اصولا استقرار و پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است، زیرا عوارض و پدیده های طبیعی در مكان گزینی، پراكندگی، حوزه نفوذ، توسعه فیزیكی، زیر ساختی شهر و امثال آن اثر قاطعی دارند و گاه به عنوان یک عامل مثبت و زمانی به صورت یک عامل منفی و بازدارنده عمل می كنند . در هنگام احداث شهرها باید به دینامیسم محیط طبیعی مثل سیل، زلزله ، باد، گسل … توجه كافی مبذول داشت وگرنه شهر در آینده دچار مشكل خواهد شد . لذا شایسته است قبل از وقوع حوادث تلخ، دردناك و پرهزینه، مسئولان در هنگام احداث شهرها نسبت به پیش بینی وقوع وقایع اتفاقیه دغدغة لازم را داشته باشند و احساس مسئولیت كنند و علاوه بر اهمیت دادن به مطالعات زیر ساختی شهر، كار را به متخصصان امر بسپارند. البته ناگفته نماند كه علاوه بر مطالعات زیر ساختی، سایر مطالعات جغرافیایی نیز در مكان گزینی شهرها و برنامه ریزی شهری اهمیت فوق العاده ای دارند و بی توجهی به آن ها خسارات جبران ناپذیری را در آینده به وجود خواهد آورد.
نیاكان ما در گذشته در مكان گزینی شهرها، بیشتر به تجربه تكیه داشتند كه در بسیاری از مواقع با علم روز هماهنگ نبود، ولی امروزه زندگی سادة آن زمان به زندگی پیچیدة شهری تبدیل شده است و مردم شهرهای پیشرفته و صنعتی با سیستم فاضلاب، مترو و آسمانخراش و … مأنوس شده اند . در زمان های قدیم اگر مكانی دور از دسترس سیل بود یا موقعیت پناهگاهی و یا سوق الجیشی می داشت، سایر عوامل مؤثر در مكان گزینی شهر را تحت الشعاع قرار می داد و یا مورد بی توجهی قرار می گرفت؛ اما در سبز فایل، زیر ساختهای شهری برای مسئولان و مردم اهمیت زیادی دارد و در صورت غفلت و بی توجهی به آن خسارات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
معابر از ارکان اصلی یک شهر شمرده می شوند در واقع جابجایی ساکنین یک شهر وابسته به شبکه معابر آن شهر (كه در خدمت حمل و نقل عمومی و نیمه عمومی و سایر مدها است) می باشد. علاوه بر معابر شهری که شامل آزاد راه ها ، بزرگراه ها ، خیابان ها ، پیاده روها می شوند؛ شبکه هدایت آبهای سطحی و فاضلاب داخل شهر ها از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. شبکه هدایت آبهای سطحی عموماً با هدف سود رسانی به بشر و در جهت تامین آب مورد نیاز شهر ها ، جمع آوری و خروج فاضلاب شهری و صنعتی ، خروج رواناب و کاهش خسارات ناشی از سیل مورد استفاده قرار می گیرند.
معابر شهری و همچنین کانالهای هدایت آب و فاضلاب شهری بر اثر گذر زمان و عدم توجه به بازسازی و لایروبی آنها دچار تخریب فیزیکی و همچنین کاهش عملکرد می شوند با توجه به تخریب های فیزیکی و اکولوژیکی صورت گرفته در آن ها بحث بهسازی معابر و فاضلاب شهری از اهمیت دوچندان برخوردار شده است .
1-1.بیان مسأله
منطقه كلانشهری جدیدترین پدیده و شكل فضایی اسكان بشر است، بطوریكه برخی از صاحبنظران برجسته علوم شهری و منطقه‌ای آنرا نوع چهارم اسكان تلقی كرده‌اند.این پدیده حاصل نیروها و فرایندهای متمركز كننده ثروت، قدرت، جمعیت و فعالیت‌های انسانی در شهر مركزی – كلانشهر و سپس بازتوزیع این تمركز در محدوده فضایی – كالبدی پیرامون آن – منطقه كلانشهری است. به همین دلیل است كه تنوع و پیچیدگی درونی فوق‌العاده در هر دو وجه فضایی – كالبدی و عملكردی، خصلت ذاتی اینگونه مناطق به شمار می‌آید.تفرق و پیچیدگی ذاتی مذكور را می‌توان ریشه اصلی «مسئله مدیریت مناطق كلانشهری» دانست، مسئله‌ای مشترك در تمام اینگونه مناطق. چگونگی مواجهه نظری و عملی با این مسئله است كه سبب شده است تا امروزه مناطق كلانشهری نقشی دوگانه در جوامع مختلف ایفا كنند: موتور و عامل توسعه در برخی جوامع (كشورهای پیشرفته) و عامل ناكارآمدی فرایند توسعه و مصرف كننده منابع در جوامع در حال توسعه.
حكومت شهری مبین رویكرد سنتی به مدیریت شهری و كلانشهری است و بیشتر به مناسبات حكومت مركزی با شهرداریها و نهادهای رسمی پرداخته و بر روابط عمودی بین نهادهای رسمی تأكید دارد. اما حكمروایی یک فرم متفاوت از حكومت است كه به روابط بین جامعه مدنی با دولت، قانونگذاران با مخاطبان قانون و بالاخره حكومت با حكومت شوندگان معطوف است.
در این رویكرد فرض بر این است كه استراتژی اصلی برای غلبه برتفرق، ناپایداری و ناكارآیی در ساختار قدرت و مدیریت و نیز ساختار فضایی – كالبدی مناطق كلانشهری، گردهم‌آیی و انسجام بخشی این عناصر پراكنده و متفرق در چارچوب نهادی و فراگیر منبعث از الگوی حكمروای شهری است.شكل‌گیری عملی مناطق كلانشهری در ایران و به تبع آن ظهور مشكلات كلانشهری، باعث مطرح شدن جدی چگونگی اداره این منطقه در سالهای اخیر شده است. اگرچه تاكنون چارچوب نهادی ویژه‌ای برای اداره این مناطق شكل نگرفته است، اما می‌توان گفت دیدگاه ها و روش های غالب و عملاً رایج در این حوزه را می‌توان در چارچوب الگوی حكومت شهری و كاملاً نامتناسب با رویكرد حكمروایی شهری ارزیابی كرد.
در کلانشهر رشت وجود مشکلات زیرساختی مانعی اساسی در راه توسعه شهری بوده وهست ، این مشکلات شامل کم عرض بودن معابر و ظرفیت پایین خیابانها برای عبور با تراکم زیاد خودروها ، عدم احداث زیر گذر و پل عابر پیاده در اکثر خیابانها وتقاطع ها ، نابسامانی پیاده روها و مشکل تردد عابرین پیاده ، نبود کمربندی جدید ، بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی ، عدم گنجایش سیستم فاضلاب شهری و ناکارآمد بودن آن برای جمع آوری فاضلاب و آبهای سطحی درمواقع بارندگی ، تخلفات فراوان در شهرداری در خصوص عدم رعایت حریم ها و ساخت و ساز بر خلاف پروانه ساختمانی همراه با سوء مدیریت شهرداری ، عدم هماهنگی بین شهرداری با سایر سازمان های زیربط در مدیریت شهری و … که وجود این معضلات باعث هدر رفتن منابع و سرمایه ها می گردد و نیازمند برنامه ریزی صحیح می باشد.
1-2. پرسش اصلی تحقیق(مسائله تحقیق)
مشکلات و معضلات زیرساختی کلانشهر رشت چه اثرات و پیامد هایی بر توسعه شهری دارد؟
1-3. اهداف تحقیق
1.شناخت مشکلات زیر ساختی
- ارائه راهکار جهت رفع مشکلات
- بررسی تبعات مشکلات ومعضلات موجود درکلانشهر رشت
1-4.فرضیات تحقیق
1.به نظر می آید مشکلات و معضلات زیر ساختی مانع توسعه شهر رشت می شود.
2.به نظر می آید مشکلات و معضلات زیر ساختی باعث افزایش هزینه پروژه های شهری و مانع از اجرای آنها می گردد.
1-5.هدف كاربردی
این تحقیق در سازمان هایی از جمله :
- استانداری گیلان(معاونت عمرانی)
- استانداری گیلان(ستاد بحران وحوادث غیر مترقبه)
3.اداره آب و فاضلاب گیلان
4.فرمانداری رشت
- شهرداری رشت
و همچنین موسسات آموزشی قابل استفاده می باشد
1-6.محدودیتهای تحقیق
هیچ تحقیقی بدون مشکل نبوده و در واقع مشکلات هر مرحله رهگشای مرحله بعدی است گرچه وجود مشکلات و مسائل موجب کندی کار می گردد ولیکن با شناسایی طریقه حل آن تا حدودی جبران می شود اما سعی شده با توجه به مشکلات تاحدی این مسئله را بررسی کرد با این حال برخی از مشکلات به شرح زیر است:
– نبود آمار و اطلاعات منسجم مربوط به موضوع تحقیق در ادارات
– عدم همکاری مناسب ادارات در ارائه اطلاعات مورد نیاز
