جنس Lippia دارای بیش از 200 گونه است كه در این بین گونه Lippia citriodora L. دارای ارزش بالای دارویی می­باشد. این گیاه به دلیل اهمیت فراوان اقتصادی در صنایع غذایی، داروسازی و عطرسازی در قسمت‌های مختلفی از ایران كشت و كار می­ شود و گونه­ های بومی­ نیز از جنس Lippia در مناطق گرمسیری و نیمه­گرمسیری كشور وجود دارد. بدین منظور دو آزمایش جداگانه در شرایط درون شیشه‌ای و مزرعه‌ای انجام شد. در شرایط آزمایشگاهی سه آزمایش جداگانه با بهره گرفتن از طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد و در آن اثر 13 تیمار مختلف هورمونی (BAP، NAA، 2,4-D و كینتین) و اثر زمان بر میزان كالوس‌زایی و باززایی ریزنمونه‌های به‌لیمو بررسی گردید. با توجه به نتایج تجزیه واریانس در آزمایش درون شیشه‌ای در غلظت‎های مختلف هورمونی، صفت‎های ریشه‎زایی، ساقه‎زایی، کالوس‎زایی، تغییررنگ، تغییرشکل در سطح یک درصد معنی‌دار شدند. در مقایسه‌ی میانگین بین تیمارهای مورد بررسی مشخص شد كه محیط کشت MS12 حاوی 3/0 میلی‌گرم بر لیتر اكسین NAA بدون سیتوكنین برای صفت‌های ریشه‌زایی، كالوس‌زایی، زنده‌مانی، تغییر رنگ و تغییرشكل به‌ترتیب با 8/63، 6/91، 100، 2/97 و 2/92 درصد بهترین تیمار هورمونی بود، ولی در مورد ساقه‌زایی، محیط كشت MS بدون هورمون با 3/68 درصد بیشترین تعداد نوساقه‌ها را ایجاد نمود. در آزمایش مزرعه‌ای نیز از بین چهار سطح كودی مختلف شامل صفر، 50 و 100 كیلوگرم در هكتار ازته و غلظت سه در هزار NPK بر روی صفات مورفولوژیكی و میزان عملكرد گیاه به­لیمو، تیمار 50 كیلوگرم در هكتار كود ازته بهترین نتایج را در بر داشت.

کلید واژه: به‌لیمو، كالوس‌زایی، ساقه‌زایی، ریشه‌زایی، ترکیبات هورمونی، کود ازته.

1-1 گیاهان دارویی

1-1-1 اهمیت كشت گیاهان دارویی

با ظهور داروهای شیمیایی و بیولوژیك، نقش و اهمیت گیاهان دارویی در تأمین سلامت بشر، در معرض فراموشی قرار گرفت. اما با گذشت زمان، استقبال از گیاهان دارویی با رشد قابل توجهی روبرو شده است. به­نظر می­رسد مردم جهان از یک سری نارسایی­های طب مدرن خسته شده ­اند و به‌طور روز افزون به‌سمت داروهای گیاهی روی می­آورند. اصولاً زمانی كه قانون ابن­سینا را در غرب به آتش كشیدند و ادعا كردند شیمی، مولكول و فیزیولوژی را شناخته­اند، طب به انحراف كشیده شد. به­ طوری كه هم­اكنون طب مدرن توانایی حل بسیاری از مشكلات بشر را ندارد و طی سال­های اخیر در كتب درسی به این موضوع اعتراف كرده­اند. به­همین دلیل، امروزه حدود 50 درصد داروهای تولید شده در جهان منشاء طبیعی دارند كه با تغییراتی به­عنوان دارو مورد استفاده قرار می­گیرند. كه نیمی از این مقدار از منابع معدنی، حیوانی و باكتریایی بدست می ­آید و نیمی دیگر منشاء گیاهی دارد. برای مثال، تمام هورمون­های مصرفی گیاهی هستند و از گیاهان مختلفی نظیر سیب­زمینی مكزیكی، شنبلیله و غیره به­دست می­آیند. همچنین تركیباتی مثل وین­بلاستین و وین­كریستین كه از داروهای ضدسرطان هستند از گیاه بدست می­آیند و یا گلیكوزیدهای قلبی از جمله این گروه داروها محسوب می­شوند (قاسمی دهكردی و همكاران، 1380).

گیاهان دارویی یكی از مهم‌ترین منابع دارویی می­باشند كه از هزاران سال پیش كاربرد داشته اند. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است كه بیش از 80 درصد از مردم به­صورت سنتی و یا مدرن از گیاهان دارویی استفاده می­كنند. بعلاوه برخی از داروهای شیمیایی نیز با الگوبرداری از مواد گیاهی ساخته شده ­اند (تریپاتی[1] و تریپاتی، 2003).

در قرن اخیر دانشمندان به زیان­های ناشی از سموم شیمیایی، مواد افزودنی، اسانس و طعم­دهنده­های مصنوعی كاملاً پی­برده­اند و بروز انواع سرطان­ها و بیماری­های مختلف تأییدكننده این موضوع می­باشند. بر این اساس كشورهای پیشرفته كه دارای امكانات تحقیقاتی گسترده‌ای در مورد شناسایی این مواد مضر بوده‌اند، تصمیم گرفته­اند كه در چند سال اخیر كلیه­ مواد مصرفی شیمیایی را از مواد غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی بتدریج حذف نموده و بجای آن از منابع گیاهی استفاده كنند .كشور ما دارای غنی­ترین منابع گیاهی از نظر مقدار و تنوع در سطح جهان می­باشد .هم­اكنون كشورهای پیشرفته پی به ارزش گیاهان دارویی و صنعتی برده و درصدد كشت و پرورش آنها در سایر كشورهای فقیر شده ­اند. شناسایی گیاهان اسانس­دار گامی مهم در جهت اهلی كردن و ترویج شیوه ­های صحیح بهره ­برداری و استفاده از این گیاهان می‎باشد. گیاهان دارویی اسانس­دار نقش مهمی در زندگی انسان دارند و در ایران از سابقه طولانی برخوردار می­باشند (موسویان و بصیری، 1378).

در گذشته گیاهان دارویی جمع­آوری شده از طبیعت برای رفع نیازهای بازار كافی بود، طی سالیان گذشته تعدادی از گونه­ های پرمصرف در خطر انقراض قرار گرفته­اند، برای رفع نیازهای فزاینده به داروهای گیاهی، گیاهان بایستی كشت شوند، علاوه بر اطمینان از منابع كافی كشت گیاهان دارویی باعث تولید مواد خام دارویی با كیفیت یكنواخت و خصوصیات شناخته شده می­گردد. از سوی دیگر تامین مواد اولیه برای صنایع داروسازی نیاز به افزایش تولید محصول در واحد سطح دارد كه علمی­ترین و اقتصادی­ترین روش دستیابی به­این مهم افزایش كارایی نهاده­های مورد استفاده در زراعت گیاهان دارویی می­باشد (توماس[2]، 2000).

كشت یک گیاه دارویی از نظر اقتصادی وقتی مقرون به­صرفه است كه متابولیت­های ثانویه آن به­حد مطلوب رسیده باشد، با شناخت عوامل محیطی موثر در تولید و انتخاب ارقام گیاهی مناسب می­توان به­حد اكثر مقدار محصول دست یافت (امیدبیگی، 1386). در مناطقی مثل ایران وجود نور فراوان یكی از منابع مهم و بالقوه در تولید گیاهان دارویی است كه باید یا مناسب­ترین روش­ها از آن استفاده كرد (امیدبیگی، 1386). در شرایطی كه هیچ­گونه محدودیت عوامل محیطی وجود نداشته باشد، تولید ماده خشك گیاهی با مقدار نور جذب شده متناسب است (مونتیس[3]، 1994).

1-1-2 تاریخچه گیاهان دارویی

با نظری اجمالی به فرهنگ مصرف داروهای گیاهی در ایران می­توان متوجه میراث با ارزش این گیاهان در طب غنی سنتی ایران شد. از طرفی فلات وسیع ایران از اقلیم­ها و محیط­های گوناگون برخوردار است، به­همین دلیل بیش از 7500 گونه گیاهی مختص به ایران است. از این رو به­حق، فلور ایران یكی از منابع داروخیز جهان محسوب می­ شود. از آنجایی كه گیاهان وحشی در محدوده­های جغرافیایی گسترده­ای یافت می­ شود، جمع­آوری و دسترسی به آنها از نظر اقتصادی مقرون به­صرف نیست و استفاده از گیاهان وحشی جوابگوی صنایع داروسازی نخواهد بود و چنین استفاده­ی انبوه از گیاهان طبیعت مسلماً موجب نابودی آنها خواهد شد. از این رو نسبت به كشت این گیاهان در سطوح زراعی اقدامات مفیدی در سطح كشور انجام شده است. گزارش شده است كه انسان دیر و یا زود چاره­ای به­جز بازگشت به طبیعت خود نخواهد داشت. از این رو، در كشورهای توسعه یافته اقدامات وسیعی را در توسعه و پیشرفت كشت و استفاده از گیاهان دارویی انجام شده است. امید است در كشور ما با تربیت نیروی متخصص و فرهنگ­سازی استفاده از گیاهان دارویی، از این نعمت الهی بی­نصیب نمانیم (ابراهیم­پور و عیدی­زاده، 1388).

ابن­سینا، دانشمند و پزشك نامدار ایرانی در سال­های 428-370 هجری مطابق با 980-1037 میلادی كه در غرب او را به­نام آویسینیا می‌شناسد و پس از انقراض تمدن یونان او را بزرگ‌ترین دانشمند جهان و به اشتباه، عرب دانسته ­اند (چون كتاب­های او به عربی نوشته شده است). در جلد دوم كتاب قانون فی­الطب بیش از 800 نمونه گیاه طبی و غذایی را نام می­برد كه از آن میان 541 گیاه و مشتقات آنها دارای توصیف كاربردی و صفات ریخت­شناختی هستند. او اختلاف شكل و صفات گیاهان مشابه یا نزدیک به هم را (برای اجتناب اشتباه آنها از یكدیگر) با توجه خاصی در كتاب “قانون” توضیح می­دهد و در مورد چگونگی استفاده از مشتقات گیاهان دارویی و كاربرد آنها، با ترتیبی خاص، معین و نظام یافته به شرح و تفصیل آنها می ­پردازد (زارع­زاده، 1383).

آلبرت ماگنیوس[4] این كشیش كه در نوشته‌ها به آلبرت بوستادت بیشتر معروف است، در سال‌های 1193-1280، بعد از ابن­سینا و بیرونی در ایام و بحران فكری قرون وسطی اروپا، درباره طب و تاریخ طبیعی و همچنین گیاه­شناسی كتابی به نام رستنی­ها، دو وژتابلیس[5] را نوشت. محتویات و نحوه نگارش این كتاب، به خوبی نشان می­دهد كه آلبرت كبیر نیز تحت تأثیر شدید تئوفراست و دیگر دانشمندان و قدمای رم و یونان مورد قبول كلیسا قرار داشت و در عین حال، برخی مشاهدات خود را نیز در این كتاب آورده است (زارع­زاده، 1383).

ایرانیان از دیرباز و حتی پیش از دیگران در زمینه گیاهان دارویی و كاربرد درمانی آنها از دانش پیشرفته‌ای برخوردار بوده ­اند. نمونه بارز آن كتاب باستانی اوستاست .در«وندیداد» یكی از پنج كتاب تشكیل­دهنده اوستا (كه در مجموع دست­كم 2500 سال پیشینه دارد)، بخش­های پرشماری به گیاه درمانی، معرفی گیاهان دارویی و كاربرد آنها اختصاص یافته است. اما متأسفانه در لشكركشی اسكندر مقدونی، كتابخانه مشهور اسكندریه در آتش­سوزی عمدتاً نابود شد و بیشتر منابع و آثار و كتاب­های جمع­آوری شده در آن سوخت و خاكستر شد. بدین ترتیب، سوابق گیاه­شناسی شرق كهن در دو تمدن ایران و مصر بر اثر این آتش­سوزی­ها، فاقد هر گونه مدرك دیرینه شناخت گیاهان دارویی و خواص آنها گردید. متأسفانه بعدها نیز بر اثر تخریب قلاع فرقه اسماعیلیه و آتش زدن كتابخانه­های آن بوسیله هلاكوخان مغول، بقیه آثار مكتوب گیاهان دارویی، كه توسط این فرقه جمع­آوری شده بود، از میان رفت، تا اینكه در قرن هشتم و نهم میلادی، اطباء ایرانی رونق خاصی به طبابت ایران و جهان بخشیدند. بطوریكه با پیدا شدن دانشمندان و نوابغی نظیر ابوعلی­سینا و محمد زكریای رازی با انشار كتاب­های معروف خود (قانون و الحاوی) پیشرفت­های زیادی نصیب ملت ایران و جهانیان گردید. این پیشرفت­ها همچنین در قرون بعد نیز ادامه یافت. در قرن 13 میلادی، ابن­بیطار، اختصاصات متجاوز از 14700 گیاه را كه خود شخصاً می­شناخت را در كتابش شرح داد (دوازده امامی، 1386؛ زارع­زاده، 1383).

1-2 به لیمو

1-2-1 تاریخچه و معرفی به­لیمو

گیاه به­لیمو (شکل 1-1) با نام علمی Lippia citriodoraاز خانواده شاه­­پسند (Verbenaceae) (مظفریان، 1389؛ زرگری، 1375)، این گیاه بومی آمریکای جنوبی است (زرگری، 1375) و به­نام پزشک گیاه­شناسی موسوم به Lippi که در سال­های 1678 تا 1704 میلادی می­زیسته و در حبشه به­قتل رسید، نامگذاری شده است (زرگری، 1375). در فرهنگ گیاه­درمانی ایران، برگ­های این گیاه به­صورت دم­کردنی به­منظور آرامبخش، ضدتشنج و برطرف­کننده تپش قلب و سرگیجه مصرف دارد (امین، 1388). تا 100 سال پیش فقط به­عنوان یک گونه زینتی شناخته می­شد، ولی امروزه به­ دلیل اهمیت فراوان اقتصادی آن در صنایع غذایی و عطرسازی در اكثر كشورها از جمله در ایران و به ویژه در استان گلستان كشت شده و به خوبی پرورش می­یابد. امروزه این گیاه در شمال كشورمان كشت و كار می­ شود و گونه­ های بومی آن از جنس Lippia در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری كشورمان وجود دارد (امین، 1370).

 1-2-2 به­لیمو (Lemon verbena) از نظر رده­بندی گیاهی

به‌لیمو از سلسله­ی Planta، شاخه­ Magnoliophyta، رده­ی Magnoliopsida، راسته­ی Lamiales، خانواده Verbenaceae، جنس Aloysia، و گونه­ A. triphylla، است(آنونیموس[6]، 2007).

1-2-3 گیاه­شناسی به­لیمو

به­لیمو درختچه­ای کوچک به ارتفاع تا 90-100 سانتیمتر، با شاخه­های شیاردار و کم و بیش زبر برگ­ها در چرخه­های 3 یا 4 تایی، سرنیزه­ای، به­طول 5- 5/7 سانتیمتر، با دمبرگ کوتاه، کامل یا در میانه دندانه­دار، بدون کرک، در سطح تحتانی به­انبوهی پوشیده از کرک­های غده­دار (منقوط)، با بوی لیمو سنبله­ها چرخه­ای و محوری یا مجتمع شده در پانیکول­های انتهایی اغلب 3 تایی. گلها سفید، به طول 5/4- 5 میلیمتر، شکوفا و گل­دهنده در تابستان و پاییز. کاسه گل به انبوهی کرکدار. لوله جام گل بلندتر از کاسه (زرگری، 1375).

1-2-4 نام­های دیگر به­لیمو

برای به‌لیمو نام‌های دیگری نیز در منابع ذكر شده است كه به تعدادی از آن‌ ها اشاره می‌شود.

Lippia citriodora Kunth (آزادبخت، 1378؛ زرگری، 1371؛ كریمی، 1381؛ یزدانی و همكاران، 1383) Lippia citriodora H.B.U.K (راشدی، 1380؛ كریمی، 1381)

Lippia triphylla (راشدی، 1380؛ صمصام شریعت، 1374)

Verbena triphylla L Herit (رضایی و همكاران، 1380؛ یزدانی و همكاران، 1383)

Aloysia citriodora orteg (رضایی و همكاران، 1380؛ یزدانی و همكاران، 1383)

Aloysia triphylla (L “Herit) Britton (راشدی، 1380)

1-2-5 گونه‌های دیگر به‌لیمو

گونه­ های مفید دیگری از این گیاه وجود دارد و در محل­های رویش، كاربرد درمانی دارند كه در زیر به طور گذرا به آن­ها پرداخته شده است:

1-Lippia graveolens H.B.& K : در برزیل و مكزیک می­روید .تیزان حاصل از آن برای درمان روماتیسم به­كار می­رود.

2-:scaberrima L. Sond در آفریقای جنوبی می­روید و به­عنوان بندآورنده و منعقدكننده خون، مصرف می‌گردد.

3- Cham microcephala L.: درختچه­ای است بومی برزیل كه برگ­هایی پوشیده از تارهای غده­ای مملو از اسانس مطبوع و گل­هایی سفیدرنگ دارد .بوی آن شبیه بوی آویشن و رومارن است .از آن به­منظور رفع تشنج و درمان ناراحتی­های ناشی از گزش مار استفاده می­ شود.

4- : geminata L. (Willd citrata L.) درختچه­ای است بومی جزایر آنتیل و نواحی مختلف آمریكای جنوبی كه معادل 123/0 درصد اسانس پك اولت (peck olt) از آن به­دست می ­آید .برگ این گیاه به­صورت دم­كرده و در رفع نزله به­كار می­رود.

5- Hochst adoensis L.: در آمریكا می‌روید و از برگ آن برای رفع تب و سرفه استفاده می‌شود. دارای اندام­های معطر و اسانسی با تركیب شیمیایی متفاوت برحسب منشأ جغرافیایی است (در محل اصلی رویش، برای آن 4 گونه قائل­اند). سرشاخه­ گل­دار این گیاه بیشتر از سرشاخه­های برگدار آن، اسانس دارد. گل­های آن معادل 14 تا 15 در هزار اسانس خام با بوی معطر تولید می­كند كه معادل 37 درصد كامفر چپ از آن استخراج می­ شود.

6- :Lantana pseudo– theaSt. Hill L.pseudo- Thea درختچه­ای است بومی نواحی گرم آمریكا كه بیشتر در مناطق مرتفع برزیل می­روید. دارای برگ­های متقابل با بوی مطبوع بسیار قوی است. بومیان محل از آن دم­كرده­ای تهیه می­كنند كه براى رفع تشنج كاربرد دارد (رضایی و همكاران، 1380).

1-2-6 منشأ و پراکنش به­لیمو در ایران

به­لیمو بیشتر در زمین­های آفتاب­گیر، با خاك دارای نفوذپذیری (خاك لومی سبك) و رطوبت و آب كافی، رشد می­نماید (زرگری، 1371). این گیاه در برابر سرما و وزش باد شدید حساس است (راشدی، 1380). این گیاه را می­توان در نواحی مدیترانه­ای كاشت مانند بخش اعظم كرمانشاه به­جز ناحیه­ای محدود در جنوب غربی مانند پاوه، مریوان، اسلام آباد غرب، جوانرود، سرپل ذهاب، قصرشیرین، استان ایلام: گیلان غرب استان لرستان: خرم آباد و جنوب غربی آن، كوهدشت، شمال شرقی خوزستان: ایذه، شمال شرقی، كهكیلویه و بویراحمد: یاسوج، سی سخت، شمال غربی استان فارس: نورآباد ممسنی، آباده، بخش اعظم چهارمحال و بختیاری: شهركرد، لردگان، فارسان و جنوب غربی چهارمحال و بختیاری، استان اصفهان: سمیرم، شهرضا و فریدون شهر، ناحیه معتدل بخش اعظم استان مازندران، رامسر، نوشهر، ساری، نور، بهشهر، ناحیه­ای محدود در شرق استان گیلان (چابكسر) (مظفریان، 1383).

 -2-7 اهمیت اقتصادی به­لیمو

گیاهان دارویی یكی از منابع غنی كشور بوده كه امكان صادرات آن نیز وجود دارد، زیرا وقتی به ارقام واردات كشورهای اروپایی مثل آلمان و فرانسه توجه نمود، معلوم می­گردد كه گیاهان دارویی بازار بزرگی در جهان داشته و كشور ما می ­تواند به یكی از مهم­ترین صادركنندگان این گیاهان تبدیل شود. به­لیمو برگ­های سبز و روشن با بوی مشابه ­لیمو دارد (كارنات[7]، 1999). اسانس آن بوی بسیار مطبوع دارد و در تهیه اودوکلن مورد استفاده قرار می­گیرد (زرگری، 1375). ضماد له کرده­ی تازه­ی آن برای التیام زخم مفید است (حاجی­شرفی، 1388). در تجارت گیاه برای تولید اسانس تولید می­ شود (مظفریان، 1391). باتوجه به بازده­ی بالای به­لیمو در سطح و قیمت بالای برگ خشك این گیاه و این­كه تقاضای به­لیمو در كارخانجات و مصارف عطاری‌های در سال­های اخیر بیشتر شده از اینرو تولید و بهره ­برداری از آن در مزارع كشور توجیه اقتصادی دارد.

1-2-8 روش پرورش گیاه به­لیمو

تكثیر به­لیمو، به شیوه­ قلمه­زدن شاخه­ها، خوابانیدن آن­ها (راشدی، 1380؛ رضایی و همكاران، 1380؛ زرگری، 1371) یا به وسیله­ پاجوش (راشدی، 1380؛ رضایی و همكاران، 1380) در زمین­های زراعی نفوذپذیر و مرطوب صورت می­گیرد. به­ دلیل حساس بودن این گیاه در برابر افزایش دما، آبیاری زمین زراعی در فصل­های گرم سال، امری الزامی است (زرگری، 1371؛ گرونوالد[8]، 2004). البته با بهره گرفتن از این روش، تعداد محدودی گیاه با توجه به حجم خزانه در دسترس و همچنین تعداد پایه­ های مادری اولیه تولید می­ شود (امیدبیگی، 1376).

تكثیر به وسیله­ قلمه زدن بدین صورت انجام می­گیرد كه شاخه­های جوان گیاه را كه در آغاز، رویش طولی دارند از ساقه قطع می­كنند و پس از جدا نمودن برگ­ها، این قلمه­های خشبی را در بستر یا نهالستان‌هایی كه زمین آن، از قبل آماده گردیده است، كاشته می­شوند. با آبیاری مرتب قطعه زمین نهالستان آماده می‌گردد، قلمه­ها به ­تدریج در پاییز ریشه­دار می­شوند و بر اثر رشد و نمو، آمادگی انتقال به زمین زراعی را پیدا می­كنند. دور آبیاری هر 5-10 روز یک بار بسته به بافت خاك و اقلیم منطقه متفاوت است. زمین زراعی را باید از قبل به عمق 40 تا 50 سانتی­متر به­خوبی شخم زده و تهیه كرده باشند، در غیر این صورت ریشه ­های گیاه، نمی‌توانند به­آسانی در داخل خاك نفوذ نمایند و رطوبت لازم را به­دست آورند و در خاك استقرار یابند. بر پایه برخی توصیه­های كارشناسی دیگر باید زمین محل كشت، را در دو نوبت دیگر شخم زد (آخرین نوبت به­منظور اضافه و مخلوط كردن انواع كودها، به­درون خاك). پس از انجام این كارها در سطح زمین زراعی، خطوطی به­فاصله­ی یک متر ایجاد و سپس فواصلی به­طول 60 سانتی­متر در آن مشخص می­نمایند كه هر یک از نقاط یاد شده محل انتقال یكی از قلمه­های ریشه­دار گیاه است. پیش از انتقال قلمه­های ریشه­دار به­زمین زراعی، آن­ها را از ناحیه­ی یک سانتی­متری یقه، قطع می­كنند و ریشه ­های دراز شده گیاه را نیز كوتاه می­نمایند (هرس ریشه یا هابیاژ) تا با این عمل ریشه ­های جانبی، سریع­تر آمادگی رویش پیدا نمایند. عمل انتقال قلمه­ها باید به­خوبی همراه با ضدعفونی قلمه­ها با یكی از قارچ­كش­های مناسب و زیر نظر كارشناسان گیاه­پزشكی یا حفظ نباتات به­وسیله دست صورت گیرد. پس از انجام ضدعفونی و انتقال قلمه­ها به­داخل خاك، باید قسمتی از خاك اطراف آن­ها بر اثر فشار انگشتان بر روی گیاه ریشه­دار و عاری از ساقه، به­حالت فشرده درآید تا علاوه بر خروج هوای اضافی (هواگیری) قلمه­ها بتوانند به­خوبی استقرار یابند. در پاییز پس از انجام مراقبت‌های لازم برای نگهداری گیاه از عوامل نامساعد محیط خارج، سطح زمین را با قشری از برگ­های خشك می‌پوشانند و سپس در بهار آن­ها را از روی قلمه­ها خارج می­سازند. تمام عملیات مناسب باغبانی مانند كوددهی به­موقع باید پس از آزمون خاك و زیر نظر كارشناسان تغذیه و باغبانی برای هر هكتار زمین زراعی، حدود 200 كیلوگرم كود ازته نیترات سدیم، مقدار 300 كیلوگرم سوپر فسفات و میزان 100 كیلوگرم كود سولفات پتاسیم به­دقت اعمال گردد. پس از جمع­آوری محصول، شاخه­های برگ­دار گیاه را قطع و سپس آن­ها را به­ طور طبیعی به­صورت دسته­ای و به­وضع آویزان در انبارهای ویژه­ای نگهداری می­كنند، به­نحوی كه جریان هوا در آن محل به­خوبی برقرار باشد. پس از خشك شدن، برگ­ها را از شاخه­ها جدا و در گونی­های كنفی یا پارچه­ای 50 تا 70 كیلوگرمی بسته­بندی و روانه بازار تجارت می­نمایند (زرگری، 1371). حدود 1700 قلمه با فواصل 12-80 × 50-40 سانتی­متر در هكتار می­توان كاشت. pH بهینه مورد نیاز محدوده 7 (یعنی تقریباً خاك قلیایی یا خنثی) است (مظفریان، 1383).

چای جزو اولین مصارف اجتناب‌ناپذیر همه طبقات مردم در ایران و تقریباً تمامی نقاط جهان می‌باشد. این محصول به‌واسطه ارزش غذایی و اثرات آن در بدن انسان اهمیت ویژه‌ای داشته و به‌علت ارزش‌های کمی و کیفی آن در امر تغذیه انسان، امروزه جزو یکی از قدیمی‌ترین نوشابه‌های آرام‌بخش شناخته شده‌است (ظفری، 1374). نوشابه چای دارای مقادیر مفیدی از پروتئین‌ها (یک تا دو درصد)، هیدرات‌های ‌کربن (چهار تا پنج درصد)، اسیدهای آمینه، لیپیدها و ویتامین‌ها می‌باشد و مواد معدنی آن به‌حدود پنج درصد می‌رسد؛ که از چند عنصر پتاسیم، منیزیم، کلسیم، منگنز، روی و آهن تشکیل شده‌ است (وکیلی، 1383). چای یک گیاه دائمی، پایا و محدود به منطقه جغرافیایی خاص با شرایط اقلیمی یکنواخت می‌باشد؛ و با توجه به این‌که در ایران کشت آن به‌صورت تک ‌محصول و در سطح وسیع انجام می‌گیرد، بیماری‌های اندمیک روی آن اهمیت خاصی پیدا می کنند؛ بنابراین، شناخت و مدیریت بیماری‌های چای، بخشی از نیازهای تحقیقاتی مربوط به تولید این محصول صنعتی مهم است. (سراجی، 1386).

     در حال حاضر، نماتد مولد زخم ریشه چای با اسم علمی Pratylenchus loosi، مهم‌ترین عامل خسارت‌زای چای در ایران و جهان می‌باشد (سراجی، 1386). اهمیت نماتدهای مولد زخم ریشه تنها به خسارت مستقیم که در اغلب موارد سنگین خواهد بود محدود نمی‌شود، چرا که این نماتدها با توجه به تنوع، فراوانی گونه، پراکندگی، تراکم جمعیت، دامنه میزبانی وسیع خود و نیز خصوصیات انگلی خاص با سایر عوامل بیماری‌زای خاک‌زی در ارتباط می‌باشند (سراجی، 1386). این نماتد در باغ‌های چای شمال کشور اپیدمی شده و از طرف دیگر، در بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی مرکز تحقیقات چای کشور به‌دلیل اهمیت این بیماری به‌عنوان مهم‌ترین عامل خسارت‌زای محصول چای، انجام کارهای تحقیقاتی بنیادی و کاربردی در این زمینه در اولویت می باشد. بدیهی‌است که تغذیه مناسب در هر گیاهی از جمله چای و مدیریت نمودن بهینه مصرف عناصر مهم غذایی در کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی نقش به‌سزایی دارند (اخوت و وکیلی، 1377). چای گیاهی است همیشه‌سبز و خزان‌ناپذیر که اسکلت و بوته‌دهی آن متناسب با تغذیه آن می‌باشد (Willson, 1999) ؛ بنابراین شناخت همبستگی بین عناصر مهم غذایی موجود در خاک و ریشه باغ‌های چای با میزان جمعیت نماتد مولد زخم ریشه چای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در صورت بررسی نوع همبستگی و میزان آن می‌توان با مدیریت صحیح آن گامی در کاهش جمعیت و خسارت نماتد مولد زخم ریشه چای برداشت. لذا این بررسی برای نیل به اهدافی چون افزایش عملکرد چای در واحد سطح و بهبود کیفیت چای تولیدی انتخاب گردید.

1-2- تاریخچه کشت چای در جهان و ایران

تحقیقات نشان می دهد که بوته چای را در حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در چین می شناختند. گیاه چای و واریته‌های آن به حالت وحشی در شمال هند در ناحیه‌ای به نام آسام و مناطقی مانند تونکین و لائوس می‌روئید. کشت چای از دره یانگ‌تسه آغاز گردید و سپس از آن‌جا به‌‌طرف سواحل اقیانوس آرام و آن‌گاه به طرف جزایر ژاپن کشیده شده ‌است، پس از آن نیز از سمت جنوب و غرب توسعه یافته و سپس به هندوستان، هندوچین و جزایر اندونزی رسیده‌ است. هم‌اکنون، کشت این گیاه در کشورهای چین، هندوستان، هندوچین، ژاپن، سری‌لانکا، جاوه، برزیل، نواحی شمالی ایران و بسیاری از کشورهای اروپایی رواج دارد. از حدود قرن پانزدهم میلادی کشت چای در اروپا و آمریکا نیز رواج یافت، به‌طوری‌که در کشورهایی نظیر انگلستان، فرانسه، هلند، آلمان، آمریکای شمالی و روسیه کشت و تولید چای به‌ سرعت گسترش یافت. در حال حاضر در بیش از 50 کشور جهان که در موقعیت جغرافیایی N°42 و S°33 قرار گرفته‌اند، این گیاه پرورش داده می‌شود (اخوت و وکیلی، 1377).

     کشت چای در کشورهای مشترک‌‌المنافع (شوروی سابق) از سال 1893 میلادی آغاز گردید، در این سال اولین بوته‌های چای در آذربایجان کشت گردید. هم‌اکنون به مختصری از تاریخچه‌ کشت چای در ایران می‌پردازیم، براساس اسناد و مدارک موجود نخستین‌بار در سال 1262 هجری شمسی، مقارن با سلطنت ناصرالدین ‌شاه قاجار، شخصی به‌نام حاج محمد حسین اصفهانی کشت چای در ایران را آغاز نمود ولی به‌عللی نامعلوم ایشان موفقیتی کسب ننمود تا اینکه در سال 1279 هجری شمسی مرحوم حاج محمد میرزا کاشف‌السلطنه چای‌کار که در آن زمان ژنرال کنسول ایران در هند بود پس از مدت‌ها کار و تلاش روی مزارع چای در هند (حدود یک سال و نیم) موفق شد اصول و فنون چای‌کاری را بیاموزد. ایشان پس از فراگیری کشت چای، با اجازه دولت هند دو هزار نهال و مقداری بذر را به ایران آورد و بهترین منطقه برای کاشت چای را شمال ایران یافت و توانست این گیاه را بعد از زحمات زیاد در اطراف لاهیجان کشت کند. تا قبل از این تاریخ کشت چای در ایران رواج نداشت و ایرانیان قدیم به جای چای قهوه می‌نوشیدند. از آن‌‌ پس کشت چای در ایران رو به‌گسترش نهاد، به‌طوری‌که پس از کشت در لاهیجان در منطقه کلارآباد تنکابن نیز کشت گردید‌‌. سپس در سایر شهرهای شمالی مثل فومن، رشت، سیاهکل، لنگرود، املش، رودسر و رامسر این گیاه کشت شد (صوفی، 1379 ؛ اخوت و وکیلی، 1377 ؛ وکیلی، 1383 ؛ ظفری، 1374 و سراجی، 1386).

1-3- سطح زیر کشت و تولید چای در جهان و ایران

چای در عرض‌های شمالی وسیعی کشت می‌شود، شمالی‌ترین قسمت کشت آن در گرجستان واقع در°42 عرض شمالی و جنوبی‌ترین قسمت کشت آن در کورین‌تیس آرژانتین واقع در °20 عرض جنوبی می‌باشد. چین از نظر سطح زیر کشت در درجه اول اهمیت قرار دارد، زیرا در حدود نیمی از سطح زیر کشت جهان را به‌خود اختصاص داده است. سریلانکا نیز از کشورهای مهم تولید کننده چای به شمار می‌رود به طوری‌که سطح زیر کشت آن در سال 1975 به 242 هزار هکتار می‌رسد. مناطق اصلی کشت چای جهان عبارتند از: دره یانگ‌تسه و جنوب شرقی چین، شمال و جنوب هندوستان، سیلان، ژاپن، اندونزی، تایوان، کامبوج، ویتنام، لائوس، تایلند، برمه و مالایا که این خط سیر تا سواحل دریای خزر در ایران ادامه دارد. قاره آسیا با دارا بودن 80 درصد کل تولید جهانی چای، بزرگ‌ترین تولیدکننده چای جهان است (اخوت و وکیلی، 1377 و وکیلی، 1383). براساس آمار سازمان بین‌المللی خواروبار (FAO)، تولید کل چای خشک جهان در سال 2008 میلادی برابر چهار میلیون و سیصد و پنجاه ‌هزار تن و سطح زیر كشت آن در همین سال یازده میلیون و هشتصد و هفده ‌هزار هكتار بوده است (FAO, 2008). میزان تولید چای در سال زراعی 8- 2007 میلادی در کشورهای مهم چای‌خیز دنیا در جدول 1-1 آمده است.

     کشت چای در ایران در نواری به طول 250 کیلومتر و عرض 90 کیلومتر در شمال کشور بین کوه‌های البرز و دریای خزر صورت می‌گیرد. سطح زیر کشت چای در ایران هم‌‌‌اکنون حدود 32 هزار هکتار بوده که در منطقه کلارآباد در غرب مازندران تا فومنات در غرب استان گیلان در حاشیه جنوبی دریای خزر واقع شده ‌است. مناطق اصلی پنجگانه کشت چای در ایران عبارتند از؛ رشت، لاهیجان، لنگرود، رودسر در استان گیلان و تنکابن در استان مازندران البته در شهرهای دیگری مانند صومعه‌سرا، فومن و رامسر نیز کشت چای انجام می‌گیرد. در این بین شهرستان رودسر بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است (اخوت و وکیلی، 1377 ؛ صوفی، 1379 ؛ گزارش عملکرد مرکز تحقیقات چای کشور، 1384 و سراجی، 1386). مقدار و درصد سطح زیر کشت چای، وضعیت مالکیت و پراکندگی جغرافیایی باغ‌های چای در شهرهای مهم چای‌خیز گیلان و مازندران در جدول 1-2 آمده است.

شیوه زندگی غیرفعال و چاقی به عنوان یکی از ده مشکل برتر سلامتی توسط سازمان بهداشت جهانی تشخیص داده شده است. امروزه به دلیل تغییر الگوی زندگی و ماشینی شدن کارها، فعالیت های جسمانی انسان ها کاهش یافته است. کاهش یا عدم فعالیت های جسمانی سبب ایجاد “بیماری های فقر حرکتی” می شود. از طرف دیگر تنوع کارها و لزوم مقاومت در مقابل سختی ها و ناراحتی های ایجاد شده به وسیله زندگی ماشینی، انسان را نیازمند یک جسم سالم و نیرومند می کند، که می توان از طریق انجام فعالیت های جسمانی به جبران آن پرداخت. فعالیت های جسمانی دامنه وسیعی را در بر می گیرند که در فعالیت های عادی روزانه با شدت پایین تا فعالیت های شدید و بسیار شدید طبقه بندی می شوند. تمرین تغییراتی در قسمت های مختلف بدن ایجاد می‏کند که در نتیجه آن بدن قادر می شود تمرینات شدیدتری را انجام دهد. به عبارت دیگر بدن با تمرین سازگار می‏شود . در چنین مواقعی نقش سازگاری های بوجود آمده در تمرینات ورزشی و تغذیه برای کاهش مشکلات حاصل اهمیت پیدا می-کند. افزایش چربی‏های آزاد خون و نیز بیماریهای قلبی و عروقی نیز از عواقب چاقی و بی تحرکی به حساب می‏آید. امروزه فعالیت بدنی منظم همراه با رژیم غذایی متعادل بعنوان عامل مهمی برای سلامتی شناخته شده است و فواید گوناگون مواد تغذیه ای(مکمل ها) موجب مصرف فراوان این مواد توسط این افراد شده است.

1-2. بیان مسئله

باوجود پیشرفت های سریع و وسیع در تشخیص و درمان این بیماریها، هنوز هم یک سوم بیمارانی که دچار سکته قلبی می شوند، فوت می کنند. در ایران نیز بیماری‏های قلبی- عروقی یکی از مشکلات مهم بهداشتی و اجتماعی به شمار می رود که ابعاد آن به سرعت در حال افزایش است. براساس بررسی‏های پراکنده، نسبت مرگ ناشی از این بیماری 25 تا 45 درصد بوده است. در ایران شمار تلفات ناشی از بیماری‏های گوناگون قلبی در هر 100 هزار نفر در سال 1368، در 24 شهر انتخابی کشور 185 نفر بود که 15-7 درصد کل مرگ و میر را شامل می‏شود. نحوه متابولیسم و مقدار و نوع لیپیدها به ویژه لیپوپروتئین‏های خون در بروز و تشدید بیماری‏های قلبی- عروقی نقش اساسی ایفا می‏کنند . با توجه به رابطه مستقیم چربی‏ها با سکته قلبی، تنظیم مقدار چربی‏های خون، عامل مهمی در سلامت محسوب می‏شود و بدون شک عادت به فعالیت ورزشی مناسب نقش مهمی در این زمینه دارد. در واقع در کشورهای توسعه یافته عدم فعالیت بدنی مناسب و رژیم غذایی نا مناسب، از دلایل چاقی و بیماری‏های قلبی- عروقی به شمارمی‏روند . تحقیقات زیادی در این مورد صورت گرفته است و بیشتر محققان معتقدند که فعالیت بدنی باشدت متوسط، حتی اگر در حد متوسط درهرهفته انجام گیرد، کاهش چربی‏ها را به همراه خواهد داشت .

از سوی دیگر، از داروهای گیاهی برای کاهش چربی های خون استفاده می‏شود، چرا که علاوه بر عوارض بسیار اندک دربرخی موارد نتایج بهتری نسبت به مکمل‏های شیمیایی حاصل می‏شود. گیاه چای سبز از جمله گیاهان دارویی پرمصرف در آسیا است. تحقیقات اپیدمیولوژیک نشان داده ‏اند که ترکیبات مشتق شده از چای سبز دارای خاصیت کاهش دهندگی سطح کلسترول پلاسما و سرعت جذب آن در دستگاه گوارش هستند .

همچنین چای محتوی گروهی از ترکیبات پلی فنولیک فلاونوئیدی به نام کتچین است ودر بین کتچین‏ها این گالوکتچین گالات (EGCG) آنتی اکسیدانی قوی در شرایط آزمایشگاهی و رایج ترین و فراوان ترین پلی فنول درچای سبز است. با توجه به اینکه مطالعات انسانی بیشتر برتأثیرات تمرینات هوازی و یا مقاومتی بر نیمروخ چربی متمرکز شده و همچنین تأثیر تمرینات ترکیبی و مصرف چای سبز بر نیمرخ لیپیدی تاکنون بررسی نشده است، از این رو هدف تحقیق به خاطر بررسی این موضوع و پاسخ به این پرسش است که آیا چای سبز به همراه تمرینات ترکیبی ( استقامتی + مقاومتی) می تواند در کاهش نیمرخ چربی و همچنین کاهش وزن و بهبود ترکیب بدنی مردان چاق مفید باشد؟

1-3. ضرورت و اهمیت تحقیق

   با توجه به اثرات مفید فعالیت‌های ورزشی بر کیفیت زندگی و نیز اثر مفید ورزش در بیماری‌هایی از قبیل بیماری‌های قلبی – عروقی به نظر می رسد تحقیقات در این زمینه برای بررسی هرچه بیشتر تاثیر ورزش ضروری می‏باشد. از طرفی از آنجای که تاثیر تمرینات ترکیبی بر نیمرخ‏های لیپیدی کمتر بررسی شده، تحقیق در این خصوص نیز از اهمیت بالای برخوردار است. همچنین با توجه به اینکه مکمل های طبیعی نسبت به مکمل‌های شیمیایی اثرات جانبی کمتری دارند، ضرورت ایجاب می‏كند تا تأثیر تمرین ترکیبی و یکی از این مکمل‏ها که به نظر می رسد در زمینه کاهش چربی‏های خون اثرات مثبتی داشته باشد(چای سبز) بررسی شود.

1-4. اهداف تحقیق

1-4-1. هدف کلی تحقیق

   بررسی تأثیر یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز بر نیمرخ چربی در مردان دارای اضافه وزن.

1-4-2. اهداف اختصاصی تحقیق

1. 1. بررسی یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز بر تری گلیسیرید مردان دارای اضافه وزن.

1. 2. بررسی یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز برکلسترول تام مردان دارای اضافه وزن.

1. 3. بررسی یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز بر LDL مردان دارای اضافه وزن.

1. 4. بررسی یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز بر HDL مردان دارای اضافه وزن.

1-5. فرضیه‌ها‌ی تحقیق

1. 1. یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز تری‏گلیسیرید مردان دارای اضافه وزن و چاق تأثیر معناداری دارد.

1. 2. یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز برکلسترول تام مردان دارای اضافه وزن تأثیر معنی-داری دارد.

1. 3. یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز بر LDL مردان دارای اضافه وزن تأثیر معنی داری دارد.

1. 4. یک دوره تمرینات ترکیبی و مکمل چای سبز بر HDL مردان دارای اضافه وزن تأثیر معناداری دارد.

1-6. پیش فرض های تحقیق

   برای کسب نتایج دقیق در تجزیه و تحلیل آماری داده‏های تحقیق پیش فرض‏های زیر در نظر گرفته شده است:

1. 1. آزمودنی‏ها در جلسات تمرین به طور منظم شرکت می کنند.

1. 2. تمام جلسات تمرین مطابق برنامه از پیش تعیین شده برگزار شد.

1. 3. سعی شده از آزمون‏ها و وسایل اندازه گیری با اعتبار و روایی بالا استفاده شود.

1. 4. شیوه تمرینی هر دو گروه تمرینی یکسان بود.

1-7. محدودیت های تحقیق

   محدودیت‏هایی که در این تحقیق وجود داشته را می‏توان در دو قسمت شامل محدودیت‏های غیر قابل کنترل و محدودیت‏های قابل کنترل طبقه بندی کرد که در ادامه آنها را بیان خواهیم کرد:

1-7-1. محدویت های خارج از کنترل محقق

1. 1. ویژگی های ارثی و سازه های ژنتیکی آزمودنی ها

1. 2. میزان و نوع فعالیت های روزمره آزمودنی ها

1. 3. عدم امكان كنترل وضعیت روحی و روانی آزمودنی ها در هنگام اجرای فعالیت های تمرینی

1. 4. نحوه و روش تغذیه آزمودنی های تحقیق، همچنین میزان خواب، استراحت و نحوه سپری کردن اوقات فراغت از حیطه کنترل محقق خارج بوده است.

1-7-2. محدودیت های تحت کنترل محقق

1. 1. غیر ورزشکار بودن آزمودنی‌ها با توجه به خصوصیات ظاهری و فیزیولوژیکی و عدم اجرای مداوم فعالیت‏های ورزشی به مدت یک سال.

1. 2. برخورداری از سلامت نسبی و عدم ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و عدم استفاده از دارو و دخانیات و … با توجه به سؤالات مطرح شده در پرسشنامه.

1. 3. مکان، شرایط و ایمنی وسایل برگزاری آزمون.

1. 4. میزان و نوع مکمل های مصرفی آزمودنی ها.

1. 5. اجرای مانور تست برای همه آزمودنی ها توسط فرد محقق و متخصص انجام گرفته است.

1. 6. در طول تحقیق، زمان انجام تست برای همه آزمودنی ها یکسان بوده است.

1. 7. قرارگیری افراد در یک دامنه سنی کم و نزدیک به هم.

1. 8. دمای محیط تمرین.

1. 9. تعداد هفته های تمرین و تعداد جلسات در هر هفته.

1. 10. زمان و مدت برگزاری هر جلسه.

1-8. تعریف مفهومی و عملیاتی اصطلاحات و واژه ها

در این بخش واژه ‏ها و اصطلاحات اصلی مورد استفاده در تحقیق بیان شده و توضیح مختصری در مورد هریک داده خواهد:

چای سبز

در این تحقیق منظور از مکمل چای سبز مصرف 1 وعده چای سبز (1 عدد کپسول 315 میلی گرمی) بعد از نهار می‏باشد.

تری گلیسرید

شکل اصلی ذخیره چربی هستند و بیشترین اسیدهای چرب آزادی را که به هنگام فعالیت اکسیده می‌شوند تامین می‌کنند.

کلسترول

کلسترول دارای 27 کربن و 4 حلقه در ساختمان خود می‌یاشد. این ماده ساختار استروئیدی داشته و دیگر استروئیدها نظیر هورمونهای استروئیدی از آن ساخته می‌شوند.

LDL

حاوی 2٠ درصد پروتئین، 45 درصد تری گلیسرید و 15-10 درصد کلسترول می باشد.

HDL

حاوی 50 درصد پروتئین، 20-15 درصد کلسترول و 5 درصد تری گلیسرید می باشد. وظیفه بازگرداندن کلسترول از سطح خون به کبد را به عهده دارد.

امروزه آموزش غیر مستقیم، در تمامی زمینه ها، از مباحث علمی یا تاریخی گرفته تا هنر جایگاهی به مراتب با ارزش تر از گذشته پیدا کرده و به عنوان مکملی برای آموزش آکادمیک محسوب می شود که به درک تجربی و عینی موضوعات می انجامد. فضاهای فرهنگی نظیر گالری ها، موزه ها، سالن های موسیقی و تئاتر از جمله فضاهایی هستند که شخص با حضور در آنها به صورت غیر مستقیم شروع به آموختن می کند؛ آموزشی که تاثیر آن در گرایشات هنری به مراتب بیشتر از خواندن کتب آموزشی و حضور در کلاس های درس می باشد. از این روست که طراحی و ساخت چنین فضاهایی مورد توجه معماران، دولت ها و نهادهای اجتماعی-فرهنگی قرار گرفته است.

بسیاری از منتقدین بر این باورند که امروزه موزه ها، نماد ها و مشخصه های جریان های معماری معاصر بوده و بیشترین نقش را در آشنایی و جلب توجه عموم مردم به هنر معماری دارند؛ نقشی که در سال های نخست قرن بیستم بر عهده آسمانخراش ها بود. اما اکنون تفکرات افراطی و هیجانات اولیه بلند مرتبه سازی در جهان فروکش کرده و توجه به دولت ها، روشنفکران و از همه مهم تر عموم مردم، به اهمیت فضاهای فرهنگی-هنری جلب شده است.

بدین ترتیب معماری چنین فضاهایی نیز بیش از سایر کاربری ها با زندگی روزمره مردم در ارتباط بوده و موفق به جلب نظر آنان به هنر معماری می شود. علاوه بر این، آزادی فرمال معماران در طراحی موزه ها و حضور ثابت معماران بنام بین المللی در این عرصه نیز در اهمیت معماری فضاهای فرهنگی تاثیری به سزا داشته است. حاصل تمامی این اتفاقات مطرح شدن معماری موزه ها به عنوان نماد و شاخصه هزاره سوم می باشد. امروزه جایگاه موزه ها فراتر از محلی صرفا برای حمل، نگهداری و یا نمایش آثار هنری می باشد و حتی در بسیاری از موارد به شاخصه هایی منطقه ای، ملی و بعضا مذهبی و سیاسی تبدیل گردیده اند. جدا از نقش فرهنگی و اجتماعی موزه ها، می توان به نقش اقتصادی آنها در جلب توریست، نظیر تاثیر افزایش ساخت موز ها بر افزایش جمعیت توریست فرهنگی در کشورهایی نظیر آلمان، اسپانیا و ایالات متحده و همچنین نقش سیاسی موزه ها در تبلیغ و القا تفکراتی خاص اشاره نمود.

معماری موزه از وجه دیگری نیز حائز اهمیت می باشد و آن تاثیر و نقشی است که امروزه معماری موزه در موفق یا عدم موفقیت موزه ها دارد. در قرون گذشته موزه ها و گالری ها غالبا در بناهایی قدیمی و تاریخی دایر می شدند که به موزه تغییر کاربری یافته بودند. اما امروزه و با اهمیت یافتن نقش و تغییر جایگاه معماری، پیوندی ناگسستنی ظرف و مظروف (معماری موزه و آثار درون موزه) به وجود آمده و بسیاری از هنرمندان و بنیادهای هنری پی به ارزش های معماری موزه ها برده و سعی دارند تا حداکثر استفاده را از هنر معماری در جهت پیشبرد اهداف خود ببرند.

با وجود احداث انواع متفاوتی از موزه ها در دهه های اخیر همچنان نام موزه پیوندی ناگسستنی با واژه هنر دارد و در تصور بسیاری از مردم موزه ها مکان هایی هسستند که در آنها تنها آثار هنری به نمایش در می آید. مهم ترین دلیل چنین تصوری را می توان ریشه های تاریخی این عملکرد دانست، چرا که نخستین موزه های جهان نظیر موزه کاپیتولاسیون در رم و موزه لوور در پاریس همگی موزه هایی هنری بوده و بخشی از تکامل گالری های هنری قرن هجدهم و نوزدهم می باشند.

در قرن بیستم نیز نیز معروف ترین موزه ها موزه های هنری بوده اند که از لحاظ تعداد و میزان استقبال نیز قابل مقایسه با دیگر انواع موزه نمی باشند. موزه های هنری را نیز می توان به انواع گوناگونی دسته بندی نمود، موزه های هنری- تاریخی، که آثار به نمایش درآمده در آن ها غالبا مربوط به قرن های گذشته می باشند و موزه های هنر مدرن که قدمت زیادی نداشته و به آثار هنرمندان معاصر اختصاص دارند.

1-2-بیان مسئله

از ابتدای خلقت انسان تاکنون، وی همواره به دنبال خلق زیبایی بوده و علاوه بر اینکه محل زندگی و محیط خود را با ذهن خلاقش با نقش و نگاره های زیبا تزیین می کرده است، وسایل زندگی و حتی ابزاری برای شکار از آنها استفاده می کرده است، را بسیار زیبا و شکیل می ساخته است و می توان گفت که هنر همواره جزوئی از زندگی انسان ها و همراه آنان بوده است. پس از آن و با شکل گرفتن هنر و هنرمند در زمان و اهمیت یافتن آنها، هنرمندان درهر برهه ای از زمان به دنبال خلق سبکی نوین و جنبشی جدید در عرصه ی هنر بوده اند. لیکن با وجود نوآوری ها و تغییر و تحولات فراوانی در این عرصه اتفاق افتاد، یک عنصر ثابت در همه ی دوره ها و اعصار تاریخی وجود دارد که ذات و ماهیتش نکرده است و آن «هنر» است.

هنرمندان در هر زمانی از دست‌آوردهای پیشینیان خود بهره گرفته و بر غنای آن افزوده و هنر زمان خود را ارائه می کنند و به همین خاطر است که بیان می گردد هنر دارای ماهیتی تکاملی است. در این سیر تکاملی هنر، در عصر مدرن و شکل گیری مدرنیسم شاهد بروز هنر مدرن[1] می باشیم. هنر مدرن مکتبی است که در غالب مجموعه ای از جریان های اصلاح طلبانه فرهنگی در هنر، معماری، موسیقی، ادبیات و هنرهای کاربردی، طی دو سه دهه قبل از سال 1914 به وجود آمد.

هنر مدرن، با تاکید بر ایده های نو، خلاقیت و مفهوم گرایی در آثار هنری جدید و گوناگونی در روش های ارائه و کاربرد وسیع از رسانه ها در پی وانهادن قیدهای هنر مدرن بودند. هنر جدید را می توان اینگونه تعریف نمود، گونه ای از هنر معاصر است که هنرمند با بهره گرفتن از رسانه های جدید در تلاش برای یافتن مفاهیم تازه ای از موضوع های گوناگون است. در این گونه هنری، هنرمند تقلیدی آگاهانه و بی غرض از آثار گذشتگان داشته و با رجوع آگاهانه می تواند به معانی و پیام های نو در بستری جدید دست یابد.

از طرف دیگر در دنیای امروز و با پیشرفت هایی که صورت گرفته است، با پیشرفت هایی که رخ داده است، بشر با انبوهی از اطلاعات مواجه گشته که از طرق مختلف دریافت می کند. در این راستا رسانه ها مهم ترین و گسترده ترین ابزار این انتقال ها هستند؛ رسانه را می توان وسیله ای فیزیکی تعریف کرد که به کمک آن نظام علائم پیکتوگراف ها، حروف الفبا و غیره برای ثبت ایده ها عملی می شود(دانسی، 1387: 91). همچنین در کتاب رسانه ها و نمادها نوشته ی «دیوید اولسون[2]» رسانه این گونه تعریف می شود: «یک فناوری برای اطلاع دادن، ضبط کردن، اشتراک در نمادها و توزیع نمادها، که معمولا محدود به حواسی خاص و همراه با نوعی شکل گیری اطلاعات است؛ نظیر چاپ، انواع طراحی، ضبط صوت، تلویزیون و مانند آن»(افشار مهاجر،1387: 30).

در یک تقسیم بندی ای که توسط «مارتین اسپرکا[3]» استاد دانشگاه تکنولوژی و فناوری اطلاعات جمهوری اسلواکی، انجام گرفته است، دسته بندی متفاوتی از رسانه ها دیده می شود. او در مقاله ای با عنوان طراحی گرافیک در عصر رسانه های تعاملی، رسانه ها را به دو گروه سنتی و جدید تقسیم می کند. به اعتقاد او رسانه های پیش از عصر رایانه، رسانه های سنتی نام دارند که مبتنی بر کاغذ، رادیو، فیلم و تلویزیون هستند، و رسانه های پس از عصر رایانه، رسانه های جدید نامیده می شوند (اسپرکا،2005). لغت نامه وبستر[4] رسانه جدید را اجتماع رایانه ها، شبکه های رایانه ای و چندرسانه ای ها می داند(وبستر،2007: 402). این اجتماع فراگیر امروزه تعاریف بسیاری را در زمینه رسانه های جدید نتیجه داده و باعث پیدایش شاخه های جدیدی در علم و هنر شده است.

به عبارت دیگر، چندرسانه ای واژه ای است که گستره وسیعی را شامل می شود ولی آنچه به عنوان چندرسانه ای در این پژوهش مورد نظر است، مربوط به چندرسانه ای ها در حوزه رایانه می شود. تعاریفی که از چندرسانه ای در علوم رایانه ای ارائه شده است، همه تقریبا یکسان اند. یکی از این تعاریف در «دایره المعارف انکارتا[5]» بدین شکل ارائه شده است:«چندرسانه ای در علم رایانه عبارت است از: ارائه اطلاعات با بهره گرفتن از رسانه های مختلفی همچون تصویر، صدا، متن، تصویر متحرک، فیلم و بالاتر از همه، صفحات پویا، در کنار یکدیگر»(انکارتا،2006).

بنابراین با توجه به ظهور فناوری‌های نوین در عصر اطلاعات و ارتباطات، بهره‌گیری از علوم مختلف را دستخوش تغییر و تحول اساسی کرده است. شناخت صحیح و دقیق این پدیده‌ها و تلاش در جهت بومی سازی آنها و به ‌کارگیری بهینه و مناسب آن در اشاعه اطلاعات و دانش، به‌ویژه در ارائه هنر اصیل ایرانی و اسلامی، موجب بالندگی هرچه بیشتر هنر، و پیشرفت در این زمینه می شود. از این رو کاربرد چندرسانه‌ای، با هدف نظام‌مند کردن اشاعه فعالیت های هنری با به‌ کار گیری فن‌آوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات در نظام هنری بسیار مهم و تأثیر گار خواهد بود.

و از آنجایی که بر اساس اساسنامه شورای بین المللی موزه ها، موزه جایی است که به منظور حفظ و بررسی و گسترش مجموعه های هنری، تاریخی، علمی و فنی غیره از راه های گوناگون به ویژه با نمایش آن ها برای همگان در جهت بهره مندی و آموزش بر پا می شود، (نفیسی،1380: 31) می تواند به عنوان مکانی برای حفظ آثار هنر مدرن با توجه به فناوری های نوین در زمینه ی چندرسانه ها، باشد به خصوص در شهری مانند تهران که کمبود موزه هنرهای مدرن در آن احساس می شود.

از دیگر ویژگی های هنرهای مدرن، میرایی آنها است، موزه ها سعی در نگهداری میراث و آثار هنری در صورتی که یکی از شاخص های هنر مدرن میرایی است، از این رو در این پژوهش می خواهیم، موزه هنرهای مدرن تهران با تأکید بر فن آوری های چند رسانه ای را طراحی نماییم. لذا مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه می توان برای طراحی موزه هنرهای مدرن در تهران از فن آوری های چند رسانه ای بهره جست؟

1-3-فرضیات تحقیق

-فن آوری های چند رسانه هایی می تواند تأثیر گذار در طراحی موزه هنرهای تهران باشد.

-هنرهای مدرن تحت تأثیر شدید فن آوری های چند رسانه ای شکل گرفته است

1-4-اهداف تحقیق

-طراحی موزه هنرهای مدرن تهران با تأکید بر فن آوری های چند رسانه ای

-تدوین اصول و معیارهای طراحی موزه هنرهای مدرن با توجه به فن آوری های چند رسانه ای

-ارائه اصول و معیارهایی در رابطه با طراحی موزه هنرهای مدرن.

1-4-1-هدف کاربردی: ارائه راهکارهایی برای طراحی محیطی مناسب برای ارائه هنرهای مدرن، در موزه هنرهای مدرن با تأکید بر هنرهای چن رسانه ای

از آنجا که در ایران، موزه هنرهای مدرن وجود ندارد و آثار هنری مدرن در موزه هنر های معاصر نگهداری می شود و ذات هنرهای مدرن میرا می باشد، این هنرها نیاز به موزه های اختصاصی دارند. برای مثال سازمان میراث فرهنگی می تواند از نتایج این پژوهش بهره مند شوند.

1-5-روش تحقیق

با توجه به طیف وسیع مطالعه در مبانی نظری و چارچوب نظری از روش توصیفی تحلیلی و در بدنه پژوهش از روش تحلیلی و مقایسه ای استفاده می شود. در بخش مبانی نظری با مراجعه به متون اسناد و کتب و گردآوری اطلاعات به صورت یادداشت برداری و تهیه جدول ها، جمع بندی های مورد نیاز صورت خواهد گرفت. در کنار آن با راجعه به شبکه اینترنت به جمع آوری اطلاعات مربوط و سازمان دهی آنها پرداخته خواهد شد و سپس به نمونه های موردی واجد ارزش می پردازیم. به عبارت دیگر تعاریف مرتبط با موضوع با استنتاج از متون گردآوری و از طریق تحلیل محتوای متن و شفاف سازی متون اصول و معیارهایی از آنها استنتاج می گردد. سپس دیدگاه اندشمندان در رابطه با طراحی هنرهای مدرن بررسی می گردد و اصول و معیارهایی از بررسی دیدگاه ها استنتاج خواهد شد از جمع بندی این مباحث چارچوب نظری پژوهش تدوین خواهد شد. همچنین از ویژگی های هنرهای مدرن و فن آوری های چند رسانه ای در طراحی های طرح استفاده خواهد شد.

1-5-1-ابزارگردآوری اطلاعات

به دلیل گستردگی طرح در مراحل مختلف پژوهش از ابزارهای متفاوتی استفاده خواهد شد، برای مثال استفاده از فیش برای فیش برداری، مشاهده نامه برای ثبت مشاهدات، مصاحبه نامه برای یادداشت نظرات نظریه پردازان و….

1-5-2-روش تجزیه وتحلیل اطلاعات

با بهره گرفتن از مباحث بدست آمده از مبانی نظری در رابطه با نمونه موردی مراحل از طریق طراحی شهری دنبال خواهد شد، شامل مراحل شناخت وضع موجود و تدوین هدف و تحلیل و جدول SWOT در سایت انتخابی و نهایتاً بر اساس اصول استنتاج شده از مباحث نظری گزینه های طراحی ارائه می گردد و گزینه های پیشنهادی با اهداف عملیاتی حاصله از جدول SWOT ارزیابی و نهایتاً راه حل نهایی ارائه خواهد شد.

1-6-آشنایی با موزه

موزه های در طول تاریخ، سه نقش مهم را ایفا نموده اند. نقش تفریحی و نقش آموزشی و نقش علمی از مهم ترین وظایف موزه برای برقرار کردن ارتباط فرهنگی بازدید کننده با شی به نمایش درآمده است. در واقع باید تلاش گردد که همان ارتباط و حسی را که بین خالق یک اثر و خود وجود داشته و به نوعی دیگر به بازدید کنندگان منتقل نمود که این امری دور از دسترس نیست. موزه را نبایستی مکانی دانست که در آنجا صرفا آثار تاریخی و باستانی را به نمایش درمی آید، بلکه تمامی نمایشگاه های هنری، علمی، جانوری، پزشکی، نگارخانه ها، کتابخانه و آرشیوها و بیشتر بناهای تاریخی به نوعی موزه هستند. هر شی و اثر به نمایش گذاشته شده در موزه یا نمایشگاه زبان حالی دارد و با بیننده اش ارتباط برقرار می کند که با تعمق و تفکر می توان زبان حال این آثار را دریافت و از دیدگاه های مختلف آن را بررسی نمود.

1-6-1-تعریف موزه

موزه ها دارای نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است. موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر وتاریخ هستند. ریشه واژه موزه از لغت یونانی «موزین[6]» به معنای مقر زندگی«موز[7]» الهه هنر و صنایع در اساطیر یونان اقتباس شده است و در زبان انگلیسی تلفظ «میوزیم[8]» و در زبان فرانسه «موزه[9]» را به خود گرفته است(دبیری نژاد، 1383: 22).

در حوالی دهه 1290 هـ.ق تلفظ فرانسه موزه به زبان فارسی نیز راه یافت. پیشینه آن به سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و دیدن موزه های آن دیار و تصمیم او به ایجاد مشابه آن در ارگ سلطنتی تهران وانتخاب نام موزه برای آن باز می گردد. ایکوم[10] (شورای بین المللی موزه وابسته به سازمان فرهنگی ـ علمی و تربیتی سازمان ملل متحد یونسکو) در بند 3 و 4 اساسنامۀ خود که جامع ترین تعریف موزه است چنین می گویند: «موزه مؤسسه ای است دایمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می کند.» هدف موزه ها تحقیق در آثار و شواهد بر جای مانده انسان و محیط زیست او گردآوری، حفظ و بهره وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاردن آن ها به منظور بررسی و بهره وری معنوی است. علاوه بر این ایکوم موارد مشروحه زیر را نیز مشمول تعریف یاد شده تشخیص می دهند: (صارمی و همکاران، 1372: 13-15).

1- تعریف و تبیین مسئله

پلیس به عنوان متولی امنیت در جامعه جایگاهی ویژه در کنترل و پیشگیری از جرم دارد. در این راستا نخست باید امنیت را تعریف و تبیین نمود و بعد به چگونگی گسترش آن در سطح جامعه توسط پلیس برای پیشگیری از جرم پرداخت. امنیت در اصطلاح به وضعیت یا کیفیتی اطلاق می شود که در آن، مصونیت از خطرات و رهایی از نگرانی ها در مقابل تهدیدات بر علیه یک کشور، شخص یا یک شئ دارای ارزش برقرار باشد. در یک نگاه کلی امنیت به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم می شود، که هر دو بخش هم به لحاظ عینی و هم به لحاظ ذهنی مورد بررسی قرار می گیرد . احساس امنیت در بین شهروندان زمانی حاصل می شود که که آنها با مشاهده موارد و جزئیات برخورد دستگاه های امنیتی با بی قانونی و ناهنجاری های عمومی، به این ادراک و اطمینان دست یابند که دستگاه های مذکور حامی و پشتیبان حقوق آنهاست. در واقع تصور ذهنی انسانها از مقوله امنیت در مقایسه با عینیاتی که وضعیت امنیت یک جامعه را تعریف می کنند ، از اولویت بالایی برخوردار است. به عبارتی هر چند پیش نیاز «احساس امنیت»، تحقق امنیت است ولی لزوما تحقق امنیت احساس امنیت را به دنبال نمی آورد. از جمله عوامل اساسی ایجاد امنیت در یک جامعه، ایمان و عمل صالح و پیوند عمیق شهروندان با خالق یکتاست و در این راستا میتوان به فعال سازی نهادهای فرهنگی و بخصوص مذهبی در جامعه پرداخت. چرا که آموزه های دینی اهمیت فوق العاده ایی را به مسأله امنیت داده اند و ریشه ی هر گونه نا امنی را در بی ایمانی و شرک و ظلم معرفی نموده اند. بنابراین با اختصاص بخشی از وظایف پلیس به این امور و در حقیقت با تشکیل پلیس های تخصصی پیشگیری از جرم و با شناخت مفهوم صحیح امنیت می توان ویزگی های پلیس امنیت مدار و خط سیر او در جهت برقراری امنیت را شناساند وبه توسعه ی پیشگیری های فعال و اجتماعی از وقوع جرم توسط پلیس بر اساس تعریف ارائه شده پرداخت. فلذا بر خلاف تصور رایج که مبتنی بر پشگیری وضعی از وقوع جرم توسط پلیس می باشد، پلیس در امر پیشگیری اجتماعی از جرم میتواند با برقراری تعامل مناسب با نهادهای اجتماعی و فرهنگی و مذهبی، موفقیت بیشتری در برقراری امنیت پایدار در جامعه و افزایش ضریب احساس امنیت در شهروندان حاصل نماید. بنابراین در این رساله برآنیم تا با تعریف مفهوم پلیس و امنیت و تبیین جایگاه پلیس در ایجاد امنیت در جامعه ، موثرترین روش پیشگیری از وقوع جرائم را از میان انواع مختلف روش های پیشگیری که همان پیشگیری فعال و اجتماعی از جرم می باشد در قالب دو نوع مدل پیشگیری اجتماعی جامعه مدار و پیشگیری اجتماعی رشد مدار، معرفی نماییم.

2- سؤالات پژوهش

سؤالاتی که این پژوهش در پی پاسخ دادن به آنهاست را می توان به دو صورت سؤالات اصلی که این تحقیق در اصل به دنبال پاسخ به آنهاست، مطرح نمود.

1- ویژگی های پلیس امنیت مدار جهت پیشگیری اجتماعی از جرم چیست؟

2- پلیس امنیت مدار باید در مدل پیشگیری اجتماعی از جرم چه راهکارهایی را دنبال نماید؟

3- فرضیه های پژوهش

پلیس امنیت مدار در چهارچوب یک سیاست مشارکتی و در عین حال با حفظ اقتدار خود در تعامل مثبت باشهروندان و جلب اعتماد عمومی، به پیشگیری فعال و اجتماعی از جرم می پردازد.

پلیس امنیت مدار با نگاهی تازه به مقوله امنیت و در راستای دست یافتن به امنیت پایدار، بر روی دو نوع مدل پیشگیری اجتماعی جامعه مدار و پیشگیری اجتماعی رشد مدار متمرکز می شود.

4- سابقه و پیشینه پژوهش

در زمینه نقش پلیس در پیشگیری اجتماعی از جرم کار تحقیقی بسیار اندکی انجام یافته و بیشتر کارهای انجام شده در این زمینه مختص به خود پلیس و یا مربوط به بحث پیشگیری از جرم بصورت کلی می باشد. تحقیقات انجام یافته در رابطه با نقش پلیس در پیشگیری از جرم نیز بیشتر بصورت مقاله و در حدود اندکی در قالب پایان نامه انجام یافته است. اما در مورد جایگاه پلیس در برقراری امنیت پایدار و ارتباط آن با پیشگیری از وقوع جرم آنهم بصورت فعال و اجتماعی بسیار اندک کار شده و بیشتر در ضمن موضوعات دیگر بصورت کوتاه به این امر پرداخته شده و تحقیق جامع و مستقلی که بصورت اختصاصی به این موضوع بپردازد سابقه ای ندارد . در دانشگاه قم نیز پایان نامه ای با عنوان جایگاه پلیس و نقش آن در پیشگیری از جرم توسط آقای محمود خلیل ارجمندی در مقطع کارشناسی ارشد دفاع شده است که صرفا به نقش پلیس در پیشگیری از جرم پرداخته شده است و بصورت کلی به انواع پیشگیری از جرم توسط پلیس پرداخته شده است و آنچه که تحقیق حاضر را از پژوهش صورت گرفته متمایز می نماید تمرکز بر روی یک نوع مدل پیشگیری از جرم یعنی پیشگیری اجتماعی از جرم می باشد که با رویکرد امنیت محوری بصورت پایدار توسط پلیس محقق می گردد.

5- اهمیت و ضرورت پژوهش

اهمیت و ضرورت تحقیق در مورد موضوع پلیس امنیت مدار و نقش آن در پیشگیری اجتماعی از جرم از آنجا ناشی می شود که پلیس به عنوان متولی امنیت در جامعه نقش بسیار کلیدی و مهم در ایجاد امنیت پایدار و پیشگیری از وقوع جرائم دارد. و این امر مستلزم آنست که مفاهیم امنیت و پیشگیری به طرز صحیحی تبیین گردد تا پلیس با گام گذاری در مسیر صحیح بتواند به این مهم دست یابد که این خود تلاش محققین را، جهت روشن نمودن مفاهیم و تعاریف امنیت و پیشگیری و جایگاه پلیس در جامعه، می طلبد.

6- اهداف پژوهش

از اهداف مهم انجام این تحقیق، بررسی جایگاه پلیس در برقراری امنیت و چگونگی ایجاد آن بصورت پایدار برای بالا بردن ضریب احساس امنیت در شهروندان و نیز بررسی نقش پلیس امنیت مدار در پیشگیری اجتماعی از وقوع جرم، آنهم در قالب پیشگیری اجتماعی که در برقراری امنیت پایدار در جامعه مفیدترین و موثرترین راهکار است، می باشد.

7- جنبه های جدید بودن و نوآوری طرح

یکی از آثار مهم و مثبت پلیس در هر جامعه ایی، نقش او در پیشگیری از جرم است. این پیشگیری با قطع نظر از دسته بندیهای رسته های پلیس قابل انکار نیست لکن بررسی و توجه به نوع خاصی از پلیس با وجهه ی پیشگیری از جرم در بعد اجتماعی می تواند مسأله قابل بحث و تأمل باشد. بنابراین از این نظر این تحقیق می تواند جدید و قابل بحث باشد.

8- سامانه پژوهش

روش انجام پژوهش حاضر بصورت کار بر روی منابع کتابخانه ای بوده و با مطالعه و تجزیه تحلیل موضوعات مختلف که مرتبط با این کار بودند بصورت تحلیلی – توصیفی ، انجام یافته است. از نظر دسته بندی مطالب، این تحقیق در سه فصل تنظیم گردیده است.

فصل اول به کلیات می پردازد و پس از بیان و تعریف مفاهیم پلیس و امنیت به جایگاه پلیس در پیشگیری از جرم و مبانی آن و توضیح و تبیین بحث پیشگیری فعال و اجتماعی از جرم توسط پلیس پرداخته می شود.

در فصل دوم به جایگاه پلیس امنیت مدار در رابطه با پیشگیری جامعه مدار از جرم پرداخته می شود و نحوه تعامل پلیس با سایر نهادهای اجتماعی و عمومی مورد بررسی قرار می گیرد.

و در فصل سوم به نقش پلیس امنیت مدار در پیشگیری اجتماعی رشد مدار از جرم می پردازیم و در پایان بحث با یک نتیجه گیری و ارائه پیشنهاداتی به تبیین منابع و مآخذ پرداخته می شود.

9- قلمرو مکانی وزمانی پژوهش

قلمرو مکانی پژوهش حاضر بررسی جایگاه پلیس در داخل و خارج ازکشور در بحث پیشگیری اجتماعی از جرم می باشد و به لحاظ زمانی بر روی رویکرد پلیس در دوران معاصر بویژه سالهای اخیر تأکید دارد.

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است