یكی از مسائلی كه انسان امروزی بویژه كشورهای جهان سوم با آن دست به گریبان می باشد مسئله تامین غذا می باشد. انسان از دوران نخستین حیات خودگیاهانی كه از نظر ظاهری مطلوب به نظر می رسیدند را انتخاب می كردند، پس از كشف اصول و قوانین علم ژنتیک كه برای اولین بار توسط مندل صورت گرفته است تلاقیهای تصادفی جای خود را به تلاقیهای هدف دار داده اند و بدین ترتیب تحولی عظیم در كشاورزی و زراعت ایجاد گردیده است. از میان گیاهان زراعی كه نقش مهمی در تغذیه انسانها دارند، گیاهان خانواده غلات از اهمیت خاصی برخوردار می باشند كه نقش برنج در تامین غذای انسانها بویژه در ممالك آسیا و از جمله ایران دارد، چند سال قبل اغلب واریته های مورد كشت و كار در اغلب مناطق
برنج خیز ارقام محلی تشكیل می داده اند ولی با افزایش سریع جمعیت و همچنین با رفتن سطح زندگی و در نتیجه افزایش مصرف مواد غذایی و صنعتی ما را به داشتن محصولات كشاورزی بیشتری محتاج
می سازد. بطور خلاصه می توان گفت كه از اراضی كشور بجز پاره ای از موارد كه از نظر آب، كود .

با توجه به خصوصیات فوق در سالهای اخیر توجه زیادی به اصلاح نبات، بویژه اصلاح برنج، از طریق وارد كردن ارقام، انجام هیبراسیون برای افزایش عملكرد در واحد سطح شده است. و در این باره نیز تا اندازه­ای نیز موفق بوده اند. از نكاتی كه باید به آن توجه نمود این است كه تنها تولید و ایجاد وارئیه­ی هر محصول نمی ­تواند سبب افزایش عملكرد گردد. زیرا فعالیتهای به نژادی، بدون رعایت و توجه به فاكتورهای زراعی مناسب نمی تواند موفق و موثر باشد بنابراین لازم است همراه كاری اصلاحی و تهیه ارقام پرمحصول، باید فاكتورهای زراعی و مهم از قبیل تاریخ كاشت، فاصله كاشت، میزان كود را برای حداكثر كردن عملكرد ارقام محصول رعایت نمود تا افزایش عملكرد حاصل گردد. برای نیل به خودکفایی در هر محصول می ­تواند به افزایش سطح زیركشت، افزایش میزان تولید در واحد سطح و کشت دو یا سه بار در سال روی آورد. با توجه به اینكه 35 % نیاز غذایی جمعیت جهان را برنج تأمین می كند و با توجه به افزایش روز افزون جمعیت در جهان، نیاز شدید به افزایش تولیدات كشاورزی در كشور كاملاً محسوس
می­باشد. امكان افزایش سطح زیركشت بدلیل محدودیت منابع آب و خاك امری مشكل بنظر می­رسد. بنابراین ضرورت اصلاح گیاه برنج جهت کاشت در مناطق شور امر بدیهی است. با بهره­ گیری از تكنیك­های موتاسیون بریدینگ می توان به واریته­های متحمل به شوری دست یافت. بنابراین لازم است در مورد ارقامی كه معرفی شده اند و یا لاین های امید بخش كه در آستانه معرفی به زارعین قرار دارند باید آزمایش­های زراعی انجام گیرد تا صفات زراعی و عملکرد لاین­ها مطالعه شود.

2- 1 اهمیت برنج

برنج یک منبع اصلی در رژیم غذایی انسان است كه تقریباً نیمی از مردم دنیا از طریق آن امرار معاش
می كنند. این محصول برای یک سوم جمعیت جهان به عنوان غذای اصلی محسوب می گردد و در حدود یک پنجم از كل زمین های زیر كشت غلات را در جهان به خود اختصاص داده است. تقریباً دو میلیارد نفر (یک سوم جمعیت جهان) در جهان، به نحوی فرایندهای كاشت و فرآوری برنج وابستگی دارند. در حدود
90 درصد از برنج دنیا توسط كشاورزان خرده مالك در كشورهای در حال توسعه تولید می شود محصول برنج، اصلی­ترین غله در آسیا محسوب گردیده و برای تقریباً 3 میلیارد نفر(نیمی از جمعیت جهان) غذای اصلی و منبع عمده كالری به شمار می رود. در گزارشاتی كه در سال 2000 تهیه شد، مشخص گردید كه در حدود 40 درصد از مردم دنیا و اساساً آنهایی كه در مناطق پرجمعیت كشورهای كمتر توسعه یافته زندگی می­كرده­اند، برای تامین بخش عمده ای از انرژی مورد نیاز خود، به این محصول وابسته بوده اند.
در كشورهایی آسیائی سهم غلات و حبوبات، در كل رژیم غذایی حدود 63 درصد می باشد كه بخش عمده این غلات را برنج تشكیل می دهد. برنج تامین كننده 35 درصد تا 75 درصد از كالری مصرف شده توسط بیش از 3 میلیارد آسیائی است. قرن ها است كه در بسیاری از كشورهای آسیائی این غله، بخش
اساسی رژیم غذایی افراد را تشكیل می دهد و كماكان در سه كشور از چهار كشور پرجمعیت جهان ی
عنی چین، هند و اندونزی، برنج غذای اصلی محسوب می گردد. برآورد شده كه تا سال 2025، تعداد
6/4 میلیارد نفر، برای گذران زندگی خود به نحوی به این محصول وابستگی خواهند داشت. همزمان با
افزایش رشد جمعیت، میزان تقاضا برای برنج نیز افزایش می یابد، به طوری كه پیش بینی شده است
كه به منظور تامین تقاضا در سال 2025، سطح 50% تا 60% افزایش در تولید این محصول ضروری به نظر می رسد. در پاسخ به این نیاز روزافزون، به طور طبیعی مشكلاتی از قبیل كمبود آب، زمین،
كارگر و كودهای شیمیایی وجود خواهد داشت. تنها گندم و ذرت از نظر میزان تولید با برنج، قابل رقابت هستند. (آمار وزارت جهاد کشاورزی، 1374)

از لحاظ ایجاد اشتغال نیز برنج را می توان یكی از مهمترین منبع اشتغال و درآمد خصوصاً برای اقشار روستایی دانست. اكثر تولید كنندگان و مصرف كنندگان برنج توده فقیر دنیا را تشكیل می دهند. این
گیاه در روی مزارع 250 میلیون بهره بردار آسیایی كه اكثراً دارای اراضی كمتر از یک هكتار هستند، كشت می­ شود (33).

برنج نقش مهمی را در تمدن و فرهنگ بشر بازی می كند، كشت برنج یكی از پایه های اجتماعی بوده و سهم زیادی را در مراسم و تمدن های آسیایی دارد. از برنج هنوز در بعضی مواقع در برخی از مناطق روستایی آسیا برای پرداختن بدهی­ها و دستمزدها استفاده می­ شود(33).

از سال 1961 تا اوایل 1990 سهم تجارت برنج در بازارهای جهانی از حدود 5/3 درصد به 5 درصد كل تولید رسیده و از آن زمان به بعد بتدریج به طور متوسط به 6 درصد افزایش یافته است. اكثر كشورها برای تغذیه جمعیت شان به طور كامل به تولید برنج خود متكی هستند امروزه علی رغم ثبات كمتری كه تجارت جهانی برنج نسبت به گندم و ذرت دارد، هنوز برنج به عنوان یک كالای سیاسی در بعضی از كشورهای آسیایی مورد توجه می باشد(33).

2- 2 تاریخچه كشت برنج

برنج از قدیمی ترین گیاهان زراعی می باشد ولی قدمت آن به طور دقیق مشخص نمی باشد. بررسی ها و مطالعات انجام شده نشان می دهد كه پنج هزار سال پیش از میلاد در مناطقی از چین كشت می شده است، دانشمندان منشأ آن را جنوب آسیا، هندوستان و چین می دانند. این گیاه ابتدا به صورت دیم كشت می­شده است ولی با پیشرفت در امر كشاورزی، زراعت برنج به صورت فعلی درآمده است(خدابنده، 1369).

برنج زراعی گیاهی است از جنس Oriza و گونه Sativa كه نزدیكی با گونه وحشی O.fatua كه منشأ آن احتمالاً آسیای جنوب غربی می باشد وجود دارد.

تاریخچه كشت برنج در ایران به حدود 655 سال پیش از میلاد و به زبان هخامنشیان می رسد و در دوره اشكانیان و ساسانیان نز در نقاط مختلف از جمله گیلان، مازندران، خراسان، شوش و بابل كشت
می­شده است، نواحی عمده كشت برنج در ایران استانهای گیلان، مازندران و بخشهای از خوزستان، اصفهان و فارس می باشد.

 2- 3 مشخصات گیاه شناسی برنج

برنج گیاهی است از رده تك لپه ایها و تیره گندمیان[1] و زیر تیره Orizoidae می باشد كه دارای گونه های متعدی می باشد كه گونه زراعی آن Sativa می باشد برنج زراعی[2] دیپلوئید بوده و دارای 2n=24 كروموزوم می­باشد.

 2- 4 ریشه[3]

ریشه برنج از نوع سیستم ریشه ای افشان می باشد كه بطور متوسط در عمق 25-20 سانتیمتری خاك گسترش می­یابد. سازگاری ریشه برنج در زمین­هایی كه اكسیژن آن درجات طبیعی كم می باشد زیرا ریشه این گیاه به اكسیژن هوا نیاز چندانی نداشته بلكه از اكسیژن محلول در آب استفاده می نماید. ریشه برنج تا زمان تشكیل پانیکول برنج حداكثر رشد را می­نماید و سپس رشد آن كم می­ شود.

 2- 5 ساقه[4]

ساقه برنج به صورت استوانه­ای و توخالی می باشد كه گل در انتهای ساقه بوجود می آید كه در هر گل
سه گلچه وجود دارد كه فقط یكی از آنها رشد نموده بارور می­گردد و دو عدد دیگر عقیم بوده و به سختی قابل رویت می باشند و هر گل توسط دوگلوم تحلیل رفته و دوگلومل در برگرفته می شود كه در هر گلچه، 6 عدد پرچم و یک مادگی با كلاله دو قسمتی و پری شكل دیده می شود.

تخمدان در برنج یک برچه ای با یک تخمك می باشد و میوه آن گونه[5] می باشد. به مجموع
پوشینه و بذر اصطلاحاً شلتوك[6] می گویند. برنج گیاهی است خودبارور كه تعداد كمی دگرگشتی دارد (حدود 3-1 درصد)(خدابنده، 1382).

 2- 6 مراحل رشد و نمو برنج

         2- 6- 1- مرحله رشد برنج از سه مرحله اصلی تشكیل یافته است:

1. مرحله رویشی[7] : كه از جوانه زدن بذر تا پیدایش و ظهور اولیه پانیكول ادامه می یابد.

1. مرحله زایشی[8] : كه از مرحله ظهور اولیه پانیكول تا گلدهی را در بر می گیرد.

1. مرحله رسیدن[9] : كه از گل دهی شروع و تا رسیدن كامل دانه (بذر) خاتمه می یابد.

طول هر یک از مراحل رشد برنج به صورت گسترده ای توسط واریته كنترل می شود. برای مثال ارقام زود رس، مرحله رویشی را سریع تر طی می كنند. همچنین سرعت رشد و نمو برنج به درجه حرارت هوا و آب، طول روز و شرایط محیطی بستگی دارد (یوشیدا، 1981).

از نظر اقتصادی غلات و گیاهان علوفه ای خانواده گرامینه مهمترین گیاهان دنیا محسوب می شوند. نقش عمده گیاهان علوفه ای این خانواده در تعلیف دام و در نتیجه تامین نیاز انسان به فرآورده‌های دامی از اهمیت غیرقابل انکاری برخوردار است. در کشور ما عدم توجه به افزایش کیفی و کمی علوفه موجب کمبود گوشت و مواد لبنی و پایین آمدن کیفیت آنها شده است. و از سوی دیگر فشار دام بر مراتع به نابودی بخش عظیمی از پوشش گیاهی موجود و فرسایش خاک انجامیده است (مدیر شانه‌چی، 1379) بحران انرژی و قیمت‌های صعودی غلات که همراه با آن است موجب شده که اکنون بر اهمیت و استفاده از گراس‌های علوفه ای تأکید فزاینده ای می شود (Walton، 1981). سطح وسیعی از خشکی‌ها را مراتع به خود اختصاص داده اند و دامداری در اکثر کشورها وابسته به مراتع می‌باشد و با توجه به این نکته که پوشش قالب مراتع از گراس‌ها تشکیل شده این دسته از گیاهان نقش بسزایی در دامها و تولید فرآورده‌های دامی، حفاظت خاک و تعادل اکولوژیکی هر منطقه دارد (ارزانی و همکاران، 1379). گیاهان علوفه ای و مراتع منبع اصلی انرژی برای دامها می باشند. اکثر گیاهان علوفه ای متعلق به دو خانواده گرامینه و لگومینوز می‌باشند. در مناطق خشک و نیمه خشک و در شرایط فاریاب گندم علوفه‌ای پر تولیدتر از لگومهای علوفه‌ای می باشند و از نظر مصرف آب نیز دارای کارهای بیشتر هستند (کوچکی، 1376). گراسها در اراضی غیرکشاورزی نیز در حفاظت خاک، تجدید حیاط و ایجاد منظره نقش مهمی را ایفا می‌کنند (Hopkins ، 2000). از دیدگاه کشاورزی پایدار کشت و کار گراس‌های علوفه‌ای ضمن اینکه از هدر رفتن حاصلخیزی خاک توسط عمل فرسایش در اثر شستشو جلوگیری می‌کنند، همزمان نیز در تولید علوفه برای دام و متعاقب آن در تولید غذای پروتئینی انسان نیز نقش مهمی دارد (Hodgson، 1979). در اراضی شیب دار در اثر کنترل فرسایش خاک گراس‌ها از اجزای اجتناب ناپذیر اکوسیستم مراتع هستند Francis)، 1982 (.

مراتع ایران با وسعتی در حدود 90 میلیون هکتار و تولید سالانه 10 میلیون تن علوفه خشک مهمترین منبع تولید کننده علوفه دامهای کشور به حساب می آید. این مقدار علوفه فقط تکافوی 17 میلیون واحد دامی کشور را می نماید (سندگل، 1368).

پیشرفت مراحل فنولوژی نسبت به اندامهای گیاه تغییر می کند و چون اندامهای هوایی گیاه (برگ، ساقه و گل) از نظر خصوصیات فیزیولوژی با یکدیگر تفاوت دارند، مطلع بودن از اینکه هر اندام در هر مرحله رویشی چه نسبت وزنی را در گیاه به خود اختصاص میدهد و در هر مرحله فنولوژی به چه میزان ارزش غذایی دارد اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا با آگاهی از این موارد می توان بهترین زمان چرا را از نظر میزان کیفیت علوفه گیاهان تعیین نمود (Charney، 2001). در کشور ما صنعت دامپروری و دامداری به شیوه مدرن و مکانیزه در سالهای اخیر در حال توسعه و پیشرفت است. با توجه به افزایش جمعیت تقاضای روز افزون بازار، جهت تأمین فرآورده‌های دامی، لزوم شناسایی عوامل موثر در افزایش کمی و کیفی پروتئین‌های حیوانی محسوس است. جایگزین نمودن روش های نوین دامداری و نگهداری دام در شرایط مطلوب و استفاده از نژادهای اصلاح شده دام و تغذیه‌ی آنها توسط مواد مغذی نوید دهنده آینده ای روشن و امید بخش در زمینه صنعت دامداری و دامپروری میباشد. در دهه‌ های اخیر پیشرفت‌های چشم گیری در افزایش تولید گیاهان زراعی رخ داده است. محققان نیمی از این پیشرفت‌ها را مرهون اصلاحات ژنتیکی و نیم دیگر را به تکنولوژی زراعت ربط داده اند و معتقدند معمولاٌ پیشرفت‌های ژنتیکی در سطوح عملکرد بالا و پیشرفت‌های تکنولوژی در سطوح عملکرد پایین از اهمیت بیشتری برخوردارند (Smith و همكاران، 1985. برنامه‌های به نژادی با افزایش کمیت وکیفیت محصولات کشاورزی نقش بسزایی در تأمین مواد غذایی ایفا نموده است به این ترتیب که تهیه و معرفی ارقام، نژادها و ژنوتیبپ‌های جدید و اصلاح شده به پیشرفت‌های چشم گیری در بهبود و افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی منجر شده است (وجدانی، 1375).

اساس تحقیقات به نژادی گیاهان بر پایه ژنتیکی وسیع استوار است. در واقع بدون دسترسی به چنین تنوعی اصلاحگر شانس موفقیت چندانی برای ایجاد و ارائه ارقام اصلاح شده جدید نخواهد داشت. منابع ژنتیکی گیاهان علاوه برنقش زیر بنایی برای تولید ارقام جدید، به عنوان سازگاری ژنتیکی در برابر تغیرات محیطی حائز اهمیت می‌باشد (عبدمیشانی و شاه نجات بوشهری، 1376). نیل به حداکثر پیشرفت در اصلاح گیاهان علوفه ای دگرگشن صرفاً از طریق ادغام ژنوتیپ‌های با قدرت بالا در یک واریته ی ساختگی یا یک واریته هیبرید مقدور است (Tysdal، 1948).

زیربنای هر برنامه اصلاحی از طریق پارامترهای ژنتیکی پی ریزی می‌گردد، بنابراین آگاهی از ماهیت ژنتیکی ژنوتیپ‌ها و اطلاع از نحوه عمل ژنهای مربوط برای برنامه‌های به نژادی ضروری است (Kehr، 1984). قبل از اجرای یک برنامه دراز مدت اصلاحی، به طور معمول مطالعات ژنتیکی انجام می گیرد. اطلاعاتی در مورد مقدار و ماهیت تنوع ژنتیکی و همبستگی بین صفات لازم است تا یک برنامه موثر اصلاحی نظیر گزینش یا تلاقی برای اصلاح یک رقم اجرا گردد. به رغم نقش منحصر به فرد گراسها در تولید فرآورده‌های دامی متأسفانه اطلاعات اندکی درباره تنوع ژنتیکی موجود بین ارقام و توده‌های داخلی و خارجی کشور ما وجود دارد. در سال های اخیر گزارش‌های مبنی بر وجود تنوع برای عملکرد و کیفیت علوفه در گراس‌های علوفه ای منتشر شده است (Jafari و همکاران، a2003).

در این تحقیق اکوتیپ‌های مختلف جمع آوری شده از مراتع کشور و سایر اکوتیپ‌های موجود در بانک ژن منابع طبیعی در شرایط اقلیمی و اکولوژیکی استان البرز و تبریز مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته اند.

نتایج بدست آمده از این تحقیق می تواند در انتخاب و معرفی اکسشن ها و ارقام پرمحصول، سازگار جهت استفاده در طرح‌های مرتع کاری و تولید علوفه در شرایط اقلیمی و اکولوژیکی بروجرد به عنوان نمونه ای از مناطق نیمه استپی کشور کمک قابل توجهی نموده و در ایجاد تعادل دام و مرتع و افزایش کارایی طرحهای مختلف اجرایی مرتع کاری و اصلاح و توسعه مراتع و تولید علوفه و بذر در میلیون‌ها هکتار از دیم زارهای کم‌بازده کشور مورد استفاده قرار گیرد. امید است با مدیریت دقیق تر و توجه بیشتر در زمینه اصلاح و احیای مراتع، که بزرگترین پتانسیل در محور توسعه پایدار است، شاهد حفظ و توسعه ی منابع طبیعی کشور عزیزمان ایران سربلند، باشیم.

1-2 اهداف

مطالعه حاضر به بررسی تنوع ژنتیكی عملكرد و كیفیت علوفه 22 اكسشن از گونه مرتعی علف گندمی بلند (Agropyron Elongatum) در شرایط دیم و در 6 مرحله فنولوژیكی پرداخته و اهداف زیر را مد نظر دارد:

• ارزیابی 22 ژنوتیپ‌ها برای عملكرد و كیفیت علوفه در شش مرحله فنولوژیكی (ابتدای رویش، ساقه دهی مرحله ظهور خوشه، مرحله گرده افشانی، مرحله شیری شدن و مرحله خمیری شدن دانه در شرایط دیم استان البرز.

• بررسی ارتباط بین عملكرد و كیفیت علوفه در مراحل مختلف فنولوژیكی و تعیین مناسب ترین مرحله برداشت برای تولید حداكثر عملكرد و كیفیت علوفه

• معرفی ژنوتیپ های با عملكرد و كیفیت بیشتر

• بررسی همبستگی بین عملكرد، كیفیت و صفات مورفولوژیكی،

• تعیین الگوی تنوع ژنتیكی و گروه بندی ژنوتیپ‌ها بر اساس عملكرد و صفات مورفولوژیكی با بهره گرفتن از روش های آماری و چند متغیره (تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه كلاستر)

ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ وﻳﮋه ﺳﻮﺳﻤﺎرﻫﺎ در ﺑﺴﻴﺎری از اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ­ﻫﺎ ﺣﻠﻘﻪ­ﻫﺎی ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می­آیند و دارای ارزﺷ­ﻬﺎی اکولوژیک ﺧﺎص و ﻣﻔﻴﺪی ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻫﻤﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از زﻧﺠﻴﺮه ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ.همچنین آن­ها از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه و ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎری از موجودات آﺳﻴﺐ رﺳﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﻨﺪ وﺑﺎ ﺷﻜﺎر ﺣﺸﺮات و ﺟﺎﻧﻮران ﻣﻮذی ﻧﻘﺶ ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺑﺮای ﻛﺸﺎورزی دارﻧﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺣﻔﻆ ﺗﻌﺎدل اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻔﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺷﺎﺧﺺ­ﻫﺎی زﻳﺴﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﻨﺪ (حاجی قلی کمی وهمکارانش،1387 ).از طرفی دیگراثر خزندگان در کنترل حشرات و نرم تنان بقدری مهم است که درطرحهای کشاورزی نباید از این عامل مهم غافل ماند.خزندگان به ویژه مارمولک ها میزبان اولیهانواع لارو کرم­ها بخصوص نماتودها هستند. این لاروها در دوره بلوغ انگل خطرناک حیوانات اهلی (بویژه گوسفند و بز) بشمار می­آیند . بعضی از انگل­هایی که در بدن این خزندگان میزبان زندگی می­ کنند می­توانند حامل بیماری­هایی برای انسان باشند. بعنوان مثال انگل لیشمانیا-تروپیکا [3] زخم آسیایی بوجودمی­آورد. گاهی مارمولک­ها می­توانند در مهارکردن بیماری­های که توسط حشرات ناقل ایجاد می­گردد عامل مفید به حساب آیند. از جمله در جنوب، پشه­های مالاریا توسط سوسمارهای بومی شکار می­شوند و یا بعبارت دیگراین خزندگان در کاهش پشه مالاریا نقش بسیار مؤثری دارند (محمد بلوچ، 1356 ).در برخی مناطق مانند عربستان، مردم از سوسمارها تغذیه می­ کنند. پوست برخی سوسمار­ها در صنعت چرم­سازی برای ساخت کیف، کفش، دستکش و کمربند استفاده می­ شود. برخی از آنها بعنوان حیوانات خانگی استفاده می­شوند. از نظر زینتی نیز بسیاری از سوسمار­ها بخصوص آفتاب­پرست­ها بخاطر تغییر رنگ­های زیبا جنبه­ تزئینی و نمایشی دارند (رستگار پویانی، 2008)[4]. خزندگان از ﺟﻤﻠﻪ زﻳﺴﺘﻤﻨﺪاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ وﻳﮋه ﺧﻮد و ﺗﺨﺮﻳﺐ زﻳﺴﺘﮕﺎﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ آﺳﻴﺐ­ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده و ﺑﻌﻀﻲ از ﮔﻮﻧﻪ­ﻫﺎی آن درخطر نابودی قراردارﻧﺪ . ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺗﻨﻮع زﻳﺴﺘﻲ خزندگان، ﺳﻮﺳﻤﺎرﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻫﻤﻴﺖ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درﺧﻮر ﺗﻮﺟﻬﻲ در مورد آن­ها در ایران انجام نیافته است (علیرضا داداشی­ و همکارانش، 1387). امروزه بخاطر جلوگیری از انقراض آن­ها، کشتن این حیوانات، غیرقانونی اعلام شده­است. فون خزندگان و بویژه مارمولك­های ایران بسیار چشم­گیر و جالب توجه است.با شناخت صحیح گونه­ های موجود در یک منطقه­و ارتباطات بین گونه­ای و فراگونه­ای می­توان از آسیب­های فراوان یكه به محیط زیست وارد می­ شود، جلوگیری نمود و از منابع مختلف به نحو بهتر و مطلوب­تری بهره ­برداری کرد. جنس تراتوسینکوس متعلق به خانواده­ی جکونیده می­باشد این خانواده با داشتن100 جنس و 943 گونه در جهان و12جنس و 43 گونه در ایران جزو بزرگترین خانواده­های مارمولک محسوب می­ شود (رستگار پویانی، 2008).

خانواده جکونیده دارای بیشترین تعداد جنس­های مارمولک می­باشد که این گونه مانند بیشتر اعضاء این خانواده شب فعال می­باشد (اندرسون، 1999)[5]. در محدوده پراكندگی وسیع این جانور در ایران و مناطق مجاور، جمعیت­های منطقه­ای فراوانی وجود دارند كه ممکن است حالت ایزوله داشته باشند. ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺎدی ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺸﻤﻨﺪان داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ روی ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن اﻳﺮان ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ وﻟﻲ در ﻣﻮرد ﺟﻜﻮی دمﭘﺦ ﺑﺪرﻳﺎﮔﺎی ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﭘﺮاﻛﻨﺶ ﻣﺤﺪود اﻃﻼﻋﺎت ﭼﻨﺪاﻧﻲ دردﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و در حد گزارشات منطقه­ای بوده است. بنابراین تمام موارد مورد مطالعه در این تحقیق جدید بوده و می ­تواند مورد استفاده دانش­پژوهان داخلی و خارجی قرار گیرد (حجتی وهمکارانش،1388).

-2- کلیاتی در مورد خزندگان

واژه­ی رپتیلیا [6]که به رده­ی خزندگان اطلاق می­ شود در مورد اولین جانورانی است که توانسته­‌اند زندگی در خشکی را بطور کامل تحمل نمایند. این رده­ گروه کاملاً موفقی از مهره­داران هستند که تقریباً تمامی زیستگاه­های خشکی را به تصرف خویش درآورده­اند و یکی از ارکان مهم فون بیابان­ها محسوب می­شوند.اجداد خزندگان دوزیستان محسوب می‌شوند.اولین خزندگان حدودا 340 میلیون سال پیش در دوره­ کربونیفر ظاهر شدند 160 میلیون سال پیش در دوران مزوزوئیک (ژوراسیک و کرتاسه ) که به عصر خزندگان شهرت داشته است به اوج قدرت خود رسیدند. خزندگان جدید با پوست فلس­دار و تخم کلئیدوئیک و ترشح اسید اوریک مشخص می­شوند. تمام این موارد به استقلال خزندگان از آب مربوط است. برخلاف دوزیستان همه­ی خزندگان به آب، برای نوشیدن و تخم­گذاری به مقدار كم نیاز دارند كه آن را از محل­هایی كه آب باران تجمع یافته و ذخیره شده مانند شكاف­ها، حفرات و زیر زمین یا چگالش بخار هوا به صورت شبنم بر روی زمین یا روی بوته­ها و سنگ­ها، به دست می­آورند. اما غالباً آب مورد نیاز بدن را از همان شكار خود تأمین می­كنند. بنابراین نیازهای مربوط به آب را به حداقل رسانده و به آن­ها این امکان را می­دهد که در مکان­های خشک­تر زندگی کنند. بسیاری از خزندگان می­توانند حرارت بدنشان را تقریباً ثابت نگه دارند. این جانوران عمل فوق را با گرم کردن بدن در آفتاب یا دراز کشیدن در سایه برای سرد شدن بطور غریزی انجام می­دهند. به این روش اکتوترمی می­گویند. این فرایند با حالت اندوترمی که در PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران و پرندگان وجود دارد و به وسیله آن گرمای اضافی حاصل از سوخت و سازی را برای تثبیت دمای بدن مصرف می­نمایند متفاوت است (زوگ و همکارانش،2001)[7]. اسکلت بدن آن­ها کاملا استخوانی است. سطح بدن از پوست شاخی وخشک پوشیده شده­است. جلد معمولاً داری پولک و غده پوستی است. غالباً دو جفت زائده حرکت در این جانوران به چشم می­خورد. هر زائده پنج انگشت شاخی دارد که برای دویدن، خزیدن و یا بالا رفتن به کار می­رود. مثلا زوائد حرکتی لاک­پشت آبی به صورت باله تغییر شکل یافته­است. دست وپا در برخی از خزندگان بسیار کوتاه، در برخی استخوانی و در برخی دیگر کاملا تحلیل رفته­است. قلب­شان سه حفره‌ای است. دهلیزها کامل و در بطن­ها دیواره مابین آنها کامل نیست. دارای گلبول­های قرمز هسته دار، بیضی شکل و از دو طرف مقعر هستند. تنفس بوسیله شُش انجام می­پذیرد. جنین از چهار پرده آمنیون، کوریون، کیسه زرده و آلانتوئیس پوشیده می‌شود خزندگان نسبت به PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران، نیاز به انرژی کمتری دارند. و گاهی هفته­ها با یک وعده غذایی زندگی می­ کنند. لقاح داخلی است و معمولاً مقاربت انجام می­گیرد. از لحاظ جنین­شناسی خزندگان از ماهیان و دوزیستان متمایز هستند. اغلب تخم گذارند و در بسیاری از ان،ها جنسیت نوزاد توسط دمایی که جنین طی فرایند روی تخم خوابیدن در معرض آن قراردارند مشخص می­ شود (کیابی، 1381 و لطیفی، 1379).

از 14 گروه خزندگان مزوزوئیک فقط 4 گروه از آن­ها باقی­مانده­اند که متعلق به 4 گروه لاکپشتان، تمساح­ها، رینکوسفال­ها و فلس­داران می­باشند. امروزه حدود ۸۰۰۰ گونه از خزندگان زنده وجود دارند.

گروه اول: مارها، سوسمارها و سوسمارهای کرمی شکل از راسته فلس­داران [8]می­باشند که می توان این گروه را به صورت خزندگانی دارای بدن پوشیده از فلس دانست که منفذ کلواک عرضی دارند و اندام جفت­گیری در آن­ها زوج می­باشد که از زمان انقراض خزندگان در دوران مزوزوئیک انشعاب پیدا کرده و گروه­های پراکنده و فراوانی را به وجود آورده­اند.

گروه دوم: کروکودیل­ها می­باشند که حدود 200 میلیون سال است که بدون تغییر باقی مانده­اند و ممکن است سرانجام نسل آنها به دست بشر منقرض گردد.

گروه سوم: لاک­پشتان هستند که گروهی قدیمی بوده و از بدو به وجود آمدن­شان تا کنون تغییر چندانی را متحمل نشده و مشابه خزندگان اجدادی خود می­باشند.

گروه چهارم: خزندگان باستانی هستند که امروزه فقط راسته­ی رینکوسفالیا [9]بر جای مانده است و فقط دارای یک نمونه­اند که به تواتارا [10] یا اسفنودون [11] و یا هاتریا [12] شهرت دارد و فقط در بعضی از جزایر زلاندنو یافت می­ شود (صدیقی،1387).

 1-3-منشاخزندگان

ایجاد گروه خزندگانی عنی انشعاب آن باعث بنیان نهاده شدن گروه جدیدی ازجانوران به نام آمنیون­داران گردید، که خزندگان اولیه و سیناپسیدها جز اجداد آنها محسوب می­گردد. این جدمشترک را بعدها کوتیلوسور نامیدند. از تکامل این جد مشترک گروه بزرگ خزندگان به وجود آمد که توانستند تمام مناطق را تسخیر کنند امااین حادثه تا پایان کرتاسه ادامه داشت و پس از انقراض بزرگ کرتاسه تنها تعداد معدودی از خزندگان باقی ماندند (صدیقی،1387).

1ـ4ـ رده­بندی خزندگان

مبنای رده بندی خزندگان بر اساس وجود یا عدم وجود تعداد حفره یا حفراتی در جمجمه[13] معروف به پنجره گیج­گاهی می­باشد.

بر این اساس خزندگان به شش زیر رده تقسیم می شوند :

 1-4-1-زیر رده آناپسیدا [14]

اعضای این زیر رده به عنوان قدیمی­ترین خزندگان، فاقد پنجره­ی گیج­گاهی در جمجمه هستند. استخوان مربعی در آنها غیر متحرک است و دارای دو راسته­ی کوتیلوزوریا و لاک­پشت­ها [15] می­باشند.

 1-4-2-زیر رده سیناپتوزوریا [16]

جمجمه از نوع پاراپسید بوده و استخوان مربعی به جمجمه چسبیده است و در دوره پرمین تا کرتاسه می­زیسته­اند. اشکال اولیه آنها خاکزی و سوسمارمانند بوده ­اند.

:

آب ماده بی همتا و فراوانترین منبع در دنیاست.گرچه هنوز بیشترین مقدار آب غیر قابل استفاده است اما همان بخش اندک قابل استفاده آن ، همانند کالایی با ارزش نیازمند حفاظت و نگهداری است. آب برای زندگی ضروری است. ارزش آب بسته به نوع مصرف ، موقعیت مکانی، زمان، قابلیت دسترسی و کیفیت آن متفاوت است.به علت حیاتی بودن اب این مایه زندگی امروزه جوامع مختلف نیازمند آن است که قواعد و ضوابطی جامع برای تنظیم روابط و مسائل مربوط به آب داشته باشند.

به همین جهت حقوق آب در عصر حاضر با توجه به تخصصی شدن موضوعات آن، رشته خاصی از حقوق به شمار آمده و اهمیت فراوانی پیدا کرده است.در گذشته به علت اینکه تقاضا یا نیاز به مصرف آب کمتر از عرضه و مصرف ان بود و در حقیقت مصرف ان آزاد و هرکس میتوانست در حد عرف معمول محل و منابع آبی موجود به مقدار نیاز استفاده نماید و اندک قواعد و مقرراتی که از احکام مربوط به حقوق مالکیت ها در حقوق مدنی وجود داشت برای حل و فصل مسائل و مشکلات مربوط به آب کفایت میکرد و دولتها کمتر مداخله ای در اداره یا چگونگی مصرف آن داشته اند و اگر تخلفات و جرائمی هم صورت میگرفت به تبع آن مجازاتی هم پیش بینی میشد عمدتا مربوط به کسانی بود که به منابع و مصارف آب دیگری ضرر میزدند.

طرح مسأله وفرضیات:

این سوال به ذهن میرسد که آیا مالکیت و تولیت بر منابع آب اعم از سطحی یا زیرزمینی با توجه به قوانین و مقررات کلآ به حکومت و دولت تعلق داشته و یا اینکه افراد اعم از حقیقی و یا حقوقی نیز در آن حق مالکیت دارند و اینکه آیا واقعأ مالکیت اشخاص بر منابع آبی به صورت مالکیت مطلق است یا به صورت حق استفاده میباشد؟ و چگونگی استفاده و بهره برداری از منابع آب به چه نحو میباشد؟

به رغم حجم قوانین و مقررات و با توجه به حدت مسائل مربوط به آب و ابتلای شدید جامعه به این مشکل متأسفانه نویسندگان و حقوقدانان محترم کمتر به این مهم پرداخته اند. قوانین و مقرراتی که در این خصوص نوشته اند مانند قانون مدنی و یا قانون آب و نحوه ملی شدن آن مصوب 1347 اکثرأ با تصویب قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361 متروک و یا منصوخ گردیده اند در قانون اخیر آبها از مشترکات شمرده شده و ماده یک آن به کلیه منابع آبی اعم از سطحی و یا زیرزمینی اشاره نموده و منطوق ماده به نحوی میباشد که همه آبها را شامل میشود.

اهداف تحقیق:

با توجه به کمبود منابع آب در جهان که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نمیباشد ضرورت تدوین قوانین و مقررات متناسب با شرایط فعلی وآتی کشور جهت شناسایی حدود و ثغور مالکیت منابع آب و مهار بهره برداری غیر قانونی و هدایت نیازها به تامین قانونی آب بیش از پیش احساس میشود. لذا در عصری که عصر بحران منابع آب نامیده میشود ، منابع آب بایستی از لحاظ نوع مالکیت و یا حق استفاده و بهره برداری برخوردار از یک سیستم حقوقی و قانونی برای این موضوعات باشد.

بهره برداری از منابع آب زیر زمینی در برخی از مناطق کشور حائز اهمیت بوده و گرانبهاترین کالا محسوب میشود. لذا ایجاد یک سیستم حقوقی قوی برای مهار بهره براداری غیر قانونی و تعریف شرایط بهتر مقابله با متخلفان یک ضرورت میباشد.از لحاظ کاربردی تعریف الگوهای مناسب از طریق مطالعه تطبیقی در حقوق سایر کشورها میتواند در اعمال و اجرای صحیح قوانین و مقررات مرتبط مفید باشد.

لذا با توجه به تغییر شرایط اقلیمی و محیط زیستی کره زمین اعمال قوانین متناسب برای احیاء یا شناسایی مالکیت منابع آب و استفاده از آن یک ضرورت میباشد.

بدلیل اینکه تاکنون تعریف در خصوص مالکیت منابع آب مشخص و دقیقی ارائه نشده است و همچنین به دلیل اینکه در چگونگی استفاده و بهره برداری از آن میان استفاده کنندگان اغلب نظامات خاصی برقرار نبود، این امر بیشتر مواقع باعث اختلاف و منازعه میان مالکین و متصرفین و استفاده کنندگان منابع آب با همدیگر و یا با وزارتخانه های ذیربط و سازمان های مربوطه شده است .لذا از اهداف مهم این پژوهش تبین و ارائه راهکارهای قانونی در مورد مالکیت منابع آب است تا ان شأالله مورد استفاده حقوقدانان،محاکم و سازمان های ذیربط و سایر مراجع قرار گیرد.

1-1. مبحث اول: كلیات

1-1-1. گفتار اول: سابقه‌ی تاریخی

انسان اولیه در گذشته‌های خیلی دور به آب برای آشامیدن نیاز داشت و از محیط‌های آبی برای ماهیگیری و شكار استفاده می‌كرد، تنها زمانی كه به كار كشاورزی روی آورد و در دشت‌های بزرگ سُكنی گزید و از طرفی رودخانه‌های بزرگ در كنار اراضی مزبور وجود داشت، به حفر چاه پرداخت و زمین را آبیاری كرد. خاكریزهایی برای حفاظت خود در مقابل سیلاب‌ها ساخت، این قبیل اقدامات انسان‌ها به یک جامعه منظم و سازمان یافته احتیاج داشت و با این ترتیب دولت‌ها و مناطق جمعیت نشین به وجود آمدند.[1]

در بسیاری از مناطق جهان مانند آسیا و آفریقا منابع آب منشاء تجمع انسان و پیدایش تمدن‌ها شده است، مردم به اسكان در جوار رودخانه‌ها و چشمه‌ها پرداخته‌اند تا بتوانند در اقلیم‌های خشك زندگانی خود را تأمین كنند، در مراحل اولیه‌ی عرضه‌ی آب به طور معمول از تقاضای آن بیشتر است. ولی به تدریج با افزایش جمعیت و تنوع فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی، تقاضا برای آب بالا رفت و از عرضه آن پیشی گرفت و در نتیجه فكر تقسیم آب بر اساس رهنمودهای سنتی و عرف هر جامعه میان مصرف‌كنندگان جیره‌بندی گردید.[2]

در گذشته‌های دور، انسان‌ها آسیاب‌های آبی را برای آرد كردن دانه‌های گندم ابداع و اختراع كردند و اندیشه زهكشی اراضی را از فكر و اندیشه به مرحله عمل درآورند و كانال‌ها و مجاری مرتفع آب بر و لوله‌ها را برای خطوط انتقال آب ساختند و به وسیله قنات آب استخراج كردند و آبشارها و فواره‌ها را برای افزودن بر زیبایی اماكن بر پا داشتند، خاكریزهای عظیم و طویل مسیر رودخانه‌های چین، سیستم‌های تأمین آب در یونان و مجاری مرتفع آب‌بر رومی‌ها، نمونه چشمگیر و بارز از تكنولوژی‌های كهن آب هستند.

برای انسان‌های اولیه ضروری نبود كه محیط آبی را برای تطابق آن با نیازهایش تغییر بدهد، چشمه‌ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها نخستین منابع پایدار تأمین آب در فصول خشك بودند، آنها در میان سایر شرایط، محل نخستین اجتماعات كشاورزی را تعیین نمودند كه با نخستین سكونت‌گاه‌ها، حفر چاه و تكنولوژی هم توسعه یافت، در این زمان بود كه به واسطه بروز فصول و تغییرات آب و هوایی و سال‌های خشكی و از دست رفتن محصولات و بروز خسارت‌های هنگفت تفكر ساده انحراف و هدایت آب از انهار به

اراضی كشت شده مجاور شكل گرفت و بدین طریق آبیاری به عنوان یكی از اولین دست‌آورهای پیشرفته و تكنولوژی بشر به منصه‌ی ظهور رسید. زمین‌های مسطح آبرفتی در طول مسیر رودخانه‌های بزرگ حاصل‌خیزترین خاك‌ها را داشتند و به سادگی قابل كشت بودند.

بعدها چرخ آبی برای استفاده از انرژی جنبشی آب جاری و بالا كشیدن آب برای آبیاری ابداع شد و تكامل یافت «هم آبیاری و هم حفاظت در برابر سیل‌ها به یک جامعه سازمان یافته نیاز داشت و بنابراین تعجب‌آور نیست كه اولین دولت‌های سازمان یافته در طول مسیر سیلاب دشت‌های رودخانه‌های بزرگ شكل گرفتند».[3]

تكنولوژی منابع آب نقش بسزایی در تمدن‌های قدیم داشته است، زهكشی و بهره‌برداری از آب‌های تحت‌الارضی به وسیله‌ی گالری‌ها (مانند قنات) به كمك چاه‌های مربوطه (میله‌های قنات) كه برای تأمین آب جوامع انسانی در چندین تمدن مورد بهره‌برداری و استفاده بود. اكنون با همه‌ی این پیشرفت تكنولوژی باز هم متخصصین منابع آب را به حیرت و شگفت واداشته است.

با ایجاد و پیدایش عصر رنسانس (انقلاب صنعتی) بسیاری از ابنیه هیدرولیكی با بهره گرفتن از مواد جدید در همان دوران اختراع و یا تكمیل گردیدند. بعد از آن دوره، دوران صنعتی و ماورای صنعتی[4] قرن‌های اخیر موجب شكل‌گیری تكنولوژی امروزی تأمین آب شده است كه در این دوران رشته‌های جدید به وجود آمد، و روش‌های انفرادی و تك‌سازه‌ها به سیستم‌های چندین سازه آبی متمایل گشت و تحولات چشمگیری به وجود آمد، و تكنولوژی‌های مرتبط و وابسته به آب با وظایف تخصصی به وجود آمدند كه مبارزه با آلودگی محیط‌های آبی و برای آب پاكیزه، شاید یكی از مهم‌ترین وظایف تكنولوژی‌های مرتبط با آب در نیمه قرن 21 باشد.[5]

انسان‌های اولیه با یک تكنیک خیلی ابتدایی در زمینه توزیع و استفاده از آب شروع كردند و تقاضا برای مصرف آب نیز اندك و سرانه مصرف نیز كم بود، ولی از زمانی كه مناطق مسكونی و شهرنشینی توسعه پیدا كرد و سرانه مصرف هم بالا رفت، اكثراً نمی‌توانست میزان مقدار آب مصرفی مورد نیاز را تأمین نماید و این موضوع انسان‌ها را به فكر اختراع برای استفاده بیشتر از آب نمود.

در جوامع اولیه وسائل آبرسانی مانند چاه‌ها، آب انبارها، كانال‌ها و آبروها و لوله‌های توزیع آب به وجود آمدند. در زمان‌های قدیم برای انتقال آب از محلی به محل دیگر و جهت جریان آن به صورت ثقلی یعنی تحت تأثیر جاذبه‌ی زمین استفاده می‌نمودند. در حالی كه در دوره‌های بعدی برای استفاده از آب و جهت حركت آب از پمپ‌های قوی و لوله‌های تحت فشار استفاده می‌كردند. در مصر قدیم برای انتقال آب به محلی بالاتر از رودخانه نیل یا كانال‌ها از چرخ‌های آن زمان مانند دلو و چرخ چاه استفاده شده است.

كشور ما، ایران نیز همیشه مواجه با كمبود آب بوده و برای جبران این كمبود تمامی دست‌اندركاران مدام در جستجوی راه‌حل برای چاره‌جویی بوده‌اند. میزان بارندگی در كشور ما به غیر از مناطق محدود مانند شمال خیلی ناچیز و اندك می‌باشد به همین جهت ایرانیان از زمان‌های گذشته به مسئله آب و آبیاری اهمیت فراوانی داده و می‌دهند و برای این منظور به احداث سدها و كانال‌های آبیاری مبادرت كردند. نیاكان ما از چندین هزار سال قبل به وسیله خلاقیت و استعدادهای خود بدون اینكه تجهیزات فنی و مكانیكی پیشرفته وجود داشته باشد، مبادرت به ابداع روش‌های خاص آبیاری نمودند كه امروزه هم مورد تعجب و تحسین ملت‌های مختلف دنیا قرار دارد. این روش‌ خاص حفر قنات می‌باشد كه علاوه‌بر سادگی این روش، به علت كم هزینه بودن در سایر ممالك خاورمیانه هم از آن استفاده می‌نمایند.

2-1-1. گفتار دوم: قوانین و مقررات مرتبط با آب و سیر قانونگذاری آن

بدون شك وجود قوانین و مقررات مختلف برای تمام اركان كشور و برای اداره آن ایجاد نظم و انضباط و امنیت لازم و ضروری بوده و هر چقدر این قوانین و مقررات از شفافیت برخوردار باشد و بدون نیاز به هر گونه تعبیر و تفسیر غیر مؤثر از قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی باشد با همان اندازه در بهبود و رونق تمامی فعالیت و برنامه‌ها و جلوگیری از اتلاف منابع و حصول به موقع به اهداف در سازمان‌ها و نهادها نقش تعیین كننده‌ای گذاشته و خواهد گذاشت. خاصه در مورد این ماده حیاتی كه هر چه بیشتر قانون‌مند و نظام‌مند باشد و با مقتضات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و آداب و رسوم سازگار باشد و قانون مترقی و تا حد امكان بدون عیب و نقص باشد به همان میزان كارسازتر خواهد بود.

تا قبل از تصویب قوانین و مقررات مربوط به آب، مقررات و قوانین مربوط به آب و چگونگی مالكیت و تملك نهر و تقسیم آب و مسائل مربوط به آن مطابق مقررات قانون مدنی بود، لیكن بعداً بنا به مقتضای زمان و اجتماع، قوانین و مقرراتی خاصی در خصوص آب و آبیاری و مالكیت و چگونگی بهره‌برداری و استفاده از انواع منابع آبی به تصویب رسید كه جهت اطلاق ذیلاً به آنها اشاره می‌گردد:

1. قانون راجع‌به قنوات مصوب 1309 كه ماده ده آن به نهرها، رودخانه‌ها و حق‌آبه‌ها اشاره كرده است.

1. قانون اجازه تأسیس بنگاه آبیاری مصوب 29 اردیبهشت 1322 كه در تاریخ 11 مرداد 1334 به «قانون اصلاح قانون تأسیس بنگاه آبیاری و امور مربوط به آبیاری كشور» اصلاح گردید. در این قانون نیز به مقررات آب پرداخته شده و در ماده سه آن به نظارت در امور آبیاری و تشخیص حق‌آبه و ثبت آن در دفاتر مخصوص اشاره نموده است.

1. قانون بعدی و منسجمی كه در خصوص آب به تصویب مجلسین رسید، قانون آب و نحوه ملی شدن آن مصوب 1347 می‌باشد و اگرچه از زمان تصویب و مراحل اجرایی آن انجام اصلاحات و تغییرات در آن احساس می‌شد، اما این قانون به رغم داشتن پاره‌ای ابهام و اجمال به علت داشتن سایر جنبه‌های مثبت در نوع خود قانون بكر و مترقی بود، و بسیاری از مسائل و مشكلات مربوط به آب و مسائل آن در این قانون بحث و تصریح گردیده است، كه این قانون تا سال 1361 و تا زمان تصویب قانون توزیع عادلانه‌ی آب مورد عمل بود، و اكنون نیز برخی از مواد آن مغایر با قانون مؤخر نباشد مورد اهتمام و عمل می‌باشد.

1. قانون دیگری كه در زمینه آب تصویب گردید، قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361 می‌باشد. گرچه این قانون نواقص و ابهاماتی دارد، لیكن در نوع خود قانون جامع و پیشرفته می‌باشد كه فصل اول آن تحت عنوان مالكیت عمومی و ملی آب در 2 ماده و 4 تبصره تصریح شده است. فصل دوم آن به آب‌های زیرزمینی اختصاصی یافته كه چگونگی استفاده و بهره‌برداری از آنها را بیان نموده و در فصل سوم به توضیح و تشریح آب‌های سطحی پرداخته و نحوه استفاده از آنها را بر حسب حق‌آبه و پروانه مصرف معقول تبیین نموده است، النهایه به دلیل توسعه تكنولوژی و تغییر نوع مصرف و خصوصی شدن قسمت اعظم اركان دولت و مشاركت دادن بخش خصوصی در مراحل مختلف تأمین و تجهیز منابع آب، و تخصصی شدن فعالیت‌ها و رویكرد تمام مسائل و اركان مملكت به سوی تخصصی شدن و مطالعات تطبیقی كه انجام شده است و برای رفع كمبودها و كاستی‌های موجود و با كسب نظر از متخصصان امر آب، قانون مزبور نیز در حال تغییر و اصلاح می‌باشد كه پیش‌نویس آن تهیه شده و مراحل نهایی خود را می‌گذراند، تا جای خود را به قانون جامع آب بدهد تا انشاا… نواقصی را كه در گذشته موجود بوده، مرتفع كرده تا بیش از پیش در استفاده از منابع آب و مالاً صیانت از آن موفق باشیم.

در این تحقیق تهیه و ساخت پلیمر قالب مولکولی گلایسین بر روی نانو ذرات سیلیکا برای جداسازی و آنالیز گلایسین در یک ماتریکس پیچیده مورد بررسی قرار گرفت .برای ایجاد پلیمریزاسیون سطحی بر سطح نانو ذرات سیلیکا، باند دو گانه اولیه در سطح نانو ذرات سیلیکا ایجاد گردید. پس از آن مولکول هدف گلایسین درون لایه ی پوشیده شده پلیمر از طریق اندرکنش با مونومرهای عاملی قالب گیری شد. با برنامه ریزی دمایی شکل گیری منظم پلیمر قالب مولکولی گلایسین ، با ضخامت قابل کنترل حاصل گردید. بعد از حذف مولکول هدف ، محل های شناسایی گلایسین در لایه های پلیمری در دسترس قرار گرفت. به عنوان یک نتیجه ، بیشترین ظرفیت جذب با بهره گرفتن از نسبت مطلوب بدست آمد. همچنین شواهد نشان می دهد که پلیمر قالب مولکولی گلایسین، بر روی نانو ذرات در مقایسه با نانو ذرات پلیمر قالب گیری نشده دارای بالاترین گزینش پذیری و میل به گلایسین می باشد. علاوه بر این از این نانو ذرات پلیمری برای استخراج فاز جامد گلایسین و سپس اندازه گیری آن به روش اسپکتروفتومتری UV-Visبا 81.9 درصد بود که در یک نمونه ادارار استفاده گردید. این نتایج نشان می دهد امکان بالاترین گزینش پذیری در جداسازی گلایسین از نمونه ادرار با بهره گرفتن از پلیمر قالب مولکولی اصلاح شده در سطح نانو ذرات سیلیکا حاصل می گردد.
کلمات کلیدی: پلیمر قالب مولکولی، بیومارکر گلایسین، استخراج مولکول هدف.
1ـ1 بیومارکرها (شاخص زیستی)
بیومارکرها در اصطلاح، مجموعه‌ای از تغییرات فیزیولوژیک در سطوح سلولی و مولکولی است که خارج از محدوده طبیعی سلول، بافت، اندام و یا زیر مجموعه‌های آنها مانند اندامک‌های سلولی، پروتئین‌ها و یا ساختارهای ژنتیکی رخ می‌دهد. این مجموعه تغییرات فیزیولوژیک و گاه پاتولوژیک می‌تواند مشتمل بر تغییر مواد طبیعی و تشکیل مواد جدید غیر طبیعی در محدوده بافت یا اندام مورد نظر در موجود زنده و یا واکنش یا مجموعه‌ای از واکنش‌های تغییر یافته باشد. هم اکنون از تحقیق در مورد بیومارکرها به منظور کارهای عمده برای تشخیص مواجهه با عوامل بیماری‌زا، تشخیص روند آسیب‌زایی و یا تشخیص استعداد ابتلا به بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهمترین بیومارکرها آنهایی هستند که با شروع بیماری ظاهر می‌شوند و با اتمام بیماری از بین می‌روند.
بیومارکرهایی که برای تحقیق درباره بروز بیماری به کار می‌روند بسیار متنوع اند و از میان آنها می‌توان به وجود میکروارگانیسمهای بیماری زا، تغییر مشخصات بافت شناختی و سلولی، وقوع جهش‌هایی در ژنهای خاص یا کروموزومها، بیان رونوشت از ژن‌هایی که درحالت عادی خاموش هستند یا بیان پروتئین‌های مربوطه، بروزتغییرات پس از ترجمه جدید روی پروتئین‌ها و یا تغییر در میزان بیان پروتئین‌ها اشاره کرد.
پروتئین‌ها به دلایل مختلف بیومارکرهای بسیارخوبی محسوب می‌شوند. با بررسی پروتئین‌ها می‌توان مستقیماً عوامل مؤثر در بیماری را مورد مطالعه قرار داد. از سوی دیگر، تنها با مطالعه پروتئین‌هاست که می‌توان تغییرات پس از ترجمه را (که در بسیاری از موارد در تعیین عملکرد پروتئین نقشی تعیین کننده دارد) مورد بررسی قرار داد. در صورتی که با بهره گرفتن از بیومارکرهای mRNΑ یا DNΑ نمی‌توان چنین کاری انجام داد. علاوه بر این، بیومارکرهای پروتئینی را می‌توان در مایعات بدن مانند ادرار، سرم خون، مایع مغزی نخاعی، مایعات مفصلی، مایعات لنفی و ترشحات چشم اندازه‌گیری نمود. این ویژگی از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا نمونه گیری از مایعات بدن در مقایسه با بافتهای غیرمایع کاری بسیار کم هزینه تر و کم خطرتر است و نیاز به جراحی و سایر روش‌های تهاجمی را نیز در بسیاری از موارد از بین می‌برد. همچنین بیمار دچار درد و مشکلات کمتری می‌شود. امروزه جهت پیش تشخیص وضعیت پیشرفت انواع سرطان توجه ویژه‌ای به بیومارکرها می‌شود.
استفاده از بیومارکرها در بررسی مکانیسم بیماری، شناسایی زودرس بیماری و به اجرا درآوردن برنامه‌های پیشگیری از بیماری (خصوصاً در مواردی که روش‌های کلینیکی رایج ناکارآمد بوده و یا اصلاًروش‌های تشخیص به موقع کلینیکی وجود ندارد)، پیگیری مراحل پیشرفت بیماری، و در تفکیک و تشخیص بیماری‌های مشابه از یکدیگر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. با این وجود، در موارد فراوانی امکان استفاده ازاطلاعاتی که منجر به بکارگیری یک بیومارکر معتبر شود وجود ندارد، و یا اینکه بیومارکر به صورت کارآمد نمی‌تواند وقوع بیماری را قاطعانه تأیید کند. در حال حاضر تعداد بیومارکرهای معتبر در زمینه‌های مهم پزشکی و بالینی هنوز نسبتاً کم است. با ساختن منابع اطلاعاتی بیومارکر قابل اعتماد و جمع آوری اطلاعات حاصل از پروژه‌های ژنوم و داده‌های حاصل از آنالیزهایی نظیر پروتئومیکس و متابولومیک اطلاعات مناسبی در خصوص علت شناسی بیماری ها، پیشگیری و بررسی احتمال بروز آنها فراهم شده که سهم بسزایی در کاهش هزینه‌های درمانی و مرگ و میر خواهد داشت. با فراهم آمدن امکان جایگزینی بیومارکرها به جای علائم دیگر بیماری‌ها (که معمولاً در مراحل پیشرفته بیماری بروز می‌یابند) آینده‌ای نویدبخش برای استفاده از بیومارکرها مورد انتظار است که می‌تواند سیاستهای بهداشتی را< br />تحت تأثیر قرار دهد. امروزه یافتن بیومارکرهای جایگزین برای آن دسته از بیماری‌ها که تاکنون درمان موفقی برای آنها یافت نشده، در زمره اهداف مورد توجه صنایع دارویی قرار گرفته است. اگر بتوان پروتئینی را در خون یافت که حضور یا ا فزایش غلظت آن نشانه‌ای از پیشروی بیماری باشد می‌توان تحقیقات کلینیکی را در این بیماری هرچه بهتر هدایت نمود. تحقیقات کلینیکی معمولاً آنقدر هزینه بر هستند که تنها تکنولوژی هایی، ریسک آنها را می‌پذیرند که ارزش اقتصادی آنها بسیار قابل توجه باشد. بنابراین تعجبی نخواهد داشت که پروتئومیکس دارویی، عمده توجه خود را معطوف توسعه تکنولوژی بیومارکرهای جایگزین بنماید. ولی فراتر از این، کوتاه کردن زمان لازم برای آزمایش این بیماری‌ها و در نتیجه قادر بودن به انجام تعداد بیشتری از آنها، گام مهمی در رسیدن به هدف توسعه و بهبود زندگی انسان خواهد بود. بیومارکرها می‌توانند پیشرفت بیماری یا تاثیرات درمانی را مشخص کنند. پزشکان آزمایشات زیادی انجام می‌دهند که سرطان را تشخیص دهند و تعیین کنند که چه میزان گسترش یافته است. هم چنین برخی تست‌ها ممکن است تعیین کند که چه درمانی موثر است. در مورد بیش‌ترسرطان‌ها نمونه برداری قطعی‌ترین راه تشخیص سرطان است. اگر نمونه برداری امکان پذیر نباشد پزشک ممکن است آزمایشات دیگری پیشنهاد دهد که به تشخیص کمک کند. اما این حالت در سرطان پروستات کم اتفاق می‌افتد.
غده پروستات غده‌‌ای است که تنها در مردان یافت می‌شود. این غده در زیر مثانه قرار دارد. سرطان پروستات نوعی بیماری است که در آن سلول‌های بدخیم از بافت‌های پروستات نشات می‌گیرد و به طور نامنظم و فزاینده‌ای تکثیر و منجر به افزایش حجم در هر یک از اجزای سلولی غده پروستات می‌شود.
سرطان پروستات دومین سرطان شایع بعد از سرطان ریه در میان مردان است. اطلاعات آماری و علائم بالینی میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات مبین وجود سه طیف گسترده از روند رشد این بیماری است. سرطان پروستات می‌تواند دارای رشد آهسته و گذشت زمانی طولانی تا بروز علائم بالینی باشد. در مواردی دیگر تومور به سرعت رشد کرده و تهاجم تومور به بافت‌های دیگر امکان‌پذیرمی‌شود. در چنین مواردی مدت فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه آن بسیار کوتاه است. مابین این دو طیف رشد، تومورهایی وجود دارند که سرعت روند رشد آن‌ ها در حد متوسطی است.
تومورهای سرطانی آنتی‌ ژن‌های مشخصی را تولید می‌کنند که ممکن است از طریق آزمایش خون کشف شوند. آنتی ‌ژنی که به طور کامل توسط غده پروستات تولید می‌شود، آنتی ‌ژن اختصاصی پروستاتPSA[1]است. تشخیص سریع سرطان پروستات با اندازه‌گیری آنتی‌ ژن اختصاصی پروستات از آزمایش‌های غربال‌گری این بیماری است. در بیمارانی که مبتلا به سرطان پروستات هستند، مقدار این آنتی ژن در سطح بالاتری است. البته تنها سطح PSA در آزمایش خون فرد نمایانگر ابتلا به سرطان پروستات نیست. در برخی از موارد عفونت و یا «بزرگی خوش‌خیم» حجم غده پروستات می‌تواند سبب افزایش میزان PSA در خون شود. از این رو، ترکیب معاینه مقعد توأم با آزمایش تعیین سطح PSA از طریق خون روش دقیق‌تری برای تشخیص سرطان پروستات است.
1ـ1ـ1 تاریخچه بیومارکرها
۱ـ اولین تست آزمایشگاهی جهت بررسی وجود پروتیئن درادرار به عنوان بیومارکرسرطان در سال 1847انجام شد.
2-اندازه‌گیری آنزیم ترانس آمیناز در سال 1954 به عنوان بیومارکر انفراکتوس میوکارد.
3-در سال 1960 برای اولین بار واژه بیومارکر در مقالات استفاده شد که ناهنجاری‌ها و بی‌نظمی‌های متابولیسم وبیوشیمیایی بیماری‌ها را تشریح می‌کرد.
4-در سال 1970 اولین بیومارکر سرطان تحت عنوان آنتی ژن اولیه سرطان معرفی شد.
1ـ1ـ2 انواع بیومارکرها
بیومارکرها بر اساس مبانی مختلف طبقه بندی می‌شوند. بهترین روش مبتنی بر ساختار ومکانیسم ایجاد آن می‌باشد. این طبقه‌بندی شامل:
۱ـ متابولیتها
۲ـ کربوهیدراتها
۳ـ استرئیدها

۴ـ لیپیدها
از این میان بیومارکرهای متابولیتی بدلیل قابلیت‌های ویژه، بیشتر حائز اهمیت است. از جمله این قابلیت‌ها امکان پیش تشخیص بیماری‌ها و پیش تشخیص ناهنجاریهای درمان و عدم پذیرش درمان توسط بدن می‌باشد.
1ـ1ـ3 مشخصات بیومارکرهای خوب
۱ـ تنها با ظهور علائم بیماری بروز کند و با بهبود بیماری از بین برود.
2- تاحد امکان دارای حساسیت و انتخاب پذیری نسبت به یک بیماری خاص باشد.
3- قابل اندازه‌گیری در تستهای آزمایشگاهی باشد.
4- دارای حد تغییرات منظم ومحسوس باشد بطوریکه تغییرات بیانگر شروع بیماری یا مراحل آن باشد.
5- تا حد امکان عمومیت داشته باشد و وابسته به گروه و نژاد خاصی نباشد.
6- تغییرات آن مستقل از سن، جنس و تغذیه باشد.
7- تغییرات، قابل بیان وقابل پیگیری باشد و عوامل وفاکتورهای موثر بر آن مشخص ومحدود باشد.
اسید آمینه به مولکولی که شامل گروه‌های کاربردی آمینه و اسیدکربوکسیلیک است گفته می‌شود. اسید آمینه واحد تشکیل‌دهنده پروتئین است. اسیدهای آمینه به دو دسته آلفا آمینو اسیدها و غیر آلفا آمینو اسیدها طبقه بندی می‌شوند. در آلفا آمینو اسیدها روی کربن آلفا (دومین کربن از قسمت کربوکسیل) یک عامل کربوکسیل و یک عامل آمینی و یک اتم هیدروژن و یک ریشه جانبی R وجود دارد. ساختمان آن به صورت زیر نوشته می‌شود.