تاریخ جامعه بشری سرشار از اتفاقات و حوادث مختلفی است که برخی از آنها پیشرفت­های مادی و معنوی فراوان به ارمغان آورد و بعضی نیز بشریت را به سختی ها و خسارات بسیار مبتلا ساخته است. بدین ترتیب سازمان های بین المللی به عنوان ارگانیسم های بین المللی برای حل مشکلات ناشی از روابط بین الملل مددکار دولت ها شدند. بطوریکه درحال حاضر همچون نهاد هایی حقوقی تقریبا در تمام عرصه های روابط بین الملل حضوری فعال یافته اند و مسائل مربوط به صلح و امنیت جهانی و منطقه ای، اقتصادی و تجارت بین المللی، حقوق بشر و تمامی مسائلی که با منافع جامعه بین المللی مرتبط باشد. عموما در چارچوب سازمان های بین المللی تنظیم می گردد. اساسی ترین نیازها و دیرینه ترین آرزوهای بشر برقراری صلح و امنیت جهانی و ایجاد همکاری های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می باشد لیکن پیشبرد هدف های صلح بین المللی و رفاه عمومی جهانیان بدون تشکیل نهاد هایی که این اهداف را دنبال کنند میسر نمی باشد.

صرف نظر از ضعف های جامعه ملل نه تنها احساس نیاز به تشکیل اجتماع جدیدی از دولت ها از بین نرفت بلکه دو چندان شد. بنابراین با این اعتقاد که تنها راه صلح و امنیت بین المللی تشکیل یک سازمان جدید با ساختار نوین مورد نیاز می باشد. دولتهای فاتح جنگ، سازمان ملل متحد را تاسیس کردند.

پس از تشکیل سازمان ملل متحد تحولاتی که در جهان صورت گرفته است، تغییراتی شگرف در نظام داخلی دولت ها و تطبیق مقررات آن ها با قواعد بین المللی بوجود آورده است. علیرغم آثار مثبت تشکیل این سازمان بر جامعه بین المللی، باید توجه داشت که این سازمان ضعف ها و ناکامی های بزرگی نیز داشته است که نمونه آن می توان به سیاست دوگانه شورای امنیت در قبال دولت های مختلف، عدم توفیق در برقراری نظم بین المللی اقتصادی، نداشتن ضمانت اجرایی کافی در اجرای قواعد حقوق بین الملل و. . . اشاره کرد.

 بیان مسئله

یکی از تحولات مهم و اساسی در سازمان ملل و به تبع آن در جامعه جهانی تحول در کارکرد و عملکرد شورای امنیت سازمان ملل می باشد. بخصوص جنگ سرد منجر به دگرگونی در رفتار شورا نسبت به مسائل جهانی شده است مهمترین وظیفه شورای امنیت حفظ صلح و امنیت جهانی است که در گذشته بصورت تحریم و یا به صورت سخت افزاری و نظامی تعریف شده است و یا در زمینه عملیات های حفظ صلح شاهد یک دگرگونی اساسی هستیم که در نوع خود قابل توجه است. اما بعد از پایان جنگ سرد چرخش اساسی در رفتار شورای امنیت را شاهد هستیم که به نوعی صلاحیت شورا گسترده می شود و در مسائل حقوقی نیز ورود نموده و اقدام به ایجاد صلح می کند. ایجاد دادگاه های کیفری در یوگسلاوی سابق یکی از مهمترین اقدامات شورای امنیت سازمان ملل می باشد اما در شرایط کنونی ورود شورای امنیت در پرونده هسته ی جمهوری اسلامی قابل توجه است که به دلیل رابطه آژانس و شورا این پرونده به شورای امنیت ارجاع داده شده است که در پی آن شاهد صدور قطعنامه های 1696، 1737، 1747، 1803، 1929، علیه فعالیت های صلح آمیز جمهوری اسلامی هستیم بحث اساسی در این زمینه این است که بر اساس چه مبانی و ادله حقوقی پرونده ایران از سوی آژانس به شورای امنیت ارجاع داده است و اساسا آیا آژانس از چنین حقی برخوردار بوده است و اقدام آژانس دارای مشروعیت می باشد؟ و نکته بعدی این است که بر اساس چه اصول و ادله ای شورای امنیت اقدام به صدور قطعنامه علیه ایران نموده است و به نوعی حقوق ایران در زمینه توسعه را نادیده گرفته است و تکالیفی را نسبت به پیوستن ایران به پروتکل الحاقی را خواستار شده است و آیا این موضوع منطبق با اصول منشور ملل متحد می باشد؟ در هر حال نقش آفرینی شورای امنیت در سالهای اخیر افزایش یافته است و به نوعی کارکردهای حقوقی نیز از این نهاد سیاسی سرزده است که می بایست این اقدامات از منظر حقوق بین الملل مورد بررسی قرار گیرد.

هدف و کاربرد تحقیق

این پژوهش می تواند مورد استفاده نهادهایی چون وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی قرار گیرد.

پرسش اصلی تحقیق(مسائل تحقیق)

– آیا تحول در کارکرد های شورای امنیت در مسائل جهانی از جمله پرونده هسته ای جمهوری اسلامی با مبانی حقوقی قابل تحلیل می باشد ؟

فرضیه ها

1. اقدامات شورای امنیت در برخی موارد منطبق با مبانی حقوقی بین الملل نمی باشد.

1. شورای امنیت بدون­در نظر گرفتن حاکمیت ملی کشورها اقدام به صدور قطعنامه علیه کشورها نموده است.

1. شورای امنیت سازمان ملل در پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران دارای صلاحیت نمی باشد.

روش تحقیق

با توجه به کتابخانه ای بودن موضوع ابتدا گردآوری منابع و سپس فیش برداری منابع و در نهایت تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات در زمینه موضوع انجام خواهد شد.

سوابق تحقیق

کتب و مقالات زیادی پیرامون موضوع تحقیق منتشر و مباحث مبسوطی در خصوص موضوع تحقیق بیان نموده اند از جمله میتوان به حقوق سازمان های بین المللی دکتر سید قاسم زمانی – سازمان های بین المللی دکتر رضا موسی زاده – نقش و جایگاه شورای امنیت در نظم نوین جهانی آقای سید داوود آقایی – حقوق بین الملل و نظام عدم گسترش سلاح های هسته ای آقای نادر ساعد – تاریخچه انرژی هسته ای در ایران و جهان (مرکز استاد و تاریخ و دیپلماسی) – انرژی اتمی و موازین حقوقی آقای پرویز نوین- پرونده هسته ای ایران آقای سیدحمید هاشمی­وکتب ومقالات دیگری پیرامون تحقیق فوق بعنوان سوابق موجود می باشد.

در هر جامعه‌ای، هنجارهای اجتماعی، قاعده‌های اخلاقی، سنّت‌ها و بسیاری امور دیگر در شکل بخشیدن به رفتار اعضای آن جامعه و چگونگی روابط افراد با یکدیگر سهم بسزا دارند. قواعد حقوقی نیز در کنار ضابطه‌ها و رسم‌های یاد شده جایگاه ویژه‌ای دارند. این ویژگی‌ها از آنجا سرچشمه می‌گیرد که قدرت حاکم بر جامعه، رعایت این قواعد را از اعضای جامعه انتظار دارد و برای رعایت نکردن آنها، چاره‌ای اندیشیده است که در زبان حقوقی از آن به «ضمانت اجرا» تعبیر می‌شود.

در پاسخ به این پرسش مقدّر که چرا حکومت خود را ناچار می‌بیند که برای تضمین قواعد حقوقی چاره‌اندیشی‌های ویژه‌ای بکند و اشخاصی که این قاعده‌ها را نادیده می‌گیرند به کیفر رساند یا به گونه‌ای دیگر رفتار خلاف قاعده‌ی آنان را بی‌اثر کند، دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. بی‌گمان، حفظ نظم و قانونمند کردن روابط مردم از مهم‌ترین دغدغه‌ها به شمار می‌آید. ولی، در کنار این دغدغه‌ی اصلی، آیا انگیزه‌ی دیگری نیز وجود دارد؟ آیا قواعد حقوقی، گذشته از حفظ نظم، می‌توانند وسیله‌ای باشند در راه رسیدن به آرمان بزرگ انسانی که همانا برقراری عدالت می‌باشند؟

اندیشمندان اجتماعی در این زمینه نظرهای مختلفی را ابراز داشته‌اند که در اینجا نمی‌توان به آنها اشاره‌ای هر چند کوتاه داشت. لذا در میان دیدگاه‌های متفاوت درباره‌ی هدف از ایجاد و برقراری قواعد حقوقی می‌توان به این دو نظر اشاره‌ای داشت: یکی، همان آرمان عدالت‌خواهی و دیگری، مکتبی که نظم ناشی از قواعد حقوقی وسیله‌ای برای حفظ منافع حاکمان و ادامه‌ی سلطه‌ی آنان بر فرمان‌بَران و فرودستان جامعه می‌داند.

اگر در نظر داشته باشیم، که رابطه‌ی کار ـ یعنی رابطه‌ای که یک نفر از نیروی کار فرد دیگری استفاده می‌کند و نتیجه‌ی کار او را از آن خود می‌سازد ـ از زمانی به وجود آمد که برخی افراد بشر توانستند به گونه‌ای افراد دیگر را به خدمت خود گیرند؛ مشاهده می‌شود که این رابطه دیر زمانی به شکلی بوده است که قواعد حاکم بر آن مصلحت زورمندان و قدرت‌مداران را فراهم می‌کرده است و باورهای عدالت‌خواهانه به سختی و به شکلی دیرهنگام توانسته است در تعدیل این وضع مؤثر باشد.

ممکن است چنین تصور شود که اندیشه‌ای که حقوق را وسیله‌ای برای حفظ مصالح حاکمان می‌داند، مربوط به مکتب‌هایی است که اعتبار آنها مورد نقد و نظر فراوان است و در یکی دو دهه اخیر هم جذابیت خود را از دست داده‌اند. هر چند درستی این گمان خود جای بحث و بررسی دارد، حتی اگر دیدگاهی را ملاک قرار دهیم که رسیدن به عدالت را در کنار حفظ نظم جزء هدف‌های ایجاد قواعد حقوقی به شمار می‌آورد، باز در صورت مسئله ظاهراً تغییر مهمی رُخ نمی‌دهد. مگر نه آن است که برداشت اندیشمندان از مفاهیمی چون حق و عدل و انصاف، بر گرفته از شرایط زمانی و مکانی جامعه‌ی خویش است؟ در این صورت، آن دسته از روابط حقوقی که امروز به نظر ناعادلانه می‌آید، در زمان دیگری مخالف حق و عدل شمرده نمی‌شده است.

از لحاظ نظری محض، در مورد نسبی یا مطلق بودن عدالت می‌توان بحث‌های زیادی کرد و به بررسی نظرات افراد در مورد نسبی یا مطلق بودن عدالت پرداخت، ولی آنچه واقعیت موجود در حال و گذشته ـ که تاریخ با همه‌ی کاستی‌هایی که در نقل وقایع مربوط به ضعیفان جامعه دارد، گواه بر آن است ـ نشان می‌دهد، این نابرابری‌های فراوان در روابط افراد با یکدیگر و تقسیم جامعه به طبقه‌های مختلف و تفاوت بسیار میان حقوق و امتیازهای این طبقات با یکدیگر و حتی قابلیت تملک انسانی به وسیله‌ی انسان دیگر، در زمان‌هایی برخلاف عدالت محسوب نمی‌شده است. بی‌سبب نیست که فیلسوفان بزرگی چون ارسطو بردگی را نهادی طبیعی می‌شناسند و عدالت آرمانی آنان تنها در مورد افراد آزاد درست است و نه تنها بردگان بلکه زنان نیز، به حکم آن که زیردست آفریده شده‌اند، در آن سهمی دارند.

به طور فشرده شاید بتوان سبب گسترش اندیشه‌هایی مانند طبیعی دانستن بردگی شماری از انسان‌ها یا فطری دانستن زیردست بودن زنان را این گونه تبیین کرد که چون اساساً در صدد یافتن و دانستن احساس کسانی که زیردست و تحت انقیاد بوده‌اند، بر نمی‌آمده‌اند و آنان را در اندازه‌ای نمی‌دانسته‌اند که بتوانند نظر و عقیده‌ای داشته باشند، پس این باور شکل گرفته است که واقعاً انسان‌ها به دو گروه برتر و پست‌تر تقسیم می‌شوند و در این تقسیم‌بندی، گروه نخست بر حسب موقعیت خود به درجه‌های مختلف بر گروه

دوم حق حکم‌رانی و تسلط دارد.

شاید اشتباهی به نظر برسد، هرگز نمی‌توان منکر تفاوت انسان‌ها از لحاظ استعداد و توانایی و هوش و غیره شد، ولی آنچه که نمی‌توان در مورد آن اظهار نظر کرد این است که تفاوت طبیعی مانند جنس، رنگ پوست، نژاد، قومیّت یا اموری مانند باورهای شخصی در زمینه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و غیره بتواند مبنای تفاوت حقوق قرار گیرد و انسان‌هایی به سبب یکی از این تفاوت‌ها از حداقل‌های لازم برای بهره‌مندی از مواهب انسانی محروم شوند. از این نظر، تفاوت میان برده و آزاد، زن و مرد، طبقه‌ی فرودست اجتماعی و طبقه‌ی برتر همواره ناعادلانه بوده است و گروه نخست در هر یک از تقسیم‌های یاد شده خود را قربانی تبعیض و تفاوت و در معرض ظلم و ستم می‌دیده است. جنبش‌های مختلف اجتماعی در طول تاریخ بشر بازتاب دهنده‌ی ابن انزجار از ستم و بی‌‌عدالتی است و اگر در بیشتر موارد این جنبش‌ها، به طور کامل و به شکل مستمر و طولانی به نتیجه‌ی منظور دست نیافته‌اند، ناشی از آن است که قدرت‌مداران با بهره گرفتن از نادانی، ناتوانی و ناداری اکثریت مردم و با وارونه جلوه دادن واقعیت‌ها توانسته‌اند بخش بزرگی از افراد تحت ستم را فریب دهند؛ وگرنه، عدالت‌خواهی و بیزاری از تبعیض و ستم همواره در روح و روان ستم‌دیدگان پابرجا بوده است.

امروزه با وجود آنکه اسناد بین‌المللی متعدد تفاوت‌ها و تبعیض‌ها را محکوم می‌کنند و بر شناخت و رعایت حداقل حقوق انسانی تأکید می‌شود، به جرأت می‌توان گفت که در هیچ جا این اصول در عمل به طور کامل رعایت نمی‌شود و تا رسیدن به چنین هدفی فاصله‌ای بس طولانی وجود دارد. ولی، آنچه که نباید دست کم گرفته شود، آن است که به برکت بالا رفتن سطح آگاهی و دانش مردم، همین که قدرت‌مداران ناگزیرند که تفاوت‌ها و تبعیض‌ها را نادرست شمارند و محکوم کنند، ولو آنکه در عمل به آن وفادار نباشند، خود گامی است بزرگ به پیش و نوید بخش آن است که این اصول، هر چه بیشتر رعایت شود از بی‌عدالتی‌ها کاسته می‌شود.

1-1- تاریخچه و گیاه شناسی آفتابگردان

آفتابگردان با نام علمیL. Helianthua annuus و نام انگلیسی از نظر تولید جهانی بعد از سویا در مقام دوم قرار دارد و بیش از 14 درصد کل روغن نباتی جهان را تولید می کند.

استخراج روغن از دانه آفتابگردان در سال 1716 در روسیه انجام گرفت و در سال 1729 تولید انبوه روغن از این گیاه در جهان شروع شد.

این گیاه بومی نواحی مرکزی قاره آمریکا است و برای نخستین بار توسط جهان گردان اسپانیایی به اروپا آورده شد و در قرن 16 و 17 میلادی به اغلب کشورهای اروپایی به عنوان گیاه زینتی وارد گردیده و مورد کشت و زرع قرار گرفت. آفتابگردان در قرن 18 به روسیه و حدود 80 تا 90 سال پیش نیز به ایران آورده شد.

آفتابگردان گیاهی یک ساله از تیره آستراسه ((Asteraceae یا مرکبان (Composite) است. دو گونه ی آن یعنی آفتابگردان معمولی (H. annuus L.) و سیب زمینی ترشی (H. tuberosus L.) مصرف تغذیه ای دارند. گونه ی اول به خاطر روغن کشت می شود و گونه دوم به خاطر غده کشت می گردد. چند نمونه از آفتابگردان هم به عنوان گیاهان زینتی کشت می شده که مهم ترین آن ها به شرح زیر بوده:

1. argophyllus T. & G. ،L. H. annuus، H. debilis Nutt که از گونه های یک ساله هستند و H. decapetalus L. ، H. laetiflorus Pers، H. maximilliani Schrad ، H. multiflorus L. ،           H. salicifolius A. Dietr از گونه های چند ساله هستند.

برگ های آفتابگردان کم و بیش قلبی با حاشیه مضرس و دندانه دار می باشد.. برگ ها نیز مانند ساقه از کرک های زبر و خشن پوشیده شده اند. تعداد برگ ها بسته به تیپ، از 7 تا 40 برگ متغیر می باشد. برگ ها دارای دمبرگ گوشتی و دراز بوده که با پیشرفت به انتهای ساقه، از طول آنها کاسته می شود. بزرگترین برگ ها در محدوده ی وسط ساقه قرار دارند که 60 الی 70% سطح فتوسنتز جاری و نیاز مربوط پر شدن دانه ها را به خود اختصاص می دهند. برگ های کوتیلدونی به صورت متقابل می باشند، در صورتی که برگ های بعدی به صورت متناوب در روی ساقه ظاهر می شوند.

این گیاه در بین گیاهان زراعی به علت داشتن ساقه های بلند و خشن، معروف است. قطر ساقه از یک تا 10سانتیمتر و ارتفاع ساقه بین 5/0 تا 5 متر متغیر می باشد.

ارقام زراعی امروزی تک ساقه بوده و انتهای ساقه آن ها به یک طبق یا Anthodium ختم می شود. ارقامی که اصلاح شده و ساقه ی انشعابی ندارند، به تیپ های تک طبقی یا Mono Anthodium و ارقامی که ساقه ی انشعابی داشته و دارای بیشترین طبق باشد به تیپ های چند طبقی یا poly Anthodium معروفند. طی مرحله ی رسیدگی در محل اتصال ساقه ی اصلی به طبق بر اثر وزن طبق، زاویه ی موجود بین امتداد ساقه و طبق بیشتر می شود. در تیپ های ایده آل این زاویه بین 115 تا 130 درجه می باشد.

آفتابگردان ریشه ی مستقیم و توسعه یافته ای دارد که پتانسیل نفوذ آن در خاک به 3 متر می رسد. گل آذین آفتابگردان کلاپرک است و طبق نامیده می شود. لقاح در این گیاه به دلیل اینکه پرچم ها زودتر بالغ می شوند، از نوع دگرگشنی است. بذر آفتابگردان فندقه بوده و آکن نامیده می شود. آکن ها تخم مرغی تا تخم مرغی کشیده و برخی مقطع چهار وجهی دارند. بعضی ها کرک دار و برخی هم صاف هستند . دانه آفتابگردان دارای 26 تا 50 درصد روغن و 15 تا 16 درصد پروتئین است. پس از روغن گیری از دانه کنجاله باقیمانده 13 درصد فیبر و 4 درصد پروتئین دارد.

روغن آفتابگردان دارای 70% اسید لینولئیک، مقداری فسفولیپید و ویتامین E می باشد. به همین دلیل چربی خون را پایین می آورده و کلسترول را تنظیم می کند.

آفتابگردان در خاک های عمیق بهتر رشد می کند. در این خاک ها سیستم ریشه حجیم شده، لذا جذب آب و مواد غذایی افزایش می یابد. به طور کلی این گیاه در خاک های رسی لومی، لومی و لومی رسی همراه با شن رشد مناسب تری دارند. آفتابگردان به شوری خاک نسبتا مقاوم بوده و در محدوده ای از اسیدیته خنثی به خوبی رشد می کند.

آفتابگردان در مناطق گرم و آفتابی رشد بهتری دارد. حداقل دما برای جوانه زدن بذر 5 درجه سانتی گراد است، ولی در دمای 15 تا 35 درجه سانتی گراد نیز رشد مطلوبی نشان می دهد. آفتابگردان به آب زیادی نیاز دارد. حساس ترین مرحله گیاه به کم آبی 20 روز قبل تا 20 روز بعد از گل دهی می باشد . کم آبی در دوره گرده افشانی بیش ترین خسارت را به این محصول وارد می کند.

1-2- ارقام آفتابگردان:

ارقام زراعی آفتابگردان به شرح ذیل می باشد:

1. ارقام سنتتیک

1. ارقام تجاری

1. ارقام هیبرید

ارقام هیبرید بسیار پر محصول بوده و نسبت به سایر ارقام درصد روغن بیشتری دارند. پس از آن ارقام سنتتیک و ارقام تجاری قرار می گیرند. ارقام آذرگل (گلشید) ، گلدیس، رکورد، آرماویرسکی ، 52 و 53 رومانی از ارقام تجاری هستند.

مشخصات ارقام آفتابگردان در ایران شامل:

رقم: Hysun33

نوع رقم: هیبرید

ارتفاع بوته: 175-165 سانتی متر

طول دوره رویش: 110-100 روز

وزن هزار دانه: 80-70 گرم

میزان روغن: 47 درصد

متوسط عملکرد: 4-7/3 تن در هکتار

مناطق مناسب کشت: مازندران، گلستان، سمنان، خراسان، فارس و مرکزی

رقم: آذرگل

نوع رقم: هیبرید

ارتفع بوته: 175-165 سانتی متر

طول دوره رویش: 110-100 روز

وزن هزار دانه: 80-70 گرم

میزان روغن: 49 درصد

متوسط عملکرد: 4-7/3 تن در هکتار

مناطق مناسب کشت: مازندران، گلستان، آذربایجان غربی، سمنان، خراسان، اصفهان، قم، فارس و استان مرکزی

رقمAll star :

نوع رقم: هیبرید

ارتفاع بوته: 140-130 سانتی متر

طول دوره رویش: 95-85 روز

وزن هزار دانه: 80-70 گرم

میزان روغن: 45 درصد

متوسط عملکرد: 3-5/2 تن در هکتار

مناطق مناسب کشت: قم، مرکزی، اصفهان، فارس و کرمان

رقم: Hysun25

نوع رقم: هیبرید

ارتفاع بوته:175-165 سانتی متر

طول دوره رویش: 110-100 سانتی متر

وزن هزار دانه: 80-70 گرم

میزان روغن: 46 درصد

متوسط عملکرد: 7/3-5/3 تن در هکتار

مناطق مناسب کشت: مازندران، گلستان، سمنان، خراسان، فارس و استان مرکزی

رقم: CMS26*R103

نوع رقم: هیبرید

ارتفاع بوته: 150-140 سانتی متر

طول دوره رویش: 90-80 روز

وزن هزار دانه: 75-65 گرم

میزان روغن: 44 درصد

متوسط عملکرد: 3-5/2 تن در هکتار

مناطق مناسب کشت: سمنان، فارس، اصفهان و کرمان

1-1- اهمیت گیاهان دارویی

مواد موثره ترکیباتی هستند که در برخی گیاهان ساخته می شوند و تاثیر فیزیولوژیکی بر پیکر موجودات زنده بر جا می­گذارند. این گیاهان برای مداوای برخی از بیماری­ها مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد فعال مذکور در طی یک سلسله فرایند­های ویژه و پیچیده بیوشیمیایی، به مقدار بسیار کم- معمولاً کمتر از وزن خشک گیاه ساخته می­شوند و به متابولیتهای ثانوی نیز معروفند. کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی، صرفاً به خاطر استفاده از مواد موثره آنها صورت می­گیرد. اساسا از گیاهان حاوی مواد موثره استفاده­های مختلفی به عمل می آید و این گیاهان به سه گروه اصلی شامل: گیاهان دارویی، گیاهان ادویه­ای و گیاهان عطری طبقه ­بندی می­شوند. گاهی اوقات از یک گیاه به تنهایی می­توان هر سه استفاده را نمود (امید بیگی، 1384).

بعد از جمع آوری گیاهان دارویی، اندام­های جمع­آوری شده را باید تحت تاثیر عملیات مناسبی قرار داد تا به صورت قابل استفاده درآید(خشک کردن، استخراج ماده موثره، بسته بندی و …). در حال حاضر استفاده از مواد موثره گیاهان دارویی در صنایع غذایی، رشد روز افزونی پیدا نموده است. اگرچه استفاده از مواد مذکور در صنایع غذایی از گذشته معمول بوده، ولی اکنون در صنایع نوپای نوشابه سازی، کنسروسازی، شیرینی سازی و … از مواد موثره گیاهان دارویی برای بهتر شدن طعم و بو و رنگ محصولات در سطح دقیق­تر و حساب شده­تری استفاده می­ شود. تقسیم بندی مواد موثره ( دارویی) گیاهان که امروزه نیز مورد تایید می­باشد، شامل چهار گروه اصلی آلکالوئیدها، گلیکوزید­ها، روغن­های فرار و سایر مواد موثره است. منظور از سایر مواد موثره، ترکیباتی چون مواد تلخ، فلاونها، فلاونوئید­ها ، موسیلاژ­ها (و کربوهیدراتهای خاص مشابه آنها)، ویتامین­ها، تانن­ها، اسید سالیسیلیک (و اسید های خاص مشابه آن) و بالاخره ترکیبات دیگر امثال آن است که به دلیل نا همگونی و گستردگی ساختمان­های شیمیایی، در سه گروه قبلی جای نمی­گیرند (امید بیگی، 1384).

امروزه با پیشرفت­های حاصل در شیمی آلی و تحولات چشمگیر در روش­های استخراج، تخلیص و تعیین ساختمان تركیبات طبیعی گیاهان، ارزش­داروهای حاصل از منابع گیاهی روز به روز آشكارتر شده است (والن، 2002). به طوری كه در حال حاضر حدود یک سوم تا نیمی از فرآورده های دارویی موجود در آمریكا دارای منشاء گیاهی هستند (کلارک، 1996). همچنین در انگلستان تولیدات گیاهی و مكمل­های فراوانی به شكل سالم و بی­خطر تولید شده است (کورنز، 2004). مطالعات نشان می­دهد كه تمایل زیاد، به استفاده از این داروها جهت درمان بیماری­ها، به علت عوارض پایین­تر این داروها نسبت به داروهای شیمیایی است (کوان، 1999).

در كشور ایران نیز، بعلت تنوع آب و هوایی و داشتن شرایط اكولوژی منحصر به فرد زمینه رشد و نمو گیاهان حاوی مواد مؤثره و داروئی فراهم است. یکی از این گیاهان Eryngium Caucasicum است که نام محلی آن در استان گلستان زوله یا زولنگ می­باشد این گیاه از دیر باز مورد توجه بومیان این منطقه قرار گرفته است.

1-2-گیاه شناسی زولنگ          

    گیاه زولنگ با نام علمی Eryngium caucasicum ، از راسته آرالیالها [1]( امید بیگی، 1384) و تیره جعفری[2] یا چتریان[3] می باشد ( مظفریان، 1382؛ قهرمان، 1372). سرزمین ایران از مراکز اصلی تجمع و پراکنش انواع بیشماری از گیاهان تیره اومبلیفر (جعفری) است که تقریبا بیش از 100 جنس با گونه­ های بسیار در آن انتشار دارند ( قهرمان، 1372).

اغلب گونه­ های تیره چتریان یک ساله، دو ساله یا چند ساله می­باشند. گل آذین به شکل چتر است. برگ­ها غیر­متقابل، بی زبانه و دارای بریدگی­های عمیق می­باشند که در قاعده دارای غلاف هستند. اندام­های گل مضربی از پنج و از ناحیه پائینی تخمدان دو برچه چسبیده به هم نمو می­نمایند. پس از نمو، برچه­ها از هم جدا می­شوند و میوه به صورت فندقه دو قسمتی تشکیل می­گردد ( امید بیگی، 1384).

این گیاهان عمدتاً در نواحی معتدل می­رویند و در طول رویش به آب فراوان نیاز ندارند. ساقه برخی گیاهان متعلق به این تیره طویل می­باشد. با وجود اینکه برخی دیگر از این گونه ها در زمین­های شور می­رویند، گونه­ های دیگری زندگی آبزی را برگزیده­اند ( امید بیگی، 1384) .

جنس ارنجیوم[4] گیاهانی غالباً پایا هستند. گلها در چترهای بدون پرتو به صورت کپه­های محصور در گریبانی متشکل از برگک­های بلند و خارمانند مجتمع­اند. همه گلها نر ماده، بدون دمگل و شامل کاسه­ای با 5 دندانه نوک­تیز و و جامی متشکل از گلبرگهای ایستاده است که در بالا و انتها به هم می­چسبند. میوه تخم مرغی، پولک دار یا تکمه­ای، فاقد پره و مجرای ترشح کننده­اند. کارپوفور[5] دو بخشی و به فندقه چسبیده است. این جنس در ایران 9 گونه دارد که در تهران و اطراف آن، غرب، شمال (گیلان و مازندران)، نواحی جنوبی (بلوچستان و غیره) می­رویند (قهرمان،1372) .

ارنجیوم بزرگترین و تقریباً پیچیده­ترین جنس خانواده چتریان است و حدود 250 گونه دارد. در نواحی معتدل هر قاره پراکنده شده است، به طوری که پراکندگی گونه­ ها در میان دو نیم کره شرقی و غربی بطور نامنظمی وسعت یافته که در هر نیم کره دو مرکز مشخص شده است : مکزیک مرکزی – غربی و آمریکای مرکزی- شمال شرقی (برزیل جنوبی، آرژانتین شمالی و اوروگوئه)، و غرب مدیترانه و جنوب غربی آسیا (تورمل، 1948 و 1949) حدود دو سوم گونه­ های آن در شمال، مرکز و جنوب آمریکا پراکنده شده است. ارنجیوم به راحتی از جنسهای خانواده آپیاسه از طریق شکل سرگل و تک برگچه ­های هر گل قابل تشخیص است، به طوری که این جنس از نظر شکل تنوع زیادی دارد. برخی از گونه­ ها روی زمین خوابیده و فقط چند سانتی­متر طول دارند و بعضی دیگر به صورت قائم و ایستاده­اند. اکثر گونه­ ها، گیاهی پایا هستند. تعدادی از آنها نیز چوبی بوده، این گیاهان ممکن است برگهای ساقه بلند و یا بدون ساقه داشته باشند، همچنین تیغه­های جدا جدا، یکپارچه، لبه پوشیده از خار، دارای برگ در دو سوی دمبرگ شبیه برگ نخل یا به شکل پر و براکتهای خاردار دارند (کارولینا و همکاران، 2008).

جاسوسی در زمریه جرایمی است که جایگاه ویژه ای رادر تمامی تقسیم بندی های ارائه شده در زمینه ی جرائم علیه امنیت به خود اختصاص داده است.دلیل اصلی این موقعیت ممتاز را بدون تردید باید در میزان بالای خطر آفرینی این جرم و برای امنیت هر کشور دانست.

وقتی سخنی از جاسوسی به میان می آید,ذهن عامه ی مردم که اطلاعات کمی از جزئیات این جرم دارند بیشتر متوجه شبکه ها وسازمان های جاسوسی معروف کشورهای مختلف می شود. با این حال نباید تصور کرد که جاسوسی درسطح دنیا محدود به این سازمان ها می شود بلکه این جرم درکشورهای مختلف توسط افراد و سازمان های گوناگون ارتکاب می یابد و در دهه ی هشتاد میلادی به دلیل رشد ارتکاب این جرم دراین دهه آن را دهه ی جاسوسی نامیده اند. حدود پانصد کتاب در مورد این جرم توسط مورخان، روزنامه نگاران، تحلیل گران نظامی، سیاستمداران و تاحد کمتری حقوق دانان و جرم شناسان نگاشته شده است.

الف- اهمیت موضوع

یکی از مصادیق بارز و قدیمی جرائم علیه امنیت، جرم جاسوسی است که معمولا یک جرم سازمان یافته ودرعین حال فرا ملی می باشد، چراکه اطلاعات حیاتی یک کشور ازطریق یک نظام سازمان یافته و منابع انسانی نه مثل ماهواره های اطلاعاتی کشورها در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می گیرد.

ب- اهداف تحقیق

1. اهداف نظری

• تبیین سیاست کیفری ایران در زمینه بزه جاسوسی

• تبیین ایرادها و نقایص جرم انگاری جاسوسی در حقوق ایران

2. اهداف کاربردی

• ارائه پیشنهادها اصلاحی به مراکزتقنینی

• ارائه ایرادها تقنینی به مراکز پژوهشی تصمیم گیر

ج- پرسش های تحقیق

1. تفاوت های جاسوسی در حقوق ایران و فرانسه در قبال رکن مادی جاسوسی کدام است؟

1. در زمینه رکن روانی جاسوسی، تفاوت حقوق ایران و فرانسه کدام است

د- فرضیه های تحقیق

1. جرم انگاری جاسوسی در حقوق فرانسه در زمینه رکن مادی جاسوسی بسیار فراتر از جاسوسی در حقوق ایران می باشد. تفاوت در موضوع جاسوسی، جرم انگارهای جدید و بکارگیری اصطلاحات کلی فراگیر در زمرۀ این موارد است.

1. در حقوق فرانسه علی الاصول سوءنیت عام کافی بوده لیکن در حقوق ایران علاوه بر سوءنیت عام، سوءنیت خاص مورد نیاز است.

وـ سازماندهی تحقیق

این رساله شامل دو فصل کلی است که در فصل اول به مفاهیم,پیشینه و درآمدی به جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی پرداخته و در فصل دوم به ارکان مجرمانه و درآمدی بر پاسخ های کیفری در قبال جاسوسی پرداخته ایم که فصل اول به مباحث ومفاهیم جاسوسی، تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور، تحولات تاریخی جرم جاسوسی، جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی پرداخته شد و در فصل دوم نیز به ارکان جرم جاسوسی، پاسخ های کیفری سرکوب گر و پاسخ های کیفری ارفاقی و مقایسه تطبیقی این مباحث با حقوق کیفری فرانسه پرداخته شده است.

این فصل شامل سه مبحث می باشد که در مبحث اول به بازشناسی مفاهیم ودر مبحث دوم مبنای جرم انگاری و درآمدی برتحولات تاریخی ومبحث سوم درآمدی برجلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی می پردازیم.

مبحث نخست: بازشناسی مفاهیم و تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور

این قسمت دارای دو گفتار بازشناسی مفاهیم و تفکیک جاسوسی از خیانت به کشورها می باشد.

گفتار اول: بازشناسی مفاهیم

دراین قسمت به تعریف سه واژه ی جاسوسی، جرم انگاری، سیاست کیفری می پردازیم:

1- جاسوسی

1-1) در لغت

واژه جاسوسی و تجسس از الفاظ عربی هستند واز ریشه ی((ج.س.س))گرفته شده اند ودر فرهنگ لغت عربی تجسس در استعمال حقیقی آن عبارت است از: لمس کردن چیزی بادست ودر استعمال مبادی آن به جستجوی اخبار واطلاعات اطلاق می شود.دهخدا در لغتنامه در مورد جاسوسی آورده است که “جاسوسی یعنی جست جو کننده خبر بد و جاسوس شخصی می باشد که از ملکی به ملک دیگر خبر برده و جاسوسی را خبر پرسی یا عمل آنکه جاسوس است تعریف کرده است”.[1]

در فرهنگ لغت عمید نیز در تعریف جاسوس آمده است”جاسوس در لغت به معنی خبرکشی، جست وجو کننده ی خبر، کسی که اخبار واسرار شخصی ویا اداری یا مملکتی را بدست بیاورد وبه دیگری اطلاع دهد، می باشد”.[2]

در فرهنگ فارسی معین نیز جاسوس به کسی اطلاق شده است که اخبار واطلاعات کسی یا موسسه ای ویا کشوری را مخفیانه گردآورده و به شخص یا موسسه یا کشور دیگری اطلاع دهد.[3]

با ملاحظه درفرهنگ لغت های فارسی درمی یابیم که هرچند کلمات جاسوس وتجسس در زبان عربی دارای معانی حقیقی و مجازی می باشد لیکن در زبان فارسی معنای مجازی آن مطمح نظر قرار گرفته ودر لغتنامه و متون فارسی نیز در معنای مجازی استعمال شده اند.بنابراین جاسوسی ازنظر لغوی عبارت است از: کنجکاوی کردن ویا بررسی کردن، تفحص کردن و خبرچینی از امور مردم و اموری که مردم می خواهند پنهان بماند.

 2-1) دراصطلاح

الف- در قانون:

“جاسوسی از جمله عناوین مجرمانه ای است که در متون جزائی کشورهای مختلف استعمال شده است ودر برخی از قوانین کشورها جاسوسی صراحتاً تعریف شده واز دیگر جرائم مشابه آن چون خیانت به کشور تفکیک شده است. در قوانین کیفری بعضی دیگر از کشورها جرم جاسوسی تعریف نشده، بلکه برخی از مصادیق جاسوسی ذکر شده است.شاید بتوان گفت قانونگذار دراین کشورها سعی کرده که جاسوسی را بطور مبهم بیان نمایدتا درهر مرحله ای که بخواهد مساله ای را باتوجه مقتضیات زمان ومکان باجرم جاسوسی مطابقت دهد تا مانع قانونی برسر راه آن نباشد.

با وجود قوانین متعدد جزایی کشور ما قانونگذار تعریفی از جرم جاسوسی و جرائم مرتبط به آن اشاره ننموده است. همین امر یعنی عدم وجود یک تعریف جامع از جرم جاسوسی باعث شده است که جاسوسی در برخی از موارد از جرم خیانت به کشور قابل تفکیک نباشد وموجب اختلاط این دو مفهوم در حقوق موضوعه ایران شده است”.[4]

درحال حاضر فقدان یک تعریف قانونی از جرم جاسوسی باعث شده است تا مصادیق این جرم به آسانی قابل بازشناسی نبوده وهمچنین منابع مشخص ومعینی برای تشخیص ماهیت جرم جاسوسی و شرایط وعناصر متشکله آن وجود نداشته باشد.به همین سبب لازم می آید تا قانونگذار این خلا قانونی را پر کند وبر این مهم همت گمارد.

ب- درحقوق کیفری:

در قلمرو حقوق کیفری حقوقدانان تعاریف متعددی از جاسوسی و جاسوس ارائه کرده اند که به عنوان نمونه چند مورد از این تعاریف را مورد بررسی قرار می دهیم:

در تعریف جاسوس آورده اند:”جاسوس به شخصی اطلاق می شود که در پوشش های متقلبانه یا مخفیانه وبه نفع دشمن درصدد تفحص و تجسس پیرامون اسرار یا تحصیل اطلاعات یا اخبار یا مدارک و اسناد مربوط به استعداد و توانایی نظامی، اقتصادی، فرهنگی مربوط به یک کشور وانعکاس آنها به کشور دشمن باشد.”[5]

در تعریف دیگری از جاسوس آمده است”جاسوس به شخصی گفته می شود که بحث عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحمیل اطلاعات با اشیایی باشد.”[6]

همچنین فعل جاسوسی را اینگونه تعریف کرده اند:”جاسوسی در اصطلاح حقوقی عبارت است از تجسس وگرد آوری اطلاعات واسناد مخفی و طبقه بندی شده راجع به امور نظامی و عملیات آفندی ویا پدآفندی یا کسب اطلاع از اوضاع واحوال سیاسی یا اقتصادی مملکت به قصد دادن آنها به دولت خارجی درمقابل پول یا هرنوع پاداش یا اجرت ویا بی اجرت است.”[7]

[1]. علی اکبر دهخدا، لغتنامه، ج5، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1373، ص6457

[2]. حسن عمید، فرهنگ عمید ، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران، 1359، ص364 .

[3]. محمد معین، فرهنگ فارسی، ج 1، چاپخانه سپهر، چاپ اول، تهران، 1342، ص 1206.

[4]. محمد صالح ولیدی، حقوق جزای اختصاصی، ج3، دفترنشرداد، چاپ دوم، تهران، 1373، ص103.

[5]. محمد صالح ولیدی، همان، ص112.

[6]. ایرج گلدوزیان، حقوق جزای اختصاصی، ج1، انتشارات بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، چاپ دوم، تهران، 1369، ص346.

[7]. ایرج گلدوزیان، همان.