و تاریخچه بیماری:
بیماری لکه خرمایی که توسط بیمارگر قارچی Drechslera tritici-repentis(Died) Shoemaker ایجاد می شود، و یکی از بیماریهای شایع گندم در تمام نقاط مختلف دنیاست، زیرا شرایط رطوبتی که برای تولید محصول مناسب است سبب توسعه بیشتر این بیماری میگردد (Martens et al., 1994). این بیماری اکثر گونه های غلات را مورد حمله قرار میدهد و به تنهایی یا به همراه سایر بیماریهای برگی می تواند مشکلساز باشد. بروز اپیدمیهای شدید بیماری موجب چروکیدگی بذور و در نتیجه کاهش قابل توجه عملکرد و وزن بذور خواهد شد (Prescott et al., 1986; Wiese, 1991). بر اساس گزارش موسسه پژوهشی CAB، این بیماری در سال 1371 از ایران گزارش شده است (Anonymous, 2005). فروتن و همکاران (1374) این بیماری را برای مزارع گندم استان مازندران و در سال 1389 شیوع گسترده آن را بر روی تمام لاینها و ارقام تجاری آن استان گزارش نمودند (فروتن و همکاران 1995؛ دهقان 2010؛ فروتن و همکاران2010).
اسامی بیماری و عامل بیماری زا:
- اسامی عمومی بیماری:
لکه برگی گندم (Wheat Spot)، لکه برگی زرد (Yellow Spot)، لکه خرمایی (Tan Spot) (Stromberg, 1996)
جایگاه تاکسونومیکی عامل بیماری:
Kingdam: Fungi
Division: Ascomycota
Family: Pleosporaceae
Anamorph: Drechslera tritici-repentis (Died) Shoemaker
Syn: Helmenthosporium tritici-repentis Died
Telomorph: Pyrenophora tritici-repentis (Fr.) Sacc
Syn: Pyrenophora trichostoma (Fr.) Sacc
Bayer Cod: PYRNTC
نام علمی عامل این بیماری در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شده است. اولین بار در سال 1902 عامل بیماری از گیاه blue-grass (Agropyron repens) جداسازی و با نام Pleospora trichostoma شرح داده شد و بعد توسط Diedicke در همان سال با عنوان Pleospora tritici-repentis نامگذاری گردید (Wolf et al., 1998). مرحله جنسی قارچ با نامهای متفاوتی نظیر Pleospora tritici-repentis (Died.)، Pleospora trichostoma f. sp tritici-repentis(Died.) Noack، Pyrenophora tritici-repentis (Died.) Dreches. ، Pyrenophora tritici- vulgaris Dickson. و مرحله غیرجنسی قارچ در ابتدا با نامهای Helmentosporium graminearum f. sp. tritici-repentis (Died.) (Rab. ex Schlecht.) Died., Helmentosporium tritici-repentis(Died.) Died, Helmentosporium tritici-vulgaris Nisikado, Drecheslera tritici–vulgaris (Nisikado) Itoو Drecheslera tritici–repentis (Died.) Shoem نامگذاری گردید،. اما در حال حاضر نام Pyrenophora tritici-repentis (Died.) Drechs. با شکل غیر جنسی Drechslera tritici-repentis(Died) Shoem (شکل3-1) مناسبترین نام برای آن میباشد (Wolf et. al., 1998). تاکنون واریتهای برای این گونه در نظر گرفته نشده، اما بر اساس نوع علایم ایجاد شده، چهار پاتوتیپ و در برخی از منابع دیگر 8 نژاد برای این عامل معرفی شده است (Anonymous 2005; Ali and Francl 2002; Strelkov and Lamier, 2003 ).
کنیدی قارچ تیره، سیلندری با 13-5 دیواره(غالباً 7-4) میباشد (شکل3-1). مرحله جنسی قارچ بر روی کاه و کلش و بقایای گندم تشکیل می شود. و به صورت سودوتسیای سیاه با خارهای تیره در اطراف روزنه است. آسکها چماقیشکل، به طور نرمال دارای 8 آسکوسپور، آسکوسپورها تیره و دارای سه دیواره متقاطع که سلول میانی ممکن است دارای دیواره طولی باشد (شکل3-1). سودوتسیا دارای پارافیزهای مشخص است. سودوتسیا و آسکوسپور این قارچ از کشور لتونی سال 2005 و در ایران در شرایط آزمایشگاهی در سال 2011 توسط مومنی و همکاران (Momeni et al. 2011; Bankina 2005 ) گزارش گردید. ویژگیهای مرفولوژی سودوتسیا و آسک و آسکوسپور قارچ توسط محققان مختلفی تشریح شده است (Wehmeyer, 1954; Shoemaker, 1962; Wolf et. al., 1998 ).
