:

تاسماهیان از ماهیان غضروفی[1] به شمار رفته که بعنوان اجداد اولیه ماهیان استخوانی وبا قدمت 250 میلیون ساله فقط در نیمکره شمالی دیده می شوند. این خانواده مشتمل بر 27 گونه بوده که 16 گونه آن در جنس Acipenser جای می گیرند، که برخی از آنها دریایی، برخی به آب شیرین جهت تخمریزی مهاجرت کرده و تعدادی نیز در آب شیرین محصورند (بهمنی، 1377). در دهه های اخیر به دلیل افزایش صید، عدم حفاظت، آلودگی های زیست محیطی، ایجاد محدودیت در مسیرهای مهاجرت و نقاط تخم ریزی، تعداد ماهیان خاویاری به تدریج كاهش یافته و خطر نابودی نسل ها این گونه ها را تهدید می كند. لذا نیاز به توجه ویژه ای به حفاظت و بقاء آن ها احساس می شود (Birstein, 1993; Williot et al., 2001). لذا بسیاری از كشورهای جهان مانند روسیه، ایالات متحده آمریكا، ایتالیا، فرانسه و آلمان با تكثیر مصنوعی و رها سازی بچه ماهیان در آب ها و حتی پرورش در آبهای داخلی تصمیم به بازسازی وتولید مجدد ذخایر این گونه ها گرفته اند (Adamek et al., 2007). تاسماهی سیبری، Acipencer baerii (Brandt, 1869)، در کنار جذابیت پرورشی (Williot et al., 2001) به علت دارا بودن مشخصات ارزشمندی همچون قابلیت زندگی در آب شیرین، مقاومت نسبت به تغییرات شرایط محیط زیست، سازگاری با دماهای پایین، پذیرش طیف وسیعی از مواد خوراكی و استعداد فراوان برای رشد در شرایط مطلوب، همواره مورد توجه دانشمندان اروپایی بوده است. لذا طی سالهای 1964 تا 1967 میلادی تعدادی از بچه ماهیان این گونه به سیستمهای پرورشی در آبهای اروپا معرفی شدند (Bronzi et al., 1999). تاسماهی سیبری در سال 1999 در كشورهایی همچون فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا به عنوان گونه غالب پرورشی (بر حسب تن) مطرح بود. به طوری كه در كشور فرانسه در همین سال تولید گوشت و خاویار آن به رقم 200 هزار تن و 4000 كیلوگرم رسید (Williot et al., 2001 ).

از جمله مواردی که در زمینه مدیریت مجموعه های تولیدی دارای اهمیت فوق العاده است توجه به بازده کلی و میزان محصول تولیدی آنها می باشد. عوامل بسیاری در این زمینه دخالت دارند که از مهم ترین آنها می توان به غذا، مدیریت تغذیه و درک و شناخت فیزیولوژی رشد اشاره کرد. در صورت شناخت ودرک ماهیت پدیده رشد می توان مدیریت پیشرفته ای را در زمینه آبزی پروری اعمال نمود، که علاوه بر کاهش هزینه های تولید، فضای قابل توجهی را نیز به منظور توسعه و پیشرفت این صنعت به صورت پایدار در آینده فراهم خواهد نمود.

در حال حاضر قسمت اعظم هزینه پرورش (60- 50 درصد) صرف تامین غذا می شود که این امر باعث افزایش قیمت تمام شده ماهی گردیده است (Goddard, 1974 برگرفته از علیزاده و دادگر، 1380). كارایی یک غذا تنها به كیفیت آن وابسته نیست، بلكه به مدیریت غذادهی نیز وابسته می باشد. كیفیت خوب و مناسب بودن غذا از لحاظ مواد مغذی زمانی می تواند مفید واقع شود كه از یک شیوه مناسب غذادهی (میزان غذا، تعداد دفعات و روش های غذادهی و برنامه روزانه غذادهی) استفاده شود (Lim & Poernomo, 1985; Bascinar et al., 2007). بنابراین با توجه به روند رو به رشد آبزی پروری در ایران عنایت به مساله مدیریت تغذیه اثر غیرقابل انکاری بر آینده و توسعه پایدار این صنعت دارد. با توجه به مطالب مذکور می توان به اهمیت مدیریت تغذیه و شناخت و درک پدیده رشد در آینده آبزی پروری پی برد.

رشد جبرانی یکی از مواردی مهمی است که می تواند نقش تعیین کننده ای در بهینه سازی فعالیت های آبزی پروری داشته باشد (Hayward et al., 2000). این پدیده رشد سریع و بیش از حد طبیعی در دوران رفع محرومیت غذایی و بعد از کاهش وزن ناشی از سوء تغذیه می باشد (Dobson & Holmes, 1984).

با توجه به مطالب عنوان شده در این مطالعه سعی بر آن است که اثرات احتمالی دوره های گرسنگی و غذادهی مجدد بر روی شاخص های رشد، تغذیه، ترکیبات بیوشیمیایی بدن و فاکتورهای خونی بررسی گردد و در نهایت با معرفی روش مدیریتی جدید در تغذیه (دوره های گرسنگی و غذادهی مجدد) منجر به ارائه ی یک الگوی کاربردی در سیستم های پرورشی گردد. بر این اساس اهداف انجام این پایان نامه به صورت زیر خلاصه می گردد:

1ـ بررسی وقوع پدیده رشد جبرانی در بچه تاس ماهیان سیبری

2- تعیین بهترین طول دوره محرومیت غذایی در بچه تاس ماهیان سیبری

3ـ بررسی پارامترهای رشد و تغذیه در سیكل های گرسنگی و غذادهی مجدد

4- بررسی ترکیب بیوشیمیایی بدن در سیكل های گرسنگی و غذادهی مجدد

5- بررسی پارامترهای خونی در سیکل های گرسنگی و غذادهی مجدد

برای نیل به اهداف مذکور در این مطالعه فرضیه های در نظر گرفته شد که به ترتیب در ذیل آورده شده اند:

1- رشد جبرانی در بچه تاس ماهیان سیبری صورت می گیرد.

2- رشد جبرانی کارایی رشد بچه تاس ماهی سیبری را بهبود می بخشد.

3- رشد جبرانی کارایی تغذیه بچه تاس ماهیان سیبری را بهبود می بخشد.

4- رشد جبرانی ترکیب شیمیایی بدن بچه تاس ماهیان سیبری را تحت تاثیر قرار می دهد.

5- رشد جبرانی پارمترهای خونی بچه تاس ماهیان سیبری را تحت تاثیر قرار می دهد.

رشد عبارت است از هرگونه تغییر در اندازه یا مقدار توده بدنی، صرف نظر از مثبت، منفی، موقتی و طولانی بودن آن. از نظر تعادل انرژی، رشد حاصل تغییر در محتوای انرژی بدن ماهی می باشد (Jobling, 1994). رشد در بسیاری از جنبه های اساسی نظیر زیست شناسی ماهیان، مدیریت (ذخایر) و حفاظت ماهیان دخیل است (Nislow, 2001). عوامل موثر بر رشد به دو دسته عوامل محیطی (درجه حرارت، شوری، دوره نوری، اکسیژن، تغذیه و … ) و عوامل زیستی (اندازه ماهی، عوامل رفتاری مثل سلسله مراتب اجتماعی، تراکم ماهی، میزان فعالیت ماهی و …) تقسیم می شوند (Millward, 1989; Jobling, 1994). کنترل رشد مهم ترین هدف در فعالیت های آبزی پروری است (Jobling, 1994). تفاوت اندازه دو موجود مشابه می تواند به دلیل تفاوت در تعداد یا اندازه سلول ها و یا هر دوی این موارد باشد. تعداد سلول ها تابع تعداد تقسیمات و میزان مرگ سلولی است، که نظیر اندازه سلول بوسیله علائم درون و برون سلولی تنظیم می گردند (Conlon & Raff, 1999).

1-1- رشد جبرانی

رشد جبرانی مرحله افزایش سرعت رشد بعد از برطرف شدن شرایط نامناسب محیطی و کاهش رشد می باشد (Nikki et al., 2004). رشد جبرانی مرتبط با غذادهی مجدد و کافی جانور بعد از دوره کاهش وزن ناشی از سوء تغذیه نیز می باشد ( Hayward et al., 2000). رشد جبرانی با برگرداندن مسیر رشد به حالت طبیعی، اختلاف اندازه را کاهش می دهد و برای مدیریت شیلاتی، آبزی پروری و بررسی چرخه زیستی موجودات حائز اهمیت می باشد Ali et al., 2003)). رشد جبرانی در دامنه وسیعی از گروه های جانوری از حشرات ( Metcalf & Monaghan, 2001) تا پرندگان و PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران ( Dobson & Holmes, 1984) گزارش شده است. در ماهیان که گسترده ترین گروه مهره داران را شامل می شوند مطالعات متعددی توسط محققین انجام شده است. واژه «رشد جبرانی» در ابتدا برای PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران استفاده شد و بعدها برای دام های اهلی خونگرم بکار برده شد(Wilson & Osbourn, 1960). علیرغم مطالعات اولیه، در رابطه با رشد جبرانی در ماهیان تا اوایل دهه 1990 هنگامی که این موضوع در زمینه آبزی پروری مورد توجه قرار گرفت، تحقیقات چندانی صورت نگرفت. علاوه بر این، مطالعات در مورد آبزیان فقط به گروه های معدودی از ماهیان محدود می شود Ali et al., 2003)). در جدول 1-1 خلاصه ای از این مطالعات به تفکیک خانواده آمده است.

در بسیاری از موارد رشد جبرانی را با واژه های دیگری نظیرCatch up Growth یا Recovery Growth نیز بیان می کنند. اما مورد اخیر علاوه بر بیان رشد یک موجود می تواند برای بیان رشد غیر معمول یک اندام نیز بکار رود. مثلاً بزرگ شدن کلیه موقعی که یکی از آنها برداشته شود و یا رشد بقایای کبد بعد از برداشت بخشی از آن، موید این پدیده است (Boersma & Wit, 1997). با توجه به میزان دسترسی به منابع، یک فرد می تواند هم از طریق افزایش سرعت رشد و هم از طریق افزایش مدت زمان لازم برای طی یک مرحله ی خاص عمل جبران را انجام دهد. پدیده ی رشد جبرانی مبین آن است که سرعت رشد انعطاف پذیر بوده و بصورت بهینه تنظیم می گردد نه بصورت حداکثر (Metcalf & Monghan, 2001 ).

[1] Chondrostean

نفوذ آب به خاک یکی از فرایندهای مهمّ در مدیریت آبیاری است. معادلات مختلفی برای تخمین مقدار نفوذ توسعه یافته‌اند. یکی از اینها، معادله‌های نفوذ گروه‌بندی‌شده منتسب به سازمان حفاظت منابع طبیعی (حفاظت خاک) امریکا می‌باشد، که به تازگی برای آبیاری سطحی بازبینی شده است. در عین حال، عامل موثر رطوبت اولیه خاک بر نفوذ، در معادلات جدید تبیین نشده است. در این پژوهش سعی بر آن شد که تأثیر رطوبت اولیه خاک بر فرایند نفوذ که با معادلات NRCS برآورد شده‌اند، مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور یک طرح کاملاً تصادفی با نُه کرت (سه تیمار و سه تکرار) اجرا شد. برای ایجاد رطوبت‌های اولیه متفاوت، هر کرت در پنج نوبت با فواصل پنج، هفت و نُه روز آبیاری شد. در هر کرت سه جویچه به طول 30 متر و عرض 60 سانتی‌متر ایجاد و به منظور اعمال شرایط واقعی در مزرعه دو جویچه جانبی برای هر جویچه اصلی در نظر گرفته شد. مقادیر نفوذ نهایی براساس بافت خاک و همچنین با بهره گرفتن از چهار روش شامل شدت نفوذ شش ساعته، معادله توانی ساده، برازش انتهایی و روش ورودی- خروجی به‌دست آمد. نتایج نشان داد شدت نفوذ نهائی بسته به روش تعیین آن، دارای مقادیر متفاوت بوده و تأثیر رطوبت‌های اولیه نیز بر آنها متفاوت می‌باشد؛ بگونه‌ای که کمترین تأثیر رطوبت اولیه بر روش ورودی-خروجی بود. همچنین گرچه تاثیر رطوبت اولیه خاک بر عمق نفوذ حاصل از روش‌های مذکور در بازه‌های زمانی مختلف معنی‌دار نبود اما مقدار عمق برآورد شده با روش‌های مختلف، مساوی نبوده و دارای اختلاف معنی‌دار با یکدیگر بودند.

فصل اول

کلیات و اهداف پژوهش

افزایش تولید محصولات زراعی در بیشتر کشورها تا قبل از دهه 1950، بخاطر افزایش و توسعه سطح زیر کشت انجام گرفته است، ولی از این دهه به بعد، قسمت عمده افزایش تولید در کشورهای پیشرفته متکی بر افزایش محصول در واحد سطح بوده است. از جمله عوامل مهم در افزایش راندمان تولید در واحد سطح، استفاده صحیح از آب است. در مناطق خشک و نیمه‌ خشک، مانند کشور ایران، علاوه بر ارزش آب به عنوان یک عامل محدودکننده تولیدات کشاورزی، معمولاً هزینه استحصال آب نیز نسبت به نقاط مرطوب زیادتر است، و لذا خود عاملی بر اهمیت مصرف آب است ]11[.

میانگین بارندگی ایران کمتر از یک سوم میانگین بارندگی دنیا است. پائین بودن بارندگی سالیانه و عدم توزیع مناسب آن در طول سال باعث می‌گردد که انجام صحیح آبیاری یکی از ملزومات کشاورزی در ایران باشد. از طرفی، افزایش جمعیت و نیاز روزافزون مردم به مواد غذائی، یک افزایش دائمی در مورد مصرف آب در کشاورزی ایجاد کرده است. صرفه‌جویی آب در کشاورزی از این جهت دارای اهمیت است که دوسوم تمام آب رودخانه‌ها، دریاچه‌های آب شیرین و آبخوانهای زیرزمینی در سطح جهانی به مصرف آبیاری می‌رسد. اما به عللی از قبیل تبخیر شدید در مناطق خشک و نیمه‌ خشک، تلفات توزیع آب، ناهموار بودن سطح زمین و انتخاب نامناسب روش آبیاری، راندمان آبیاری به طور میانگین کمتر از40 درصد است. بنابراین در صورت بهبود و مدیریت هرکدام از عوامل فوق، می‌توان در مصرف آب صرفه‌جویی کرد و زمین‌های زیادتری را به زیر کشت برد ]11[.

در این میان، شناخت عوامل مؤثر مانند نفوذ و کاهش تلفات و افزایش بازده آبیاری از این طریق، یکی از گام‌های اساسی در افزایش بهره‌وری از منابع آب و خاک، افزایش تولیدات و توسعه کشاورزی بحساب می‌آید.

1-1- نفوذ

یکی از خصوصیات فیزیکی خاک نفوذ آب به داخل خاک می‌باشد. نفوذ برحسب تعریف عبارت از وارد شدن آب از سطح زمین به داخل خاک است. سرعت وارد شدن آب به خاک یا به عبارت دیگر شدت نفوذ آب نیز از متغیرهای بسیار مهم در طراحی آبیاری و حتی انتخاب نوع سامانه است. بنابراین شدت نفوذ آب را می‌توان مهمترین مشخصه فیزیک خاک در آبیاری دانست ]13[.

آب ممکن است به صورت عمودی در خاک نفوذ کند، مانند حالتی که در آبیاری‌های کرتی یا نواری وجود دارد. در وضعیت‌های دیگر مانند آبیاری جویچه‌ای علاوه بر نفوذ عمودی، آب به صورت جانبی نیز در خاک نفوذ می‌کند. تفکیک این دو (نفوذ عمودی و جانبی) از یکدیگر بسیار دشوار می باشد، لذا توصیه می‌شود که اندازه‌گیری نفوذ منطبق با نوع آبیاری صورت گیرد ]13[.

1-1-1- معادله های نفوذ

برای آنکه پدیده نفوذ به صورت نظری توصیف شود و بتوان در مدل‌های طراحی سیستم‌های آبیاری از آن استفاده شود، معادله‌های مختلفی ارائه شده است. تعداد این معادله‌ها نسبتاً زیاد است که پاره‌ای از آنها بسیار پیچیده‌اند به طوری که حل آنها بدون استفاده از ماشین‌های محاسب عملی نیست اما تعدادی معادله ساده نیز توسط متخصصان ارائه شده است. یکی از این معادله‌ها، معادلات گروه‌بندی‌شده می‌باشد ]12و 13[.

مطابق شواهد موجود، تاریخچة این گروه‌بندی به دهة 1950 برمی‌گردد كه طی آن سازمان حفاظت خاك وزارت کشاورزی امریکا (SCS) تلاش همه‌جانبه‌ای را برای ارائة روابط كلّی نفوذ جهت طراحی و ارزیابی آبیاری سطحی شروع كرد. محقّقین بدنبال معادلاتی بودند كه بتوان بدون استفاده از اندازه‌گیری مزرعه‌ای، آنها را ارائه داد. این پیگیری‌ها منجر به ارائة منحنی‌های نفوذ در آبیاری نواری در سال 1974 و جویچه‌ای در سال 1984 گردید ]2[. معادلات نفوذ مذكور بصورت نمودارهای شماره‌دار (معروف به خانواده‌های نفوذ، IF) ارائه شد كه هر شماره تقریباً برابر سرعت نفوذ نهائی بر حسب اینچ ‌در ساعت است.

پایة اطلاعاتی این معادلات، یک‌سری آزمایش‌های «استوانه‌های نفوذ» در مناطق مختلف بوده است. بر این داده‌ها معادلة «توانی ساده» (كاستیاكف) برازش یافته و شدت نفوذ پایة هر سری (بر اساس زمان رسیدن تغییرات شدت نفوذ در فاصلة یك‌ساعت به 10 درصدِ شدت نفوذ) محاسبه شد. این داده‌ها به 10 گروه تقسیم گشتند كه وجه مشترك در هر گروه، «شدت نفوذ پایه» بود. این تابع تا سال 1994 به عنوان هم‌خانوادة نفوذ سازمان حفاظت خاك (SCS) و از 2004 با نام هم‌خانوادة نفوذ سازمان حفاظت و منابع طبیعی (NRCS) شناخته می‌شده است ]2[.

خانواده‌های نفوذ نقطة شروعی برای طراحی و ارزیابی سامانه‌های آبیاری سطحی بود. با این‌حال، پس از چندین دهه كاربرد این معادلات، بدلیل ضعف‌های مشاهده شده در خانواده‌های نفوذ اولیه، از جمله: تفاوتِ شرایط واقعی در آبیاری سطحی (حركت آب) با شرایط استخراج معادله (حالت استغراقی ساكن در استوانه‌های نفوذ)، عدم‌لحاظ دقیقِ شرایط آبیاری اوّل در مزرعة تازه شخم‌خورده، متغیّربودن مقدار ثابت معادلة نفوذ و وابستگی آن به زمان و به نوع خاك، . . . ، نیاز به بازبینی این معادلات با لحاظِ تجربیّات سه دهه كارهای مطالعاتی احساس شد ]2[.

2-1-1- معادلات بازبینی‌شدة گروه‌های نفوذ NRCS

سری جدید گروه‌های نفوذ بر اساس داده‌های نسبتاً مناسب و خوب مزرعه‌ای (عمدتاً ‌جویچه‌ای) توسعه یافته است، كه از نقاط ‌قوّت معادلات اصلاح‌شده محسوب می‌گردد. این معادلات، در قالب «توانی چندجمله‌ای» و مشابه كاستیاكف- لوئیس تنظیم شده‌اند.

به منظور توسعه هم‌خانواده‌های نفوذ برای آبیاری جویچه‌ای، داده‌های موجود به مجموعه آزمایش‌های جریان پیوسته برای اولین آبیاری و آبیاری‌های بعدی و جریان موجی برای اولین آبیاری و آبیاری‌های بعدی تقسیم شدند. از آنجایی که میزان تغییرات بسیار زیاد بوده و ممکن بود کاربر با مشکلاتی در استفاده از هم‌خانواده‌های نفوذ مواجه شود و نیز برای زمانی که داده‌های واقعی موجود نیستند، تصمیم گرفته شد تا به عنوان یک نقطه شروع، هم‌خانواده‌های نفوذ به صورت توابعی از جریان پیوسته برای اولین آبیاری لحاظ شوند. مسلماً این اقدام از انعطاف‌پذیری زیادی برای کاربران برخوردار است ]2[.

در حقیقت، گروه‌های نفوذ جدید شامل یک سری معادلات مربوط به «سامانه‌های جویچه‌ای» و برایِ «آبیاری اوّل» با «شدت جریان ورودی ثابت» می‌باشد. بر این اساس، پس از انتخاب شماره گروه مطلوب، ضرایب معادلة متناظر با شرایط آبیاری، با تعدیل ضرایب شرائط استاندارد بدست می‌آیند. در فصل بعد به توضیح این روش پرداخته می‌شود ]2و38[.

در این پژوهش، با توجه اهمیّت کاربرد معادلات گروه‌بندی‌شدة نفوذ (به ویژه در شرایطی که اطلاعات کافی مزرعه‌ای در دسترس نمی‌باشد)، و همچنین عدم‌لحاظ شرایط رطوبتی خاک در معادلات مرجع و عدم‌‌لحاظ آن برای تعدیل معادلات مرجع، موضوع رطوبت اولیة خاک مورد توجه قرار گرفت.

Soil Conservation Service of the US Department of Agriculture

[2] Infiltration families

Natural Resources and Conservation Service of the US Department of Agriculture

:

از هنگامی ­که بشر پا به عرصه حیات گذاشت دائما با مسئله کمبود غذا دست به گریبان بوده و پیوسته می­کوشید تا به­نحوی با گرسنگی مقابله نماید. انسان­ها ابتدا زندگی خود را با شکار حیوانات و استفاده از میوه­ های جنگلی می­گذرانده و کم­کم با پیشرفت زمان به فکر استفاده بیشتر از مواهب الهی افتادند و اقدام به کشت­و­کار نمودند، با کاشت دانه­ های غلات این منظور را عملی نموده تا اینکه مسئله گرسنگی برطرف گردید. ولی با ازدیاد جمعیت، زراعت غلات به تنهایی نتوانست جوابگوی نیاز بشر باشد و انسان را از خطر گرسنگی برهاند،از این­رو کمبود مواد غذایی و کثرت جمعیت در قرن شانزدهم میلادی از مسائل و مشکلات دولت­های آن زمان گردید. بدین­سبب کشورهایی چون اسپانیا و انگلیس متحمل مخارج گزافی شده و با روانه کردن کشتی­ها و ملوانان ورزیده درصدد پیدا کردن محصولات جدیدی بودند تا جوابگوی نیاز غذایی مردم آن کشورها باشد. بالاخره کاشفان اسپانیایی بین سالهای 1335 تا 1353 میلادی موفق شدند سیب­زمینی وحشی را از کشور پرو به اروپا ببرند که پس از زراعت و اصلاح نژاد آن، رقیب سرسختی برای غلات گردید به­ طوری­که امروزه یکی از مظاهر تمدن بشر مصرف سیب­زمینی است(کاظمی و همکاران، 1390). سیب­زمینی یکی از مهمترین محصولاتی است که قسمت مهمی از نیازهای غذایی بشر را تامین می­نماید و با توجه به نقش و اهمیت آن شاید بتوان برخی از مشکلات کمبود انرژی در جیره غذایی مردم را تامین کرد. سیب­زمینی از نظر میزان تولید سالانه بعد از برنج، گندم و ذرت در مقام چهارم جهان و از نظر کشورهای تولید کننده بعد از ذرت در رتبه دوم قرار دارد. سیب­زمینی از نظر ارزش غذایی مهم بوده و هم ردیف گندم و برنج می­باشد (سبحانی، 1374). در کشور ما استعداد بالقوه­ای در زمینه رشد سیب­زمینی وجود دارد. اگر الگوی مصرف جامعه به سمت این ماده غذایی متمایل گردد می ­تواند در حد زیادی جایگزین مصرف گندم گردد. نظر به اهمیت سیب­زمینی به عنوان یکی از مواد غذایی مهم در کشور و این­که استعداد فراوانی برای تولید این محصول استراتژیک وجود دارد لازم است تحقیقات و پژوهش­های تکمیلی به­زراعی و به­نژادی در مورد آن انجام شود. آشنایی با صفات مختلف ازجمله عواملی است که می­بایست مورد توجه قرار گیرد. شناخت صفات موثر بر تولید و عملكرد می ­تواند در برنامه ­های اصلاحی و مدیریت مزرعه كاربرد داشته باشد. همچنین با در نظر گرفتن همبستگی بین صفات می­توان از آنها به عنوان ملاك­های انتخاب ارقام مناسب در مزرعه بهره برد. ضریب همبستگی رابطه متقابل صفات مختلف گیاهی و صفاتی كه مبنای انتخاب برای اصلاح عملكرد می­باشند را مشخص می­كند. اگر همبستگی بین عملكرد و یک صفت به علت اثر مستقیم صفت باشد، می­توان آن صفت را به منظور اصلاح عملكرد انتخاب نمود، اما اگر همبستگی به صورت غیر­مستقیم باشد در آن­صورت عمل انتخاب را باید برروی صفتی انجام داد كه باعث اثر غیر­مستقیم شده است ضمنا انتخاب صفات كمی بعد از دورگ­گیری به ­علت تداخل اثرات محیطی و ژنتیكی كار مشكلی بوده و میزان موفقیت در انتخاب بستگی به اثرات ژن و وراثت­ پذیری صفات انتخاب شده دارد.

1-1- تاریخچه (خاستگاه و پراکنش سیب­زمینی)

خاستگاه سیب­زمینی، ارتفاعات آند در آمریکای جنوبی در حوالی کوه­های بولیوی، پرو و مناطق گرمسیری بین عرض­های 10 درجه شمالی و 25 درجه جنوبی و در ارتفاع 2700 تا 4200 متر از سطح دریا بوده است (لسانی ، 1378). باستان­شناسان و تاریخ­شناسان معتقدند سیب­زمینی در حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح در مناطق کوهستانی پرو کشت می­شده و غذای اصلی سرخ­پوستان و بومیان آن مناطق بوده است. هنوز هم در بعضی مناطق آمریکای جنوبی سیب­زمینی به­صورت وحشی می­روید. انواع وحشی، به امراض مقاوم بوده و به همین منظور برای به­دست آوردن ارقام مقاوم از ارقام وحشی استفاده می­ شود (سبحانی، 1374). در قرن شانزدهم، کثرت جمعیت و کمبود مواد غذایی، زمامداران کشورهای اسپانیا و انگلیس را بر آن داشت که ملوانان ورزیده خود را با کشتی به قاره آمریکا اعزام، تا در پیدا کردن محصولی که جواب­گوی گرسنگی باشد، برآیند. بالاخره فرانسیسکو پیزا در سال 1524 میلادی وقتی قدم به ساحل کشور پرو نهاد، دریافت که قرن­هاست سیب­زمینی در آن کشور کشت می­ شود. در اوایل نیمه دوم قرن شانزدهم سیب­زمینی با یک محموله نقره و طلا به اسپانیا فرستاده شد. به­تدریج سیب­ زمینی از کشور اسپانیا به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. ابتدا از سیب­زمینی به عنوان یک ماده درمان­کننده استفاده می­شد. فیلیپ دوم، پادشاه اسپانیا، تعدادی سیب ­زمینی به عنوان هدیه برای پاپ پیوس پنجم فرستاد و از وی خواست که آن را برای درمان بیماریش استفاده کند. در اوایل قرن هفدهم سیب­زمینی در کاخ پادشاهان و سپس در کاخ­های اشراف اروپایی به عنوان یک ماده غذایی گران­بها عرضه می­شده است. در آن دوران گل سیب­زمینی را به عنوان گل زینتی می­شناختند و آن را به دستمال خود آذین می­بستند (فلاحی، 1376). بعدها این گیاه به عنوان گیاه خوراکی مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به این­که این گیاه منبع ارزان قیمتی برای تولید کالری مورد نیاز روزانه بود، به­تدریج جایگزین گندم و یولاف در رژیم غذایی اروپائیان گردید. ورود سیب­زمینی به ایران به اوایل قرن نوزدهم میلادی برمی­گردد. در حدود 200 سال پیش سرجان­ملکم سفیر دولت انگلستان، مقداری بذر سیب­زمینی به دربار پادشاه قاجار هدیه کرد. این سیب­زمینی­ها ابتدا در روستای پشند در اطراف تهران کشت شد. بعدا به فریدن اصفهان و به­تدریج به سایر نقاط کشور منتقل و کشت گردید. ادامه ورود ارقام اولیه وارداتی به سایر مناطق کشور منجر به نام­گذاری ارقامی همانند اسلامبولی، پشندی و سفید باسمنج گردید تا اینکه با شروع به کار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال 1339 شمسی و ورود ارقام اصلاح شده جدید همانند آلفا، کوزیما و باراکا، قدم­های اساسی در راستای تحقیق روی سازگاری ارقام و بهینه­سازی تولید آنها در کشور برداشته شد(صورتی زنجانی، 1380).

1-2- ترکیبات غده سیب­ زمینی

سیب ­زمینی مهمترین گیاه دولپه­ای در تغذیه انسان است. این محصول در جهان از نظر اهمیت غذایی مقام پنجم را بعد از گندمیان (گندم، برنج، ذرت و جو) دارد. در آمریکای شمالی، ضرایب تولید ماده خشک سیب­زمینی در واحد سطح زمین نسبت به ماده خشک حاصل از گندم، جو و ذرت به ترتیب 04/3 درصد، 68/2 درصد و 12/1 درصد بیشتر است(رجبی، 1379). غده سیب­زمینی با دارا بودن حدود20-16 درصد کربوهیدرات و حدود 2 درصد ترکیبات پروتئینی و پیش­ماده­های پروتئینی و حدود یک درصد چربی و عناصر معدنی از نظر میزان تولید انرژی و پروتئین در بین گیاهان زراعی از مقام بالایی برخوردار می­باشد. سیب ­زمینی از نظر تولید پروتئین در هکتار در مرتبه نخست محصولات زراعی قرار دارد. پروتئین و نسبت پروتئین به کربوهیدرات در آن نسبت به بسیاری از غلات و سایر محصولات ریشه­ای و غده­ای بالاتر است. متوسط جهانی عملکرد پروتئین در هکتار این محصول برابر 230 کیلوگرم در هکتار بوده که از گندم، برنج و حبوبات بیشتر است. تعادل پروتئین­های موجود، توازن بین اسیدهای­آمینه مهم در پروتئین و ویتامین­های آن، سیب­زمینی را دومین دارنده ارزش غذایی و به­ عنوان یک منبع غذایی بعد از تخم­مرغ مطرح می­سازد (لسانی، 1378). کیفیت پروتئین سیب­زمینی بسیار بالا می­باشد، به­ طوریکه اگر ارزش بیولوژیکی پروتئین تخم­مرغ 96 باشد این رقم در سیب­زمینی 73، سویا 72، ذرت 4­، آرد گندم 53 و لوبیا 46 می­باشد   (رحیمی، 1379). نشاسته به عنوان اندوخته غذایی بسیاری از گیاهان محسوب می­ شود و گرانول­های نشاسته، در اصل،

بسته­های فشرده­ای از پلیمرهای گلوکز محسوب می­شوند (کائور و همکاران، 2002). نشاسته تجاری عمدتا از ذرت تهیه می­ شود ولی سیب­زمینی و گندم نیز از منابع تامین نشاسته می­باشند. تولید نشاسته از سیب­زمینی برای اولین بار در قرن 18 انجام شد. در دانمارک از سال 1900 تولید نشاسته به صورت صنعتی آغاز گردید. به­ طوری­که 75 درصد تولید سیب­زمینی این کشور برای تولید نشاسته مصرف می­ شود و این کشور بالاترین میزان تولید سرانه نشاسته در جهان را داراست (پشین ، 2001). اگرچه هزینه تولید نشاسته سیب ­زمینی بالاتر از سایر منابع آن می­باشد لیکن خواص عملکردی آن ممکن است مصرف آن را در محصولات خاصی توجیه سازد. به ­عنوان مثال افزودن نشاسته سیب­زمینی به نودل­ها باعث بهبود قوام و احساس در دهان می­ شود. سیب­زمینی با دارا بودن مقادیر کافی از ویتامین C، تعدادی از ویتامین­ های گروه B و نیز برخی از اسیدهای آمینه ضروری مانند سیستئین و متیونین از نظر کیفیت در حد مطلوبی قراردارد (صورتی زنجانی، 1380). وجود فیبر در سیب­زمینی باعث کاهش بیماری­های قلبی می­ شود. پتاسیم موجود در سیب­زمینی تقویت کننده قلب و فلوئور موجود در آن برای سلامت دندانها ضروری است. ضمنا آهن موجود در آن برای کم­خونی و منیزیم آن برای دفع سنگ کلیه مفید است به این ترتیب سیب­زمینی علاوه بر ارزش غذایی، خواص دارویی نیز دارد (صورتی زنجانی، 1380). بر اساس برآوردها، 100 گرم سیب­زمینی در جیره غذایی، 8 درصد از پروتئین، 10 درصد از آهن، 20 تا 50 درصد ویتامین C، 10 درصد ویتامین B₁ و حدود 30 درصد انرژی مورد نیاز روزانه بدن را تامین می­ کند. جدول شماره 1-1 ترکیبات عمده غذایی در 100 گرم سیب­زمینی را نشان می­دهد.

[1] Kaur et al.

[2] Peshin

1-1- کلیات

گاوهای شیری نقش مهمی در تامین برخی مواد مغذی مورد نیاز انسان دارند. افزایش عملکرد تولید شیر هر گاو نتیجه اصلاح نژاد، تغذیه صحیح و مدیریت مناسب است. سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه های آن دارد، و در این بین خوراک مصرفی با حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد بیشترین نسبت هزینه ها را به خود اختصاص می دهد، اما با مدیریت صحیح می­توان هزینه های دیگر را کاهش داد و به سودآوری گاوداری افزود. نمره وضعیت بدنی[1] یکی از فاکتورهای مدیریتی مهم در پرورش گاو شیری است. نمره وضعیت بدنی معیاری برای سنجش میزان چربی ذخیره شده در بدن گاو است که با مشاهدات چشمی یا دستگاه اولتراسونیک اندازه گیری می شود. با توجه به اینکه نمره وضعیت بدنی بر سلامت، تولید و تولیدمثل گاو تاثیرگذار است، کنترل تغییرات نمره وضعیت بدنی درمراحل مختلف شیردهی ضروری به نظر می­رسد [16]. داشتن نمره وضعیت بدنی مناسب در موقع خشک کردن، زایمان و مراحل مختلف شیردهی منجر به افزایش تولید شیر خواهد شد. با افزایش سطح تولید شیر، نمره بدنی اهمیت بیشتری پیدا می­ کند. زمانی که گاوها تولید شیر بالایی دارند، باید خوراک بیشتری در اوایل شیردهی مصرف کنند تا کل انرژی مورد نیاز آنها تامین شود. اما به دلیل این که مصرف ماده خشک در اوایل شیردهی آهسته­تر از تولید شیر افزایش می­یابد، تامین این نیاز به انرژی از خوراک مصرفی ممکن نیست و این کمبود انرژی باید از طریق ذخایر بدنی شامل چربی و پروتئین جبران شود. بافت چربی نقش مهمی در متابولیسم انرژی ایفا می­ کند. بالا بودن نمره وضعیت بدنی در زمان زایش باعث کاهش مصرف خوراک و درنتیجه بروز بالانس منفی انرژی بیشتر در دام می شود. اگر مدت و شدت بالانس منفی انرژی زیاد باشد، پیامدهایی از جمله کتوز،کبد چرب، جابجایی شیردان و تب شیر، کاهش تولید و یا حتی حذف دام را به دنبال خواهد داشت. در مقابل، پایین بودن نمره وضعیت بدنی گاو در زمان زایش منجر به کاهش عملکرد تولید شیر و تولید مثل حیوان می شود [62]. یک برنامه منظم ارزیابی نمره وضعیت بدنی می ­تواند به تشخیص مشکلات سلامتی و جلوگیری از کاهش تولید شیر کمک کند.

استرس اکسیداتیو نتیجه عدم تعادل بین تولید متابولیت های فعال اکسیژن و ظرفیت خنثی سازی این مواد در بدن است. استرس اکسیداتیو در طول دوره انتقال که گاوها در معرض تغییرات شدید فیزیولوژیکی و متابولیکی قرار دارند بیشتر ایجاد می شود و نتیجه آن بروز بعضی از ناهنجاری ها و بیماری ها است. گزارش شده است که تزریق ویتامین E و سلنیوم باعث افزایش آنتی اکسیدان های سلولی شده و در بهبود شرایط استرس اکسیداتیو موثر است [43]. بالا بودن نمره وضعیت بدنی در گاو منجر به افزایش شاخص های اکسیداتیو پلاسمایی می شود. در گاوهای با نمره وضعیت بدنی بالاتر و گاوهایی که پس از زایش سریعتر نمره وضعیت بدنی خود را از دست می­دهند، غلظت آنزیم­ های فعال در کنترل استرس اکسیداتیوکمتری است. بنابراین گاوهای با نمره وضعیت بدنی بالا در زمان زایش و گاوهایی که کاهش نمره بدنی بیشتری در پس از زایش دارند، حساسیت بیشتری به تنش های اکسیداتیو نشان می دهند [16].کمبود سلنیوم در دوره پیش از زایش یک فاکتور مهم برای بروز ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)، جفت ماندگی، متریت و بیماری های دیگر است و مکمل سازی سلنیوم در کاهش وقوع متریت و کیست های تخمدانی و کاهش استرس اکسیداتیو به ویژه در گاوهای پرتولید موثر است [122و124].

2-1- اهداف

از مهم ترین اهداف این مطالعه عبارت بودند از:

1- اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در گاوهای شیری پرتولید بر تولید و ترکیب شیر.

2- اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل آنتی اکسیدانی بر فراسنجه­ های خون.

3- اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در گاوهای شیری پرتولید بر بروز بیماری های متابولیک پس از زایش.

[1] Body Condotion Score

:

صنعت دام و طیور با به کار بردن اصول علمی به دنبال تامین نیاز پروتئینی جامعه بشری می باشد و روند افزایشی جمعیت جهان بر اهمیت نقش این صنعت می افزاید. امروزه پرورش طیور به عنوان یکی از بزرگترین منابع تأمین پروتئین حیوانی در جهان مطرح می باشد. پرورش طیور کارآمد ترین راه تبدیل محصولات فرعی و ضایعات کشاورزی به گوشت و تخم مرغ برای انسان می باشند بنابراین افزایش تولیدات آنها یکی از مهم ترین و عملی ترین راه های تأمین پروتئین حیوانی می باشد. صنعت طیور صنعتی کارا می باشد به طوری که قادر است غذای قابل مصرف بیشتری را با هزینه کمتر برای جمعیت رو به ازدیاد کشور ما فراهم سازد. در میان مواد مختلف غذایی آنچه بیش از هر ماده دیگری مورد احتیاج روزانه انسان می باشد، پروتئین و بخصوص نوع حیوانی آن می باشد (5و9‌). در صنعت پرورش طیورگله های مرغ تخمگذار یکی از موثرترین مکانیسم های تبدیل خوراک به بهترین منبع پروتئینی بوده، تخم مرغ منبع بسیار غنی پروتئین است؛ ارزش بیولوژیک پروتئین تخم مرغ بسیار بالاست و نسبت به سایر منابع پروتئینی نظیر لبنیات، گوشت ها و حبوبات غنی تر است؛ پروتئین تخم مرغ دارای تمامی اسید آمینه های ضروری برای سلامتی بدن می باشد (24). تنوع اهداف تولیدی سبب پیچیده شدن برنامهای تغذیه ای شده است، بنابراین درآینده هدف اصلی در زمینه تغذیه طیور باید توسعه برنامه های تغذیه ای باشد. توسعه برنامه های تغذیه ای این امکان را برای صنعت طیور فراهم می کند که به اهداف مورد نظر خود یعنی افزایش تولید، بهبود راندمان و تخصصی تر شدن، دست یابند (21).

سال هاست که تلاش محققین بر این اصل استوار است تا با یافتن راه کارهای علمی، بدون کاهش عملکرد و راندمان تولید، هزینه­ های خوراک مصرفی را کاهش دهند تا با هر چه اقتصادی­تر نمودن این صنعت موجب توسعه و پیشرفت آن گردند. معمولاً این تلاش ها در دو راستا انجام می گیرد:

1- جستجو و یافتن عواملی که در صورت رعایت و به کارگیری آن­ها در راندمان استفاده از مواد خوراکی بهبود حاصل می­گردد که از جمله آن­ها می­توان به استفاده از مکمل­های آنزیمی مناسب، برای تجزیه و هضم بخش­هایی از مواد خوراکی که به سبب عدم وجود آنزیم­ های لازم برای تجزیه آن­ها در دستگاه گوارش طیور غیر قابل هضم می­باشند، اشاره کرد.

2- جایگزینی منابع جدید مواد خوراکی با مواد رایج و گران قیمت جیره­ ها.

استفاده از خوراک ارزان اما با کیفیت، به­خصوص در کشورهایی که با کمبود مواد خوراکی برای دام مواجهند، نکته‌ا­ی مهمی محسوب می­ شود. در این کشورها توجه به مواد خوراکی در دسترس، اصلاح ژنتیکی و فرآوری برای بهبود کیفیت و همچنین استفاده از ضایعات و فرآورده های فرعی می ­تواند موثر باشد.

در تمامی فرایندهای کشاورزی و صنایع مربوطه علاوه بر تولید محصولات اصلی، محصولات جانبی نیز تولید می شود که حجم وسیعی را شامل می گردد و به علت این که محدوده وسیعی برای بکارگیری این محصولات وجود دارد، بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، ارزشی بالاتری را برای آنها در نظر می گیرند، به‌گونه‌‌‌ای که در بعضی از موارد از محصول اصلی نیز بسیار با ارزشتر می‌ باشد.

امروزه علم تغذیه طیور دائماً در حال پیشرفت می باشد و نسبت به سالهای قبل که موادی همچون ذرت، سویا و پودر ماهی تنها اجزای تشکیل دهنده خوراک بودند تغییرات بسیاری نموده است. در سالهای اخیر مواد جدیدی وارد عرصه تغذیه طیور گردیده است، در چنین شرایطی تولید کنندگان خوراک باید نسبت به ارزیابی مواد خوراکی دیدگاه جهانی تری داشته باشند. بنابراین متخصصین تغذیه باید اطلاعات کافی راجع به مواد خوراکی جدید داشته باشند، زیرا کوتاهی در این مورد، سبب بروز مشکلاتی در برنامه تغذیه ای طیور می شود (24).

با توجه به این که پروتئین به عنوان بخش قابل اهمیت جیره غذایی طیور و همچنین به عنوان گران ترین بخش جیره نقش اساسی در میزان و هزینه های تمام شده تولید دارد درنتیجه کاهش قیمت پروتئین جیره در طیور از جمله موضوعاتی است که باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد (15). در بین منابع پروتئینی مورد استفاده در جیره های غذای طیور کنجاله های روغنی دارای اهمیت بسزای می باشند. که مهمترین منبع آن در حال حاضر در کشور ما کنجاله سویا می باشد.    

کنجاله‌‌‌ای سویا عمده ترین منبع مکمل پروتئینی می باشد که به علت توازن بهتر اسید های آمینه در جیره دام ها استفاده می شود. مهم‌ترین مناطق كشت سویا در كشور استان‌های مازندران، گلستان، لرستان، آذربایجان شرقی و دشت مغان است، همچنین آمریكا بزرگ‌ترین صادركننده سویا در دنیاست و همراه با چین و برزیل بیش از 90 درصد نیاز جهان را تأمین می‌كنند. تمركز كشت سویا در استان‌های مازندران و گلستان باعث می‌شود تا منحنی تولید كشور وابستگی زیادی به میزان تولید در استان‌های یادشده داشته باشد. در سال های اخیر كاهش تولید در استان گلستان و تا حدودی در مازندران باعث افت تولید كلی كشور شده است. قیمت سویا در منطقه و جهان در مجموع تحت تأثیر تقاضا برای روغن و كنجاله است، میانگین تولید كنجاله در حدود 79 درصد كل تولید دانه سویا می باشد (25). مطالعات سازمان خواروبار جهانی (FAO) در کشور‌های در حال توسعه نشان می‌دهد میزان دسترسی به کنجاله ی سویا به عنوان مکمل پروتئینی جیره دامها، به دو علت در حد پایینی قرا دارد: اولاً در اغلب کشور های در حال توسعه، میزان قابل توجهی از دانه سویا به عنوان غذای انسان مورد استفاده قرار می گیرد؛ به علت اینکه پروتئین های حیوانی گران است و اغلب کمتر از مقدار مورد نیاز در دسترس قرار دارد، ثانیاً در یکی دو دهه اخیر تولید کنجاله سویا ثابت یا کاهش یافته و دلیل آن فشاری است که بر زمین های قابل کشت وارد می شود (62). اثر تخریب کنندگی صنعت، همراه با سرمایه گذاری ناکافی در زیر ساخت‌های کشاورزی و شبکه‌های آبیاری عامل اصلی کاهش رشد تولید می‌باشد (4). با توجه به روند رو به رشد صنعت پرورش طیور برای تامین پروتئین حیوانی، تقاضا برای کنجاله سویا چندین برابر افزایش پیدا کرده است، در نتیجه قیمت کنجاله ی سویا در بازار جهانی به میزان زیادی افزایش یافته است؛ بنابرین ارزیابی مداوم منابع جدید و گوناگون پروتئینی بخش عمده ای از تحقیقات انجام شده در زمینه تغذیه کاربردی طیور را به خود اختصاص می دهد.

کنجاله گوار یکی از این منابع مهم پروتئینی در جیره طیور است که دارای ارزش تغذیه ای زیادی می باشد و در کشور ایران به عنوان یک ماده خوراکی جدید در تغذیه طیور به شمار می رود، در حالی که حدود 40-30 سال است که در کشور های هند، آمریکا و پاکستان مورد استفاده قرار گرفته است. ماده اصلی استحالی از دانه گوار پودر گوارگام دانه میباشد که علت اصلی کاشت گیاه است و کنجاله گوار محصول فرعی در پروسه تولید گوار گام میباشد (47). پروتئین کنجاله گوار بین33 تا 45درصد بوده و به خاطر محدود بودن کشت سویا در ایران، این ماده می تواند جایگزین بخشی از كنجاله سویا در جیره باشد. براساس تحقیقات قبلی و با توجه به مواد ضد تغذیه ای موجود در کنجاله گوار ارزیابی آن برای تعیین محدودیت های حداقل و حداکثر استفاده از این محصول در جیره مرغان تخمگذار بسیار مهم می باشد.

در طی 10تا 15 سال گذشته تمایل چشمگیری به استفاده از آنزیم ها ی برون زادی[1] درجیره وجود داشته است. هدف از افزودن آنزیم به جیره افزایش و تقویت مقادیر پائین آنزیم های درون زادی[2] و یا افزودن یک سیستم آنزیمی جدید است که بطور طبیعی توسط پرنده تولید نمی شود (3). استفاده از آنزیمها به دلیل استفاده اقتصادی از غلاتی غیر از ذرت و سویا در تغذیه طیور و همچنین به دلیل شناخت بهتر مکانیسم عمل آنزیمهای مختلف مورد توجه قرارگرفته است. در شرایط کنونی استفاده از آنزیم تنها به صرف اینکه اجازه می دهد مواد خوراکی ارزانتری در جیره استفاده شود مورد نظر می باشد.

بلکه مهمترین امتیاز استفاده از آنزیم انعطاف پذیری در انتخاب مواد اولیه می باشد. به عنوان مثال پروفیل اسیدهای چرب ضروری و یا نسبت پروتئین، می تواند در انتخاب مواد خوراکی وقتی که مواد ضد تغذیه ای آنها با بهره گرفتن از آنزیم بی اثر شده باشد به طور موثری در نظر گرفته شود. با بهره گرفتن از آنزیم در تغذیه مرغ جایگزین های مناسبی برای ذرت و سویا که حدود 90 درصد از جیره جوجه های گوشتی و مرغان تخمگذار را تشکیل می دهند، در دسترس خواهد بود. در این میان کنجاله گوار به عنوان یکی از انتخاب های مناسب برای جایگزینی کنجاله سویا در مواقع لزوم پذیرفته شده است (1).

تمام تلاش متخصصین جیره نویسی و علم تغذیه این بوده که جیره ی ایده­آلی که برطرف­کننده­ تمام مواد مغذی و احتیاجات حیوان باشد و باعث کاهش هزینه ­های تولید گردد، تنظیم شود. لذا این تحقیق با توجه به دو عامل یاد شده در بالا به منظور بررسی اهداف ذیل طراحی و انجام شد:

1- تعیین مناسب ترین سطح استفاده از کنجاله گوار در جیره مرغ های تخمگذار.

2- تاثیر استفاده از آنزیم همی سل بر عملكرد و خصوصیات كیفی تخم مرغ.

3- تاثیر اثر متقابل سطح كنجاله گوار و آنزیم همی سل بر عملكرد و خصوصیات كیفی تخم مرغ.

4- ارزیابی استفاده از کنجاله گوار و مکمل آنزیمی بر کاهش هزینه تولید هر کیلوگرم تخم مرغ.

-Exogenous1

-Endogenous2