطلاعات و آمار دبی روزانه، بارش روزانه، نقشه­های رقومی زیر حوزه ها، توپوگرافی و آبراهه­ ها

3- انتخاب ایستگاه­های مناسب از لحاظ پراكنش جغرافیائی و مناسب بودن آمار .

4- استخراج دبی متوسط سالیانه در هر ایستگاه

5- انتخاب طول دوره آماری مناسب و باز سازی نواقص آماری.

6- استخراج خصوصیات فیزیوگرافی و اقلیمی جهت برآورد رواناب

7- بکارگیری روابط تجربی (كتاین، انجمن تحقیقات كشاورزی هندوستان، جاستین، سازمان جهانی هواشناسی، دپارتمان آبیاری هندوستان، خوزلا و دو روش در زیر حوزه در هند) برای برآورد رواناب

8- مقایسه رواناب مشاهداتی و برآوردی

9- انتخاب روابط تجربی مناسب با بهره گرفتن از معیارهای ارزیابی در حوزه آبخیز بختگان

10- بحث و نتیجه گیری

1-4- اهداف تحقیق

در این تحقیق نتایج حاصله از مدل­های تجربی با مقادیر اندازه ­گیری شده توسط ایستگاه­های آب سنجی موجود در حوضه، 8 روش تجربی برآورد رواناب از جمله كتاین، انجمن تحقیقات كشاورزی هندوستان، جاستین، سازمان جهانی هواشناسی، دپارتمان آبیاری هندوستان، خوزلا و دو روش در زیر حوزه هائی در هند در حوزه آبخیز بختگان واقع در استان فارس مورد ارزیابی قرار می گیرد.

• بررسی روابط تجربی برآورد رواناب در حوزه آبخیز بختگان

• ارزیابی روابط تجربی برآورد رواناب و انتخاب مناسب ترین روش

• ارائه روش مناسب جهت برآورد رواناب در حوزه های آبخیز فاقد آمار با شرایط مشابه حوزه دارای آمار

فصل دوم

 بررسی منابع

2-1- مطالعات انجام شده در ایران

فتح زاده (1378) در روش جدید برآورد بیلان آبی در مناطق خشک از طریق تغییر در نحوه کاربری فرمول های تجربی به این نتیجه رسید که رواناب برآورد شده از طریق فرمول­های تورک شبکه­ ای و تورک نواری بیشترین مقدار نزدیکی با مقدار رواناب مشاهده شده ای از ایستگاه هیدرومتری را دارند و کاربرد فرمول­های کلاسیک تورک و کوتاین در مناطق خشک خطاهای بزرگی را به دنبال خواهد داشت.

كلانتری و بذرافکن(1382) روش های تجربی برآورد رواناب سالانه را در حوضه آبخیز رود زرد بررسی کردند. در این تحقیق روش های تجربی برآورد رواناب كه شامل روش كتاین، انجمن تحقیقات كشاورزی هندوستان ، جاستین و روش مقایسه­ای است، در حوضه رود زرد مورد بررسی قرار گرفت و با اعمال ضرایب جداگانه، روش های مذكور كالیبره شده اند و جهت برآورد رواناب سالانه مورد استفاده قرار گرفت.

مهدوی و آذرخشی(1383) در تعیین مدل بیلان آبی مناسب ماهانه در حوزه های آبخیز کوچک کشور(استان آذربایجان شرقی و شمال خراسان) به این نتیجه رسیدند که مدل بیلان آبی ماهانه در بیش از 70 درصد موارد به خوبی میتواند رواناب ماهانه را شبیه سازی کند. این نتیجه با سایر نتایج به دست آمده در سایر نقاط جهان قابل مقایسه است و تایید می­ کند که یکی از روش های مناسب برای بازسازی آمار مدل­های بیلان آبی ماهانه هستند.

داوودی راد(1385) روابط تجربی برآورد ارتفاع رواناب را در حوزه آبخیز دریاچه نمک ارزیابی نمود. در این تحقیق کارایی روابط تجربی تورک، کوتاین، ایکار، جاستین، خوزلا و لسی تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که روش های ایکار، کوتاین، جاستین و تورک به ترتیب از صحت بیشتری برخور دارند و با افزایش مساحت از دقت روش ایکار کاسته و در مساحت­های زیاد روش لسی دقت بیشتری دارد.

اکبر پور و همکاران (1385) در به کارگیری روابط تجربی در تخمین رواناب سالیانه رودخانه ها در مناطق خشک و نیمه خشک به این نتیجه دست یافتند که رابطه لیسی از قابلیت بهتری در تخمین رواناب سالیانه برخوردار می­باشد این نتیجه همچنین می ­تواند موید این مطلب باشد که در مناطق خشک و نیمه خشک بارشهایی با شدت زیاد و تداوم کوتاه باعث طغیان رودخانه ها می شوند که این عامل در رابطه لیسی به خوبی لحاظ شده است.

شاهی نژاد و همکاران (1385) روش های تجربی رواناب را در حوضه آبخیز كوثر مقایسه کردند. در این تحقیق روابط تجربی موجود از جمله ایكار، جاستین، تورك، كوتاین و لیسی مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت و در نهایت روش لیسی به عنوان مناسب­ترین روش محاسبه ضریب رواناب انتخاب گردید.

گلپایگانی و همکاران (1386) ارتفاع و دبی اوج رواناب در دوره بازگشت های مختلف برای حوزه آبخیز بالاده سعید آباد از زیر حوزه های آبخیز تجن را با بهره گرفتن از روش های استدلالی و شماره منحنی برآورد کردند. مقادیر برآورد شده با روش شماره منحنی در مقایسه با مقادیر به دست آمده با روش استدلالی كمتر است كه علت اصلی آن تاثیر نگهداشت اولیه، كه در روش شماره منحنی به آن توجه می­ شود، بود. این كاهش در دوره بازگشت­های پایین 2 و 5 و 10 و 25 ساله چشمگیرتر از دوره بازگشتهای بالا 50 و 100 سال بود.

شاه محمدی حیدری و پنجکه (1387) روابط تجربی تخمین هرز آب سالانه در حوضه­های آبخیز دشت خوزستان را واسنجی کردند و به این نتیجه رسیدند که ضرایب روش جاستین 63/0، روش موسسه علوم زراعی هندوستان67/4 و کتاین 06/2 می­باشد. بدین ترتیب در سطح اعتماد 90درصد هر سه روش و در سطح اعتماد 95 درصد روش موسسه علوم زراعی هندوستان جهت استفاده توصیه گردید.

عبدی و همکاران (1388) مناسب‌ترین روش تجربی برآورد رواناب سالانه در حوزه آبخیز سانیج واقع در استان یزد را تعیین کردند. نتایج حاصل از آزمون روش های مختلف برآورد رواناب در مناطق خشك كه تحت تاثیر خشكسالی می‌باشد نشان داد روش خوزلا مناسب‌ترین روش برآورد رواناب می‌باشد.

غفرانی (1388) كاربرد مدل­های تجربی به منظور محاسبه رواناب را در حوزه آبخیز رودخانه زهره بررسی کردند. به منظور بدست آوردن رواناب، به تفكیک كوه و دشت هر محدوده مدل­های مختلف تجربی بكار گرفته شد و از میان آنها مدل تجربی جاستین انتخاب گردید.

احمدی و همکاران (1389) در تعیین مناسب ترین روش تجربی برآورد رواناب سالانه در حوزه های فاقد آمار غرب گلستان در حوزه آبخیز وطنا به این نتیجه رسیدند که مقادیر حجم رواناب سالانه محاسبه شده در هر یک از روش های تجربی با مقادیر اندازه ­گیری شده در نقطه خروجی حوزه تفاوت زیاد بین روش کوتاین و لانگبین اصلاح شده با مقدار اندازه ­گیری شده می­باشد در حالی که مقادیر محاسبه شده از روش تورک نتایج بهتری را نسبت به سایر روش ها نشان می­دهد.

فتح­زاده و همکاران (1389) مناسب ترین روش برآورد رواناب سالانه در مناطق خشک و نیمه خشک استان یزد را تعیین کردند و نتیجه بدست آمده نشان داد که رابطه سازمان هواشناسی جهانی به دلیل داشتن بیشترین همبستگی با رواناب مشاهده شده مناسب ترین روش می­باشد. بنابراین می­توان از این روش جهت محاسبه روش رواناب در مناطق خشک ونیمه خشک استفاده کرد.

اسمعلی و سمیعی (1390) روش های تجربی برآورد رواناب را در حوزه آبخیز تنگ خسویه در استان فارس ارزیابی نمودند. در این تحقیق 6 روش تجربی برآورد رواناب از جمله كتاین، انجمن تحقیقات كشاورزی هندوستان، جاستین، سازمان جهانی هواشناسی، دپارتمان آبیاری هندوستان محاسبه گردید. پس از بررسی روابط تجربی برآورد رواناب و مقایسه نتایج حاصله از مدل­های تجربی با مقادیر اندازه ­گیری شده توسط ایستگاه آب سنجی موجود در حوضه، روش پیشنهاد شده توسط انجمن تحقیقات کشاورزی هندوستان جهت برآورد رواناب سالانه در حوضه مزبور مناسب­تر تشخیص داده شد.

اسدی و سمیعی(1390) روش های تجربی برآورد رواناب را در حوزه آبخیز بند بهمن در استان فارس ارزیابی نمودند. در این تحقیق 6 روش تجربی برآورد رواناب از جمله كتاین، موسسه زراعی هند[2]، جاستین، سازمان جهانی هواشناسی، دپارتمان آبیاری هندوستان و خوزلا محاسبه گردید.

پس از بررسی روابط تجربی برآورد رواناب و مقایسه نتایج حاصله از مدل­های تجربی با مقادیر اندازه ­گیری شده توسط ایستگاه آب­سنجی موجود در حوضه، روش پیشنهاد شده توسط موسسه زراعی هند جهت برآورد رواناب سالانه در حوضه مزبور مناسب­تر تشخیص داده شد.

 2-2- مطالعات انجام شده در خارج از کشور

تعداد مطالعات انجام شده در خصوص ارزیابی روابط تجربی در خارج از کشور محدود می­باشد و گاهاً محدود به منطقه مورد مطالعه می­باشد، با اینحال در ذیل مطالعاتی که در خصوص برآورد رواناب صورت پذیرفته ذکر می گردد. جاستین تحقیقات گسترده­ای برروی رابطه بین میزان بارندگی و رواناب سالانه، تعداد زیادی حوضه آبخیز در شرایط آب و هوایی مختلف بعمل آورده و نتایج خود را به صورت فرمول عمومی ارائه نمود (وارشنی[3]،1979).

انجمن تحقیقات كشاورزی هندوستان[4] براساس نتایچ بدست آمده از بررسی میزان رواناب سالانه ١٧ حوضه آبخیز واقع در منطقه نیلگیری رابطه­ای را ارائه نمود (موتجا[5]، 1986).

لیسی دانشمند هندی بر اساس بررسی­هایی كه در چندین حوضه بعمل آورد رابطه­ای را جهت برآورد رواناب سالانه ارائه نمود(گپتا[6]، 1992).

سازمان هواشناسی جهانی[7] (1994) این روش را در مناطق خشك و بیابانی ایالات متحده امریكا انجام پذیرفته توصیه نمود و بنابر توصیه سازمان هواشناسی جهانی برای سایر مناطق مشابه دنیا قابل استفاده
می­باشد. به عبارت دیگر این روش برای مناطقی كه درجه حرارت متوسط ماهانه همواره بالای صفر است كاربرد دارد.

راگونات (1997) به رابطه خوزلا اشاره نمود و چنین نتیجه می­گیرد که خوزلا داده ­های درجه حرارت، بارندگی و رواناب را آنالیز نمود تا یک ارتباط تجربی بین رواناب و بارندگی به دست آورد. این فرمول روی تعداد زیادی از حوضه­ها در هند آزمایش شد و نتایج خوبی را جهت محاسبه بیلان آب سالانه ارائه نمود.

آرنل[8] (1992) مدل­های موازنه آب ماهانه را با چهار مدل تجربی تحت اقالیم مختلف بررسی کرد و اختلاف بین مدل ها را مقایسه کرد.

میلی[9] (1994) و میلی و ایگسون[10] (1987) نشان دادند که خصوصیات بارندگی نظیر شدت رگبار و فراوانی، بافت خاک، نوع پوشش گیاهی و تراکم پوشش و ژئومورفولوژی، فاکتورهای مهم کنترل کننده تغییرپذیری مکانی رواناب سالیانه می باشند (ولوک و مک کابی، 1999).

فرماندز و پیزارو[12] (1994) برای مدل­هایی که یک ورودی را بعنوان ورودی برای میزان بارندگی و رواناب نیاز دارد، متوسط و واریانس ماهانه، ضرایب خود همبستگی و مومنتوم رتبه بالا از سری های واکنش که به بعنوان تابعی از سری های ورودی برآورد می گردد را پیدا کردند.

فرماندز و پیزارو (1996) مدل های تابع انتقال خطی (TF) با سری های بارندگی را بعنوان ورودی برای برآورد خصوصیات آماری سری های رواناب پیشنهاد کردند. روابط تجربی بر اساس اطلاعات آبخیزها در منطقه کوهستانی شیلی برای برآورد پارامترهای مدلهای TF با رتبه پائین[13] و بعضی خصوصیات آنها پیشنهاد گردید.

پی فیستر و همکاران[14] (2004) نشان دادند که تغییر کاربری به ویژه شهرسازی می تواند اثرات محلی
معنی­داری بر سیلابی شدن حوزه های کوچک در طی بارش­های محلی سنگین داشته باشد، اما هیچ شواهدی مبتنی بر اینکه تغییر کاربری می ­تواند اثرات معنی داری بر جریان­های پیک در رودخانه­های بزرگ مژور و رااین[15] داشته باشد وجود ندارد. آنها دریافتند که تغییر کاربری تنها اثر خیلی کمی بر رژیم جریان در شاخه­های اصلی مژور و را این دارد. اما بیان کرد که برای حوزه های با مقیاس متوسط تغییرات آینده در جریان­های پیک بستگی به تغییر در تنوع بارش­های شدید به همراه تغییر کاربری دارد (به نقل از انچین و همکاران[16] (2006)).

انچین و همکاران (2006) روابط رگرسیونی بین رواناب با بارندگی و درجه حرارت را برای 6 حوزه در شمال اروشیا[17] برقرار کرد. نتایج نشان داد که بارندگی بعنوان فاکتور مهم در تشکیل رواناب رودخانه، تحت شرایط اقلیمی اقیانوسی است.

جونز و همکاران (2006) حساسیت هیدرولوژیک پارامترهای مدل­های بارش رواناب SimHyd­[19] و AWBM­ و یک مدل تجربی Zhang01 را از طریق اندازه ­گیری در درصد تغییر متوسط رواناب سالیانه، با تغییرات در تبخیر و تعرق پتانسیل و بارندگی را در 22 آبخیز در استرالیا که دامنه­ای از شرایط اقلیمی را در بر می­گیرد، را برآورد کردند. نتایج نشان داد که مدلها حساسیت­های مختلفی را به تغییرات در تبخیر و تعرق پتانسیل و بارندگی نشان می­دهند. مدل­های SimHyd، AWBM وZhang01 بترتیب، متوسط حساسیت 4/2 ،5/2 و 2/1 درصد تغییر در متوسط جریان سالیانه را برای یک درصد تغییر در متوسط بارش سالیانه نشان دادند. نتایج برای تغییر تبخیر و تعرق پتانسیل 5/-، 8/- و 1- درصد برای هر یک درصد افزایش در متوسط تبخیرو تعرق سالیانه هست. علی رغم این اختلافات، نتایج همبستگی­های مشابهی را برای آبخیزهای متعدد نشان داد. وقایع بارندگی بزرگ علاوه بر تغذیه آبخیز باعث ایجاد رواناب می­گردد و بارش­های سبک ممکن است بدون مشارکت در جریان رودخانه، بطور کلی تبخیرو تعرق گردند.

در طول دهه گذشته، رویکرد تنظیم هدف در صنعت، آموزش و ورزش طرفداران زیادی بدست آورده است. ایده زیر بنایی رویکرد این است که ما در مواجهه با اهداف کلی و گسترده‌ای که قصد دستیابی به آنها را داریم، احتمال دارد فشار شدیدی را احساس کنیم، به طوری که ممکن است انگیزه خود را از دست بدهیم و دچار اضطراب شویم. باورهای رایج و احساس کلی به ما می گویند که باید بین ورزش و انگیزش، اضطراب رابطه مهمی وجود داشته باشد. ورزش معمولا دربر گیرنده رقابتی است که خود باعث ایجاد اضطراب می شود و مشخصه این اضطراب، افزایش انگیزش است. هنگام اضطراب، عملکرد فرد ورزشکاربهتر از شرایط عادی نیست و زمانی که تحت فشار قرار می گیرد، بیشتر مرتکب اشتباه می شود همان طور که جونز (1991) می گوید، در سطوح بالای ورزش (حداقل در بعضی از ورزش ها) تفاوت مهارت های افراد شرکت کننده بسیار اندک است. بنابراین، آنچه باعث برنده یا بازنده شدن ورزشکار می شود، توانایی او برای غلبه بر اضطراب و استرس است.

تحقیقات سواین و جونز (1991) نشان می دهد هر دو نوع اضطراب، قبل از حادثه ورزشی افزایش می یابند و مهم تر این که فراوانی تفکر اضطرابی دقیقا قبل از مسابقه بیشتر
می‌شود. همچنین اعتقاد بر این است که با شروع مسابقه، اضطراب جسمی به سرعت کاهش می‌یابد، اما اضطراب شناختی به نحوه پیشرفت کار بستگی دارد. به همین دلیل، بسیاری از محققان براین فرض هستند که اشتباه عملکرد در ضمن بازی باعث اضطراب شناختی می شود نه جسمی.

کاکس (1998) معتقد بود که اضطراب شناختی با عملکرد رابطه منفی دارد هر چه اضطراب شناختی افزایش یابد، عملکرد سیر نزولی پیدا می کند. با این حال، در مطالعه سواین و جونز (1991) برخی از ورزشکاران گزارش دادند که برای بهتر بودن عملکرد به مقداری اضطراب شناختی نیاز دارند. با توجه به این که اندازه گیری اضطراب شناختی در طول مدت ورزش غیر ممکن است، فقط می توانیم فراوانی و شدت تفکرات اضطرابی را تخمین بزنیم.

پژوهشهای مختلف ارتباط پیچیده ای را بین اضطراب و اجرای حرکتی و ورزش گزارش کرده اند (تجاری 1379)، اضطراب به ویژه اضطراب شناختی و جسمانی که پیش از رقابت یا حین اجرا بوجود می آید کانون مهمی از تحقیقات روانشناسی بوده است. به طور گسترده ای اعتقاد بر این است که اضطراب و کمالگرایی بر جنبه های مختلف اجرا اعم از ورزشی به خصوص در رشته های رزمی اثر می گذارد.

اگر شخصیت را به عنوان ترکیبی از اعمال، افکار، هیجانات و انگیزش های فرد بدانیم، مؤلفه های سازنده ی شخصیت ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشند. از سوی دیگر، امکان دارد این مؤلفه ها به طرق مختلفی ترکیب شده باشند به طوری که الگوهای شخصیتی گوناگونی را به وجود آورند. بسیاری از محققان معتقدند وجود تفاوتهای فردی و ویژگی های شخصیتی متفاوت، واکنش افراد را نسبت به موقعیت ها و فشارزاها متمایز می گرداند. یکی از این ویژگی های شخصیتی، کمال گرایی[4] است (نجاریان و همکاران، 1378).

   کمال گرایی عقیده و باوری است که با مجموعه ای از معیارهای بسیار بالا برای عملکرد، گرایش به قانون همه یا هیچ و رسیدن به نتایجی بی نقص و کامل مشخص می شود (مهرابی زاده، هنرمند، باک نژاد، شهنی ییلاق، 1384). کمال گرایی با انتقاد بیش از حد از خود، نگرانی در مورد برآوردن انتظارهای اجتماعی و تمرکز بر سازمان بندی همراه است (فراست، مارتین، لاهارت و روزنبلات[5] ، 1990، چباک، 1998، به نقل از مشهدی و همکاران، 1382).

در حوزه ورزش، برخی از پژوهشگران کمال گرایی را بهنجار و قهرمان ساز می دانند؛ صفتی که به تحقق عملکرد عالی کمک می کند(گالد [6]وهمکاران، 2002). عده ای دیگر، کمال گرایی را برعکس صفتی نابهنجار توصیف می کنند و معتقد هستند باعث تضعیف عملکرد ورزشی می شود و آن را به صورت منفی تحت تاثیر قرار می دهد(فلت و هویت، 2005). بخشی از این یافته های متناقض بر حسب ماهیت ابعادی کمال گرایی قابل توجیه و تبیین هستند، اما در این میان سوالی وجود دارد که آیا کمال گرایی به عنوان یک ویژگی شخصیتی چند بعدی با اضطراب رقابتی (شناختی و جسمانی) و تمرکز رزمیکاران ارتباط دارد؟

 1-2-بیان مسأله

اصطلاح کمال گرایی به آرزوی شخص جهت دستیابی به معیارهای بالای عملکرد از یک سو و ارزیابی های انتقادی غیرمنطقی از عملکرد خویشتن از سوی دیگر اشاره دارد (فراست، 1990). محققان بسیاری به نقش کمال گرایی در آسیب شناسی روانی تأکید کرده اند و تحقیقات زیادی درباره آن صورت گرفته است (آنتونی[7]،1998) این تحقیقات نشان داده اند که کمال گرایی با اختلالاتی همچون بی اشتهایی عصبی[8]، افسردگی[9]، اختلال وسواس ـ اجباری[10] و اختلال شخصیت وسواسی اجباری و برخوری عصبی رابطه دارد (شفران، 2002). با این حال همه تحقیقات مؤید نقش آسیب زای کمال گرایی نبوده است.

   به اعتقاد هاماچک[11] (1978) تمایز بین کمال گرایان سازگار و ناسازگار اصولاً بر این اساس صورت می گیرد که کمال گرایان ناسازگار دچار خود ـ انتقادی های افراطی می شوند و اشتباهات کوچک را شکست تفسیر می کنند (برنز[12]، 1980) در حالی که کمال گرایان سازگار علیرغم داشتن معیارهای بالا برای عملکردشان، درگیر نگرانی های افراطی درباره دست نیافتن به این معیارها نیستند. برخی محققان تفاوت بین کمال گرایی سازگار و ناسازگار را براساس تلاش فرد در نائل شدن به کمال تعریف کرده اند. کمال گرایان ناسازگار در مقایسه با کمال گرایان سازگار به دلیل تلاش مفرط در بدست آوردن کمال، پیامد منفی بیشتری را تجربه می کنند (ریمی[13]، 2000). محققان دیگر کمال گرایان سازگار را از کمال گرایان ناسازگار با این فرض متمایز می کنند که رفتارهای گروه اول بوسیله تقویت های مثبت برانگیخته می‌شود، در حالی که گروه دوم برای اجتناب از پیامدهای منفی و ترس از امکان شکست (یعنی تقویت منفی[14]) برانگیخته می شوند (اسلاید[15] و اوئنز، 1998). برخی محققان معتقدند که داشتن معیارهای شخصی بالا ممکن است رابطه ای منحنی شکل با عاطفه داشته باشد بدین صورت که افرادی با معیارهای شخصی در حد متوسط بالا بیشترین احساس مثبت را نشان می‌دهند، در حالی که افرادی که دارای معیارهای شخصی پایین و یا خیلی بالا هستند عاطفه مثبت کمتری را نشان میدهند. باید گفت که هنوز داده های کافی برای این فرضیات در دست نیست (براون، هیبرگ، فراست، ماکریس، جاست و لئونگ[16]، 1999).

به نظر می رسد که انتظارات اعم از کم یا زیاد می تواند با اضطراب رابطه داشته باشد. در مسابقه­های 2004 اروپا عده زیادی می گفتند که انگلستان باید پاسخگوی انتظارات بسیار بالای مردم برای برنده شدن در مسابقه باشد. ظاهرا این انتظارات باعث شکست انگلستان شد. برعکس، یونان که برای اولین بار برنده مسابقات شد، زیر فشار چنین انتظاراتی نبود. افراد نیز مانند تیم ها تحت تاثیرات انتظارات بالا قرار می گیرند. فشار شدید معلمان، مربیان و خانواده می تواند اضطراب مسابقه را بی‌نهایت افزایش دهد. البته عکس این قضیه نیز می تواند صادق باشد. نتایج تحقیقات هال و کر (1998) نشان دهنده رابطه قوی بین اضطراب و ایمان به توانایی خویش بود، افرادی که انتظارات پایینی در مورد عملکرد خود داشتند، بیشتر دچار اضطراب بودند.

یکی از مواردی که ما را به عنوان ورزشکار از دیگران متمایز می سازد، شیوه نگران شدن در مورد عملکرد مان است. البته ایجاد انگیزه مستلزم این است که تا حدودی به این موضوع بپردازیم، اما کمالگرایی یا نگرانی بیش از حد در مورد احتمال پیشرفت نکردن با اضطراب شدید همراه است. هال و همکاران (1998) اهمیت نگرانی از اظهار وجود را در 199 ورزشکار سطوح دانشگاهی آمریکا بررسی کردند، و نتایجنشان داد که نگرانی از با استعداد به نظر نرسیدن، خوددار نبودن، چاق بودن یا جذاب نبودن، همگی با اضطراب شناختی رابطه دارند، اما با اضطراب جسمی رابطه ندارند.

امروزه رقابت ورزشی در جوامعی که با در نظر گرفتن توانایی رقابت کنندگان، دلایل توجیهی رقابت و سطوح مهارتشرکت کنندگان، بشدت انتظارات بلند پروازانه ای از نتایج رقابتهای ورزشی نسبت به دیگر جوامع شرکت کننده در رقابت دارند، از اهمیت بخصوصی برخوردار است. در این نوع جوامع رقابت ورزشی تقاضاهای زیادی را در   ورزشکاران رقابتیایجاد می کند و اغلب اوقات نتایج رقابتهای ورزشی با دقایقی تفاوت در ادراک و مهارت رقابت کنندگان مصمم وقطعی میشود. این نوع شرایط رقابت، استرس بالایی را در افراد شرکت کننده ایجاد می کند و این استرس معمولا ناشی از اضطراب رقابتی ورزشکاران است(اوفناگر، 2005).

اغلب تحقیقات اضطراب رقابتی اساسا” مربوط به تاثیرات زیان بخش اضطراب بر روی عملکرد با ایجاد دیدگاه منفی ای در اغلب افراد درگیر در این مفهوم، می شود. اضطراب به عنوان احساسات ناآرامی و تنش ناشی از تقاضاهای فشارزای محیطی تعریف شده است که با برانگیختگی در ارتباط است و نشان دهنده ادراک ناهماهنگی بین تقاضاهای محیط و توانایی ورزشکار برای انجام دادن آن تقاضاها می باشد (گولد[20]، 2002).

یکی از اهداف اساسی مطالعات حیطه روانشناسی ورزشی به اوج رساندن اجرای ورزشکاران که ممکن است به علت عدم توجه صحیح و کافی ورزشکاران، شکست هایی را در اثر اضطراب شناختی و جسمانی و یا کمالگرایی بیش از حد متحمل شوند و خسارت های جبرا ن ناپذیری را برای خود ، خانواده و جامعه ورزش رزمی به بار آورند .

درورزشهای رزمی، موقعیتهای متعددی وجود دارد که میتواند به عنوان چالش، تهدید ویا حتی خطر تلقی شود. اگردراین گونه رشته های ورزشی فرد ورزشکار ،او درمعرض خطرات ناشی از عملکرد ضعیف ،شکست و حتی آسیب جدی قرارمیگیرند. علاوه بر این با توجه به تحقیق مارتنز[21]وهمکاران(1990) ویژگی مهم دیگر ورزشکاران رزمی این است که از سوی هواداران ،والدین، مربی ودست اندرکاران ورزشی به میزان بیشتری ارزیابی میشوند؛ که احتمالا عاملی برای کمال گرایی این افراد باشد که مسئولیت این ورزشکاران رابرای بروز اشتباهات بیشترمیسازد.به عبارت دیگر،ورزشکارانی که دررشته های رزمی رقابت میکنند، میدانندکه به تنهایی مسئول شکست یا موفقیتهای خود هستند. لذا اگر آنها دنبال موفقیت هستند، باید سطح خود را ازاضطراب شناختی کاهش واعتمادبه نفس خود را افزایش دهند. به طور کلی در این پژوهش سوال اساسی این است که آیا بین کمالگرایی معیارهای شخصی ، نگرانی در مورد اشتباهات ، انتظار والدین ، انتقاد والدین ، تردید نسبت به اعمال و سازماندهی با اضطراب حالت شناختی و جسمانی در ورزشکاران رشته های رزمی شهر شیراز ارتباط وجود دارد .

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

امروزه به دلیل کاهش تفاوت بین رکوردهای ورزشکاران، محققان به دنبال راه هایی هستند که برخلاف روش های غیر اخلاقی مانند دوپینگ، بتوانند بدون عوارض جانبی موجب برتری و بهبود عملکرد ورزشکاران شوند. گاهی حتی مداخله عوامل جزئی نیز می‌تواند با وجود تاثیر کم در موفقیت یا شکست ورزشکاران تعیین کننده باشد از این رو پژوهشگران به دنبال کشف عوامل موثر و مرتبط با اجرای بهینه ورزشکاران هستند.با توجه به اینکه زمان واکنش نسبت به دیگر مهارتهای ورزشی جنبه شناختی بیشتری دارد، بنابراین از بین عوامل اثر گذار، عوامل روانشناسی می تواند اهمیت بیشتری داشته باشد از بین عوامل روانشناسی یکی از متغیرهایی که با عملکرد ورزشی ارتباط دارد و البته در زندگی عادی اثر گذار است اضطراب می باشد (کشاورز 1388). توانایی کنار آمدن با فشار و اضطراب، بخش جدایی ناپذیر ورزش به خصوص در ورزشکاران رشته های رزمی می باشد .

   کمال گرایی توجه روزافزونی را در حیطه های مختلف از ورزش (مثل مطالعه‌‌ی ورزشکاران برگزیده) گرفته تا آسیب شناسی روانی (مثل اختلالت خوردن و افسردگی) به خود جلب کرده است. اما نتایج دارای جنبه های متناقصی است. به عنوان مثال، از یکسو در حیطه ی ورزش بسیاری از محققان کمال گرایی را ویژگی سازگارانه می دانند که به دست یافتن به عملکرد ممتاز کمک می کند [22](گولد، دیفن باخو موفت، 2002) و از سوی دیگر بسیاری، کمال گرایی را ویژگی ناسازگارانه می دانند که نه تنها به عملکرد ورزشکاران کمک نمی کند بلکه مانعی در عملکرد آنان است (فلت[23] و هویت، 2005).

در نتیجه ورزشکاران ممکن است با چیزی مواجه شوند که هویت و فلت آن را “پارادوکس کمال گرایی[24]”نام نهادند. سطوح بالایی از کمال گرایی هم در ورزشکاران نخبه و یادگیرندگان سرآمد دیده می شود و هم در افراد افسرده و آنهایی که نشانه هایی از بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی نشان می دهند(اوئنز و اسلاد[25]، 1984).

در خصوص اینکه کمال گرایی در چه نقطه ای ناسازگارانه می شود اطلاعات چندانی در دسترس نیست. پژوهش حاضر به روشن سازی این مسأله کمک می کند. بطور کلی اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر را می توان درباره موارد زیر احساس کرد:

با وجود شیوع رایج کمال گرایی، این ویژگی شخصیتی همچنان یک سازه روانشناختی نسبتاً ناشناخته است و سوالات زیادی درباره علل کمال گرایی و ویژگیهای افرادی که کمال گرایی برای آنها یک مشکل است بدون پاسخ مانده است. لذا انجام تحقیقاتی درخصوص سازه کمال گرایی و ویژگیهای کمال گرایان ضروری به نظر می رسد. علاوه بر این، با تحقیق در خصوص کمال گرایی مثبت و منفی، شناخت بیشتری از نقاط قوت و ضعف کمال گرایان سازگار بدست می آید، این اطلاعات به رشد و پرورش راهبردهای مناسب تر جهت مقابله با کمال گرایی آسیب رسان و تقویت کمال گرایی سالم کمک می کند. همچنین محققان همیشه در پی شناسایی متغیرهای روانشناختی خاصی بوده اند که قادرند عملکرد ورزشکاران را تسهیل کنند. با توجه به تأثیری که کمال گرایی سازگاری و ناسازگار برعملکرد ورزشکاران رزمی دارد، شناخت سازه کمال گرایی و انواع سالم و ناسالم آن به مربیان و والدین کمک می‌کند در اتخاذ رویکردها و تصمیمات مناسب در قبال فراگیران کمال گرا با اطلاعات وسیع تر و کارآمدتری عمل می کنند. والدین، متولیان آموزش ورزش و دولتها بر ورزشکاران سرمایه گذاری زیادی می کنند. باید به هر راه ممکن بازدهی این سرمایه گذاری را به حداکثر رساند. بایستی به ورزشکاران کمک کرد به تمایلات ناسالم کمال گرایانه خود به منظور اجتناب از مشکلات همراه با آن غلبه کنند. انجام این پژوهش با هدف شناخت پایه و اساس کمال گرایی و شاید ارائه راه حلی برای غلبه بر نوع ناسالم آن (در شکل کاهش کمال گرایی منفی) می‌تواند گامی در این راه به حساب آید. همچنین شناخت کمال گرایی رزمی کاران و پیامدهای آن از اهمیت خاصی برخوردار است. باشگاه مکان مناسبی برای بررسی همبسته های کمال گرایی است، زیرا محیطی است که دربرگیرنده مقدار قابل توجهی استرس بوده و از فرد توقعات آشکار و ضمنی فراوانی در عملکرد دارد[26] (استیون و فراست، 1984). افزایش استرس در رزمی کاران با نرخ بالاتر افسردگی[27] (فور، وست فلد و مک کونل 2001) و رفتارها و افکار خودکشی[28] (وستفلد و فیور، 1987) همراه است. محققان معتقدند استرس تجربه شده توسط افراد و آسیبهای روانی منتج از آن با باورهای کمال گرایانه پذیرفته شده توسط آنان رابطه دارد. لذا شناخت نحوه تأثیر کمال گرایی فراگیران بر عملکرد و سازگاری ورزشی آنان از اهمیت خاصی برخوردار است.با وجود اینکه تحقیقات موجود به روشن تر شدن نقش کمال گرایی و رابطه اش با سایر متغیرهای روانشناختی کمک کرده است، با این حال سوالات مهمی همچنان بدون پاسخ مانده اند. بعنوان مثال سازگارانه یا ناسازگارانه بودن کمال گرایی همچنان موضوع بحث باقی مانده است. این پرسش که معمولاً بر رابطه بین کمال گرایی و عملکرد متمرکز می‌باشد به دقت در تحقیقات نشان داده نشده است. به عبارت دیگر سازوکار تأثیرگذاری مؤلفه های مثبت و منفی کمال گرایی بر عملکرد رزمی کاران در تحقیقات واضح و روشن نیست.همانطور که موبلی، اسلانی و رایس[29] (2005) نشان داده اند بیشتر تحقیقات در زمینه کمال گرایی با بهره گرفتن از نمونه های دانشگاهی آمریکایی انجام گرفته اند. موبلی و همکاران (2005) معتقدند تقسیمات فرهنگی در تحقیقات کمال گرایی با صراحت تعمیم یافته ها به جمعیت های فرای دانشجویان آمریکایی ـ اروپایی را محدود می کند.