در جهان امروز کارشناسان ورزش به دنبال استفاده از یافته های علمی برای آماده ساختن هر چه بیشتر ورزشکاران حرفه ای در رقابت های ملی، جهانی و المپیک هستند از این رو به نظر می رسد. بهره برداری از بهترین روش های تمرینی مناسب از مهمترین اصولی است که رعایت آن از سوی مربیان مجرب وآگاه در ورزش قهرمانی و حرفه ای اجتناب ناپذیر است(41).

کاراته یک ورزش رزمی جهت بشاش کردن وارائه دهنده ی یک تصویر از تمرین ذهنی می باشد که نیاز به آمادگی جسمانی بالا دارد (45). آمادگی جسمانی نیز مجموعه ای از ویژیگی های ذاتی و اکتسابی است که توانایی فعالیت بدنی را تعیین می کند. تمرین و آمادگی نیز موجب توسعه همه جانبه استقامت، قدرت، سرعت، انعطاف پذیری و هماهنگی می شود (75). عموما برای گسترش اجزای خاص آمادگی جسمانی می توان فعالیت های ورزشی را به روشی منظم و سازمان یافته اجرا کرد که این جلسات ورزشی باید تحریک لازم را برای گسترش اجزای آمادگی جسمانی تامین کند و باید شرایطی را به وجود آورد که وقتی بدن در معرض آنها قرار می گیرد توسعه یابد(73). هر فرد باارتقائ سطح دانش و شناخت بدن خود به همراه تمرینات، چابکی، سرعت و روش های برگشت به حالت اولیه که کلید موفقیت است را بدست می آورد(11).

یکی از روش هایی که امروزه جایگاه مناسبی در بین ورزشکاران پیدا کرده است تمرین های پلایومتریک است. این تمرینات به منظور ترکیب سرعت و قدرت در اجرای حرکات ورزشی طراحی شده است و ماهیتا از توان بالقوه ی زیادی برخوردار است و در صورتی که به روش علمی استفاده شود ورزشکاران را قادر می سازد بتوانند حرکت و مهارت را با سرعت بیشتری انجام دهند (114). در تمرین های پلایومتریک سعی می شود قبل از مرحله انقباض برون گرا که موجب طویل شدن عضله می شود تواتر پیام های صادره از سوی دوک عضلانی برای اعمال کشش از طریق انقباض و در نتیجه ی انقباض، بازتاب عضله بیشتر شود (10). روش دیگری که در تمرینات اهمیت دارد و شدت تحریکها یا عامل هایی که مغز و بدن را برای توسعه هر چه بیشتر سرعتی شدن تحریک می کند تمرینات سرعتی است، شرط اول در تمرینات سرعتی استفاده و برخورداری از تکنیک خوب است. تمرینات سرعتی موقعی بیشترین کارایی را دارد که ورزشکار یک روز بعد از تمرینات سرعتی به استراحت بپردازد یا تمریناتی با شدت کمتر را اجرا کند (9).

• بیان مسئله

کاراته یک نوع مبارزه ژاپنی است که در آن از دست و پا برای وارد کردن ضربات پر قدرت مشت و لگد استفاده می شود، کلمه کاراته به معنی دست خالی می باشد وفردی که تمرینات کاراته را انجام می دهد کاراته کا نامیده می شود، آزمودنی های این پژوهش کاراته کاران سبک شوتوکان می باشند که در این سبک قدرت پا با توجه به محل ضربه بالاترین مقدار قدرت را تولید می کند (45). این رشته به آمادگی جسمانی زیادی نیاز دارد وبه سطوح بیشینه قدرت، سرعت، توان و چابکی وابسته می باشد اجرای مهارتهای انفجاری مانند پریدن، جابه جایی، چرخش و واکنش های سریع وناگهانی از اهمیت ویژه ای بر خوردار می باشد طبق تحقیقات اولر (1991)به طور تقریبی 5/1تا 2 میلیون نفر از امریکائیها در این رشته ورزشی فعالیت می کنند، جیف و مینکوف (1998) گفته اند که 20درصد از این افراد را کودکان تشکیل می دهند(105).

آمادگی جسمانی، حاصل از تمرینات ورزشی است و تمرینات ورزشی، ضرورتی برای تندرستی عموم مردم است. با این وجود، آمادگی جسمانی فراتر از فراورده های تمرین است، ضمن اینکه تمرین به منظور حفظ و نگهداری آمادگی جسمانی لازم است ولی تمرین فقط متضمن فعالیت جسمانی نیست. تغذیه مناسب، استراحت کافی، ارزیابی سلامتی و عادات بهداشتی خوب همگی مکمل آمادگی جسمانی است(50). ورزشکارانی که از آمادگی جسمانی و حرکتی مناسب برخوردار نباشند نمی توانند تکنیک و تاکتیک مورد نظر مربی را به خوبی اجرا کنند، احتمالاّ تمرینات پلایومتریک بر عوامل حرکتی و جسمانی موثر است(2). مسئله مهم دیگر در ارتباط با تاثیرات هر کدام از شیوه های تمرینی بر عوامل آمادگی جسمانی وحرکتی افراد است ، هر یک از این تمرین ها می تواند به نوعی بر توان انفجاری و سرعت افراد اثر گذار باشد(3). توان و سرعت اساس اجرای خوب در بسیاری ورزش هاست و عوامل مختلفی مانند تمرین و نوع تمرین بر این عوامل تاثیر دارد(43). در بین روش های مختلف تمرینی، یکی از موثرترین آنها، به ویژه در ارتباط با توسعه قدرت، سرعت ودر نهایت توان ورزشکاران تمریناتی به نام پلایومتریک است(41). تمرینات پلایومتریک متشکل از تکنیک های ورزشی از رشته ورزشی می باشد که سبب افزیش میزان استحکام و تحریک پذیری می شود. محققان به این نتیجه دست یافتند که تمرینات در دوره زمانی مشخص سبب افزایش پرش طولی، سرعت، استحکام پاها، قدرت عضلات، افزایش میزان آگاهی حرفه ای، در انجام حرکات می گردد همچنین باعث افزایش میزان چالاکی شده (88،54،92،36،23). از طرفی دیگر نیز باعث کاهش صدمات در ورزشکاران می گردد، این تمرینات به عنوان یک روش نوین برای پیشرفت و موفقیت در عملکرد ورزشکاران می باشد(23). تمرینات پلایومتریک[3] در اواخر دهه 1980 میلادی برای بالا بردن توانایی پرش و توان اندام تحتانی رواج پیدا کرد(33). که شکاف بین تمرینات سرعتی و قدرتی و همچنین برای تسهیل در فراخوانی واحدهای حرکتی می باشد(33،53). پلایومتریک مشتق از دو کلمه(پلایو)به معنای گسترده تر، وسیع تر و (متریک) به معنای اندازه گیری شده است(114). واژه پلایومتریک شاید واژه ی نسبتاّ تازه ای باشد اما ماهیت آن پدیده ی جدیدی نیست، ریشه این تمرینات به اروپای شرقی بر می گردد که در آنجا به عنوان تمرینات پرشی از آن نام برده می شود. واژه پلایومتریک توسط مربی ورزشی آمریکایی به نام فردویلت ابداع شد(32،25،74). در واقع تمرینات پلایومتریک به توسعه کل سیستم عصبی-عضلانی کمک می کند(36). و مجموعه ای از حرکات سریع و نیرومند است که شامل یک انقباض برون گرا و بلافاصله انقباض درون گرای قوی می باشد(36،42،2،13،65). تمرینات پلایومتریک برنامه های تمرینی ویژه ای برای ارتقاء توان انفجاری می باشد همچنین این نوع تمرینات، قدرت، نیروی انفجاری و سرعت را گسترش می دهد (74،25). برخی از متخصصان طب ورزشی و فیزیوتراپیست ها و مربیان بر این باورند که تمرینات پلایومتریک اصولا آسیب رسان هستند زیرا در این نوع تمرینات شدت کار بالا است و عضلات ومفاصل در معرض آسیب قرار می گیرند. ضرب

دیدگی پاشنه پا، صدمات مینیسک زانو، تاندون، کشکک، فشردگی ستون مهره ها و انواع ترک های استخوانی از جمله آسیب هایی هستند که اگر فرد آمادگی مطلوبی نداشته باشد آن را تهدید می کند(36). بنابراین چون شدت این تمرینات بالا است نمی توان این گونه تمرینات را بر روی افراد غیر ورزشکار پیاده کرد(17). والری بوروزوف دونده سرعت روسی پیشرفت خود را مدیون تمرینات پلایومتریک می دانست وی در سال 1972 توانست مسافت 100 متر را در 10 ثانیه طی کند و مدال طلا را از آن خود کند(46). ظرفیت حرکت یا انتقال سریع یکی از عوامل مهم دیگر آمادگی جسمانی در بیشتر ورزشهاست، سرعت از نظر مکانیکی نسبت بین مکان وزمان بیان شده است، گنجاندن فعالیتهای سرعتی در تمرین برای آن دسته از رشته های ورزشی که سرعت در آنها عامل تعیین کننده به شمار می رود باعث افزایش شدت تمرین می شود. در نتیجه تمرینات سرعتی تقریبا نقش مهمی را در تمام ورزشها ایفا می کند (9،11). تمرین سرعتی در ورزش حرف اول را می زند و مزیت بزرگ یک ورزشکار این است که بتواند در کسری از ثانیه از رقیب خود امتیاز بگیرد. بدن برای سرعتی شدن نیاز به تمرینات سرعتی دارد، در عین حال یک برنامه سرعتی موثر می تواند در موفقیت ورزشکاران نقش مهمی داشته باشد، مثلا توانایی افزایش سرعت برای گرفتن یک توپ سرگردان در بسکتبال می تواند برنده و بازنده مسایقه را تعیین کند. متاسفانه بسیاری از افراد این برداشت را دارند که سرعت مادرزادی است و از طریق تمرین، قابل افزایش نیست و زمان کمی را به تمرینات سرعتی اختصاص می دهند. اما تجربه ثابت و تحقیقات نشان داده است که تمرینات سرعتی مناسب باعث افزایش سرعت می شود(7). افزایش سرعت نیز شامل بهبود کارایی و فراخوانی واحدهای حرکتی مناسبی است که به نوبه خود افزایش نیرو در عضلات را ارتقاء می بخشد(11).

• اهمیت و ضرورت پژوهش

دامنه استفاده از روش های مختلف تمرینی در ورزش بسیار گسترده است و استفاده از هر شیوه تمرینی اطلاعات خاص مربوط به آن تمرین را می طلبد و هر یک از روش های تمرینی برای تقویت فاکتورهای خاصی بکار گرفته می شوند(22). اجرای هر فعالیتی در حداقل زمان همواره مورد توجه بشر بوده است. توان از مهمترین عوامل آمادگی جسمانی است که در اغلب رشته های ورزشی نقش مهمی ایجاد می کند(39،59). ورزشکار در اجرای بهینه نیاز به مهارت و قدرت دارد که تمامی ورزش ها از اسکی روی یخ تا بسکتبال این دو خصوصیت را شامل می شوند (41). توان از مهمترین عوامل آمادگی جسمانی است که در اغلب رشته های ورزشی نقش مهمی ایجاد می کند(39،59). بسیاری از ورزش های انفرادی و تیمی که در آن ها به پریدن، ضربه زدن و سرعت نیاز است مقدار زیادی به توان انفجاری پاها بستگی دارد، مساله قابل توجه دیگر آن است که هر یک از برنامه های تمرینی، نیاز به امکانات ویژه ای دارند، بنابراین در صورت دسترس نبودن امکانات و تجهیرات می توان تمرین های پلایومتریک و سرعتی را جایگزین کرد (2). به طور کلی، آموزش تمرینات پلایومتریک به همراه تمرینات سرعتی باعث بهبود عملکرد عضلات، توان انفجاری و عملکرد ورزشی آنها نسبت به آموزش پلایومتریک معمولی می شود(115).

شهر بندر انزلی به جهت محصور شدن از دو جهت جغرافیایی (از سمت شمال با دریا و از سمت جنوب با تالاب بندرانزلی)، برای توسعۀ فیزیکی خود ناگزیر به سمت جهت‌های شرقی و غربی پیرامون خود حرکت می‌کند. طی این فرایند در نیم قرن اخیر چهار روستا از روستاهای حاشیه بلافصل شهر، قربانی توسعه فضایی شهر شده و در آن ادغام شده‌اند. تراکم بالای جمعیت شهر بندر انزلی و کمبود اراضی آن، توسعۀ فیزیکی شهر را به دنبال داشته که تحولاتی را در داخل اراضی پیرامون شهر ایجاد می‌کند. این تحولات منجر به تغییرات کاربری اراضی روستایی و کشاورزی شده و رفته رفته سطح وسیعی از اراضی به ساخت و سازها اختصاص یافته است. شهر بندر انزلی به عنوان تنها نقطه شهری در شهرستان به کانون جذب جمعیت مهاجر تبدیل شده و این روند طی قرن اخیر شهر را با افزایش جمعیت و کاهش اراضی مواجه کرده است. روستاهایی همچون سوسر نویر و وقار در سال 1365 و روستاهای شالور کولیور در سال 1375 طی فرایند خزش شهر در آن ادغام شده‌اند. همچنین روستاهای بشمن و طالب‌آباد که در حاشیه بلافصل شهر واقع شده‏‌اند، از این قاعده مستثنی نبوده و مورد تهاجم ساخت و سازهای شهر قرار گرفته و محل اسکان جمعیت آن شده‌ است. بدین صورت از وسعت اراضی روستاها کاسته شده و با تبدیل شدن به سازه‌های شهری در محدوده شهری ادغام شده‌اند. در واقع شهر با رشد افقی خود به سمت روستاهای حاشیه حرکت کرده و اراضی روستایی را در خود حل می‏‌کند و با گذشت زمان، روستاها به صورت کامل توسط شهر بلعیده می‏‌شوند. تراکم جمعیت، کمبود زمین، شهر را ناگریز به توسعه به سمت اراضی پیرامونی هدایت می‏‌کند. بنابراین با توجه به وجود دو عامل طبیعی یعنی دریا و مرداب و اشکال ایجاد شده ژئومورفولوژی در نواحی ساحلی این تحقیق به بررسی محدودیت‌های ژئومورفولوژیكی در توسعۀ فیزیکی شهرستان بندر انزلی پرداخته و بر این اساس به پنج فصل زیر تقسیم شده است:

فصل اول: کلیات تحقیق؛

فصل دوم: مرور منابع، ادبیات تحقیق و پییشینه تحقیق؛

فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش؛

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و یافته‌های تحقیق؛

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه‌ها، بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهادات.

 1-1. بیان مسئله

گسترش فیزیکی شهرها فرایندی پویا و مداوم است و طی آن محدوده‌های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهات عمودی و افقی از حیث کمّی و کیفی افزایش می‌یابد. هر کدام از این دو روش، کالبد متفاوت و جداگانه‌ای از دیگری ایجاد می کند. رشد فیزیکی به شکل افزایش محدوده شهر یا به اصطلاح گسترش افقی ظاهر می‌گردد و رشد عمودی به صورت درون‌ریزی جمعیت شهری و الگوی رشد شهر فشرده، نمایان می‌شود.

جامعه ما در طی صد سال گذشته صرف‌نظر از علت‌ها و تحت تأثیر تمدن غرب، دگرگونی‌های سریعی را متحمل شده است و نهایتاً شکل جدیدی به خود گرفته که از بسیاری جهات متفاوت با گذشته‌اش می‎باشد. این تغییرات در تمامی عرصه‌های جامعه به نحوی به وجود آمده که سازه‌های سنتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جامعه را به هم ریخته و زندگی جدید که در اثر نیازهای زمان شکل گرفته است نه تنها تداوم منطقی و روند گذشته را ندارد بلکه چیزی ورای معنای گذشته است و الگوی جدید را سازماندهی می‎نماید. لیکن توسعۀ کالبدی لجام گسیخته و بدون برنامه یکی از معضلات اصلی در ساختار شهری و اقتصادی ـ اجتماعی کشورهای در حال توسعه است. در ایران نیز مسئله توسعۀ کالبدی بی رویه در برخی شهرها و از جمله شهر انزلی دیده می‌شود. از آنجایی که توسعۀ کالبدی شهرها نابودی اراضی کشاورزی و گسترش به سمت پهنه‌های آسیب‌پذیر را به دنبال خواهد داشت لذا باعث برهم خوردن تعادل و پایداری اکولوژیک در شهرها می‌شود.

استان گیلان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از جمله استان‌های مهاجرپذیر بوده که هر ساله افراد زیادی بدلیل شرایط جغرافیایی منحصر به فرد آن به این استان مراجعه می‌نمایند. شهرستان بندر انزلی یکی از شهرستان‌هایی است که در دهه‌ های اخیر از رشد فزاینده‌ جمعیتی برخوردار بوده که از دلایل عمده آن می‌توان به موقعیت طبیعی(دریا، ساحل، مرداب) و شرایط مناسب اقلیمی برای سکونت و همچنین مهاجرپذیر بودن نیروی کار به علت منطقه آزاد تجاری و صنایع و کارخانجات در گروه‌های عمده‌ فعالیت، اشاره نمود. این شهرستان در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و مکان شهر بندرانزلی، بین تالاب بین‌المللی انزلی و دریای خزر می‌باشد. بر این اساس محدودیت‌های توسعه شهر در شمال دریای خزر و در جنوب تالاب انزلی و اراضی پست و آبگیر هستند که امکانات قابل توجهی را برای توسعه در اختیار نمی‌گذارد. علاوه بر این بالا آمدن سطح آب دریا طی سال‌های گذشته نیز بخش عمده‌ای از شهر را تخریب یا مورد تهدید قرار داده است. لذا این تحقیق در نظر دارد محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی شهرستان بندر انزلی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و راهکارهایی را برای برون‌رفت از آن پیشنهاد نماید.

1-2. اهمّیت و ضرورت تحقیق

شهرهای امروزی با توجه به گستردگی سطح‌شان که دائماً بر مقدار آن افزوده می‌شود، زمین‌های وسیعی را به خود اختصاص می‌دهند. این زمین‌ها از تركیب واحدهای مختلف توپوگرافی و مورفولوژیک تشكیل می‌یابند. هر اندازه كه شهرها گسترش پیدا كنند، برخورد آنها با واحدهای گوناگون توپوگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می‌شود. در این میان با توجه به مقر و مکان قرارگیری این سکونتگاه‌ها در واحدهایی نظیر دامنه‌ها و دره‌ها، سواحل و دشت‌های سیلابی، نقاط مرتفع و پرشیب کوهستانی و موارد دیگری نظیر اینها، نوع محدودیت‌ها و خطرات محیطی تحمیل شده متفاوت بوده و می‌بایست با شناسایی و دسته‌بندی آنها، شرایط مطلوب‌تر و پایدارتری را برای افراد در راستای کاهش خسارات جانی و مالی فراهم نمود. لذا اهمّیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی با تأکید بر علوم زمین‌شناسی و ژئومورفولوژی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب و کم‌خطر برای ایجاد بناها و ساختمان‌ها، از مناطق نامساعد و پرخطر، معلوم می‌شود. برای شناخت بخش اعظمی از ویژگی‌های محیط طبیعی نیاز به مطالعه ژئومورفولوژی است. در سایه كسب این گونه آگاهی است كه می‌توان قدم‌های موثری در انتخاب مناسب‌ترین مكان برای ایجاد و گسترش شهرها برداشت و نسبت به جلوگیری از خطر پدیده‌های طبیعی و یا مقابله با آنها اقدامی جدی به عمل آورد.

1-3. اهداف تحقیق

هر تحقیق دارای اهداف مشخصی است. این اهداف به دو گروه هدف‌های کلی و هدف‌های ویژه تقسیم می‎شوند. «هدف کلی» مقصود و منظور نهایی از انجام پژوهش است. هدف کلی مستقیماً از مسئله پژوهش مشتق می‌شود. «اهداف ویژه» تحقیق که اصولاً از مسئله پژوهش و اهداف کلی نشأت می‌گیرند و محقق با بیان این اهداف دقیقاً تصریح می‌کند که در این تحقیق چه انجام می‌شود و چه انجام نمی‌شود (نادری و همکاران، 1389: 11). از اینرو در پژوهش حاضر نیز اهداف کلی و ویژه آن به شرح زیر است:

• بررسی محدودیت‌های ژئومورفولوژیكی در توسعۀ فیزیکی شهرستان بندر انزلی؛

• شناسایی و معرفی مناطق آسیب‌دیده، ناشی از عوامل ژئومورفولوژی محدودکننده در شهرستان بندرانزلی؛

• ارائه راهکارهای لازم در جهت جلوگیری از محدودیت‌های طبیعی در شهرستان بندرانزلی.

1-4. سؤال تحقیق

مهمترین سؤال‌های تحقیق حاضر به شرح زیر می‌باشد:

– عوامل و پدیده‌های تأثیرگذار ژئومورفولوژی بر توسعۀ فیزیکی شهربندر انزلی کدامند؟

– آیا توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی با عوامل ژئومورفولوژیكی ارتباط مستقیم دارد؟

1-5. فرضیه تحقیق

با توجه به اهداف و پرسش‌های تحقیق، برای این پژوهش دو فرضیه مطرح شده که به شرح زیر می‎باشد:

• به نظر می‌رسد بعضی از عوامل ژئومورفولوژیكی مثل دریا و نیز احاطه آب در بیشتر قسمت‌های شهری مانع از توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی می‌شود.

• توسعۀ فیزیکی شهر بندر انزلی با عوامل ژئومورفولوژیكی ارتباط مستقیم دارد.

1-6. روش تحقیق

هدف از انتخاب روش تحقیق، این است که مشخص شود برای بررسی موضوعی خاص، محقق چه روش تحقیقی لازم است اتخاذ کند تا او را هرچه دقیق‌تر و سریع‌تر به پرسش یا پرسش‌های مورد نظر هدایت نماید. با توجه به این که تحقیق حاضر به جمع‌ آوری اطلاعات و شواهد میدانی برای آزمون فرضیه‌ها یا پاسخ به سوال‌های مربوط به وضع کنونی شهر می‌پردازد، لذا روش تحقیق به کار رفته در این طرح، توصیفی تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می‌باشد.

1-6-1. روش گردآوری اطلاعات

مرحله گردآوری اطلاعات، آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته‌های میدانی و کتابخانه‌ای را گردآوری می‌کند و به روش استقرایی به طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازد و فرضیه‌های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت حکم صادر می‌کند و پاسخ مساله خود را به اتکای آنها می‌یابد (حافظ‌نیا، 1377: 162). در پژوهش حاضر، روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی می‌باشد. لذا جهت تهیه آمارهای جمعیتی و خدمات به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت و همینطور برخی ادارات شهرستان انزلی و همچنین سایت‌های اینترنتی مختلف مراجعه نموده و جهت برآورد داده‌ها از نرم‌افزار اکسل و SPSS و جهت ترسیم نقشه‌های مورد نیاز از نرم افزار ArcGIS استفاده شده است.

1-6-2. ابزار گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه‌ای به صورت فیش‌برداری، جدول و کروکی و … بانک‌های اطلاعاتی و شبکه‌های کامپیوتری و ماهواره‌ای بوده و در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه، گفتگو، دوربین عکاسی و غیره استفاده شده است.

1-6-3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

تجزیه و تحلیل می‌تواند بر اساس مستندات موجود کمّی یا کیفی باشد. برای انجام تحلیل‌های کمّی از داده‎های آماری استفاده می‌شود. تحلیل‌های کیفی نیاز به مستندات کمّی دارد. که این مستندات از منابع کتابخانه‌ای و میدانی با روش‌های خاص خود استخراج شده و سپس ارزیابی قرار می‌گیرند (برگرفته از رهنمایی، 1392: 148). در این تحقیق پس از جمع‌ آوری اطلاعات از طریق ابزارهای گردآوری، داده‌های خام را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و همچنین به تفسیر نقشه‌های مورد استفاده پرداخته تا نتایج مطلوب ارائه گردد. لذا برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با توجه به ماهیت داده‌ها از روش‌های توصیفی و آماری استفاده شده است.

1-7. قلمرو تحقیق

بندر انزلی در شمال مرکزی استان گیلان در طول جغرافیایی 49 درجه و 28 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 26- متر می‌باشد. با وسعتی در حدود 7/304 کیلومتر مربع، از شمال به دریاچه بزرگ خزر و از شرق به شهرستان رشت و از جنوب به شهرستان صومعه‌سرا و از غرب به شهرستان رضوانشهر محدود می‌شود. بندر انزلی دارای یک شهر به نام انزلی، یک بخش به نام بخش مرکزی، دو دهستان به نام‌های دهستان چهارفریضه با 21 آبادی و دهستان لیجارکی حسن‌رود با 7 آبادی می‌باشد(نقشه شماره 1-1).

بندر انزلی در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای و ساحلی به صورت طولی در ساحل دریاچه خزر واقع شده و از آب‌وهوای معتدل برخوردار است و به دلیل قرار گرفتن در ساحل ماسه‌ای دریا از موقعیت مناسبی برای توریسم برخوردار است. بندر انزلی در محل به هم پیوستن تالاب به دریاچه خزر و بر روی رسوب‌های دلتائی آن قرار گرفته و به همین جهت شهر از سه قسمت تشکیل شده است. بخش غربی یا انزلی، بخش میانی یا شبه‌جزیره میان پشته و بخش شرقی به نام غازیان (مرکز آمار ایران، سالنامه دوره‌های مختلف آماری).

:

ژئوپلیتیک بخشی از علوم جغرافیایی است كه به تحلیل مسایل منطقه‌ای و جهانی و ارتباط متقابل آن با ساختار اقتصادی و سیاسی محلی می‌پردازد. در ژئوپلیتیک یا سیاست‌های جغرافیایی كه معنای لغوی آن سیاست زمین است نقش عوامل محیط جغرافیایی در سیاست ملل بررسی می‌شود. جغرافیدانان سیاسی معتقدند قدرت به شدت متاثر از عوامل محیط جغرافیایی است، چنین طرز تفكری یک پدیده نو نیست، بلكه ریشه در تاریخ دارد. از نظر عالمان این رشته تحول در چهره خارجی زمین موجب ایجاد روابط انسانی متنوعی شده است. لذا برای ارائه تحلیل واقع بینانه‌ای درباره ژئوپلیتیک باید برای داده‌های طبیعی اهمیتی محدود قائل شویم. تحولات و دگرگونیهایی كه در تاریخ سیاسی واحدهای كوچك جغرافیایی به وجود آمده سبب شده كه امروز دیگر ژئوپلیتیک تنها به معنای رقابت استراتژیها در ابعاد جهانی نباشد. در حقیقت ژئوپلیتیک مجموعه پیچیده نیروهای متخاصم و متعددی است كه در سرزمین‌هایی با ابعاد كوچك به كشمكش می‌پردازند هدف آنان از این كشمكشها یا اثبات تفوق سیاسی خود یا بیرون راندن رقبای سیاسی از صحنه است.

منطقه مسلمان‌نشین خاورمیانه و شمال آفریقا، یا به تعبیر امروزی خاورمیانه اسلامی، از منظر ژئوپلیتیک و استراتژیک در طول تاریخ، همواره از اهمیت و جایگاه منحصر به فردی نزد قدرت‌های برتر جهان برخوردار بوده است. این منطقه حساس و تعیین کننده، در طول حدود یکصد سال اخیر، یعنی از پایان جنگ جهانی اول و شکست و تجزیه امپراطوری عظیم عثمانی، تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در ایران، تقریباً به طور کامل تحت انقیاد و سلطه مجموعه تمدنی غرب به رهبری آمریکا و کنترل و نظارت شبکه جهانی و جهنمی صهیونیسم قرار داشت. پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری مرجعیت شیعه و آموزه‌های ظلم ستیز و حیات‌بخش شیعه، این سلطه ظالمانه و غارتگرانه غرب را بر منطقه برای اولین بار به چالش کشید و ایران با پیروزی و موفقیت‌های شگفت‌انگیز و سرنوشت‌ساز در همه‌ عرصه‌های رویارویی با جبهه استکباری غرب، به الگوی مقاومت، سربلندی و بالندگی در میان مردم مسلمان منطقه، اعم از شیعه و سنی، تبدیل گردید. ثمره این مقاومت و موفقیت ابتدا در پیدایش و پیروزی خیره کننده مقاومت در لبنان و سپس سرزمین‌های اشغالی فلسطین، به بار نشست و امروز، با پیرایش و پویایی بیداری اسلامی در منطقه، موج قدرتمند مقاومت، با مرکزیت جمهوری اسلامی ایران، جبهه‌ای به گستردگی از مصر، تونس، سوریه، عراق تا عربستان، بحرین، یمن و دیگر کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داده و جبهه استکباری غرب را به عقب‌نشینی وادار کرده است.

خاورمیانه به عنوان یکی از حوزه‌های تمدنی و ایدئولوژیکی که به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک و دارا بودن عمده ذخایر انرژی جهان، همواره محل تلاقی و منازعه قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای بوده است. که هر یک از بازیگران ذینفع تلاش می‌کنند محیط و نظام منطقه‌ای را به گونه‌ای ساماندهی و سازماندهی نمایند که حداکثر منافع خود را در منطقه تضمین نمایند. در این میان ژئوپلیتیک که از سه عنصر جغرافیا، سیاست و قدرت به وجود می‌آید ژئوپلیتیک شیعه را شکل داده است، نقش ژئوپلیتیکی ایران که بیشترین جمعیت شیعیان را دارا می‌باشد؛ هم‌چنین انقلاب اسلامی ایران که به ماهیت ژئوپلیتیک شیعه شکل و قدرت داد. سبب شده که جمهوری اسلامی ایران از طریق مؤلفه‌هایی هم‌چون قدرت منطقه‌ای، قدرت هویت شیعی و برقراری ائتلاف میان شیعیان منطقه جایگاه تشیع را در معادلات سیاسی امنیتی خاورمیانه تحکیم نموده و نظام منطقه‌ای را بر اساس ژئوپلیتیک شیعه تعریف نماید و منافع شیعیان را ساماندهی و سازماندهی نماید. اما تغییرات و تحولات اخیر ناشی از خیزش‌های عربی نه تنها سبب دگرگونی ساخت سیاسی داخلی حکومت‌های منطقه شده، بلکه سبب دگرگونی‌هایی در نظام منطقه‌ای شده است. در این میان شیعیان نیز که در کانون‌های مهم ژئوپلیتیک متمرکز شده‌اند و به محوریت جمهوری اسلامی ایران که به ماهیت ژئوپلیتیکی شیعه شکل و قدرت داده است و آن را سازماندهی نموده است، اکنون نیز باید به باز تعریف نظام منطقه‌ای نوینی بپردازند که تأمین کننده حداکثری منافع شیعه و حفظ انسجام ژئوپلیتیکی شیعه باشد.

آنچه که در حال حاضر در بستر اندیشه های ژئوپلیتیکی خاورمیانه وجود دارد. تغییرات عملکردی بازیگران منطقه در مواجه با نقش منطقه گرایی خویش است. علاوه برآن قدرتهای فرامنطقه نیز بگونه ای در عملکرد خاورمیانه به ایفای نقش پرداخته اند که همسویی آنان با بازیگران مهم منطقه کاملا احساس می شود. نداشتن شریک استراتژیک و عدم همپوشانی سیاستهای رقبای منطقه ای و فرامنطقه موجب شده تا ایران اسلامی که حافظ گفتمان اصلی ژئوپلیتیک شیعی است در انزواقرارگیرد. اما با تمام راهکارهای انجام شده در خصوص انزوای ایران، نقش منطقه ای ایران پر رنگ تر از گذشته شده است، بطوریکه در حال حاضر تمام گزینه های آزموده شده در ارتباط با مهار ایران با مشکل برخورد کرده است. در این بین ایران می تواند با تاسی از تمام توانمندیهای ژئوپلیتیکی خود نقش منطقه ای و منطقه گرایی خویش را بیشتر نماید. همسویی و نگاه شیعیان منطقه که در پیرامون کانون تشیع در جهان یعنی ایران جمع شده اند این امکان را به ایران انقلابی می دهد تا ضمن همگرایی با جهان تشیع به انعکاس و بهره گیری از این تفکر در پیشبرد اهداف خود بپردازد. دسترسی به استراتژی مطمئن در خصوص ژئوپلیتیک شیعه هدف این رساله می باشد.

1-1-      بیان مساله: 1-2-      سوال تحقیق 1-3-      فرضیه های تحقیق 1-4-      روش تحقیق 1-5-      پیشینه تحقیق 1-6-      اهداف تحقیق 1-7-      محدوده تحقیق 1-8-      اهمیت و ضرورت تحقیق 1-9-      متغیرهای تحقیق 1-10-  بهره وران تحقیق 1-11-  کاربرد تحقیق 1-12-  سازماندهی تحقیق 1-13-  موانع و محدودیتهای تحقیق 1-14-  واژه ها و مفاهیم

-1-بیان مساله:

شیعه در لغت بر دو معنا اطلاق می‌شود، یکی توافق و هماهنگی دو یا چند نفر بر مطلبی و دیگری، پیروی کردن فردی یا گروهی، از فرد یا گروهی دیگر، اما در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که به خلافت و امامت بلافصل علی ـ علیه السلام ـ معتقدند و بر این عقیده‌اند که امام و جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از طریق نص شرعی تعیین می‌شود و امامت حضرت علی ـ علیه السلام ـ و دیگر امامان شیعه نیز از طریق نص شرعی ثابت شده است. اکثریت شیعه، را شیعه‌ امامیه یا اثنا عشریه تشکیل می‌دهد، ‌از آن‌جا که آنان جانشینان پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را دوازده نفر می‌دانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند. شیعه‌ اثنی عشریه بر مساله‌ امامت تأکید خاصّی داشته و عصمت امام و افضیلت او را بر دیگر افراد امت اسلامی بسیار مهم و اساسی می‌داند. یک دسته معتقد بودند که امامت، همانند نبوت، منصب و مقامی الهی است و از شرایط امام این است که معصوم از خطا و گناه باشد و این صفت را جز خداوند کسی نمی‌داند، بنابراین راه تعیین امام نصّ الهی است که در قرآن یا احادیث نبوی بیان شده است و طبق این نصوص، علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ جانشین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و امام مسلمین است. شیعیان حدود ۱۶٪ تا ۳۰٪ از کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند. بیشتر شیعیان دوازده‌امامی در هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند یمن و بحرین زندگی می‌کنند. زمانی که صفویان به قدرت رسیدند، مردم ایران بیش تر اهل تسنن بودند. شیعیان بیش تر در شهرهای مشهد، سبزوار، قم، کاشان و مناطق شمالی ایران ساکن بودند. با به قدرت رسیدن شاه اسماعیل و اعلام رسمیت تشیع، بیش تر مردم ایران به این مذهب شیعه روی آوردند و تسنن، بیش تر به مناطق مرزی تبدیل شد. از دلایل رسمی کردن مذهب تشیع به وسیله صفویان، ایجاد وحدت و یگانگی میان مردم، مشخص کردن ایران از دیگر کشورهای اسلامی و تامین استقلال کشور بود.

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران که مرکز جهان تشیع است، تشیع به قدرت رسید، سپس به تدریج به نقش آفرینی در عرصه بین المللی پرداخت. قدرت مهمترین عنصر در نقش آفرینی بین المللی است تا زمانی که قدرت نباشد نقش آفرینی بین المللی رخ نخواهد داد. لذا با پیوند بین قدرت و مذهب تشیع که با وقوع انقلاب اسلامی درایران رخ داد، تشیع ماهیت ژئوپلیتیکی پیدا کرد و از حالت یک مذهب خاص خارج شد و به یک پدیده دارای بار سیاسی تبدیل شد. از دلایلی که این موضوع را اثبات می کند سیل انبوه مقاله ها و کتاب هایی است که راجع به این موضوع و اصطلاح نوشته می شود و محافل و همایش هایی است که در گوشه و کنار جهان تشکیل می شود، در حالی که قبلا نبود. اگر به کتابهایی که در باره سیاست خارجی ایران قبل از انقلاب نوشته شده نگاه کنیم شاید پیدا کردن کلمه شیعه در این کتابها کار مشکلی باشد، زیرا تشیع نقش چندانی در سیاست خارجی ایران نداشت اما عکس این را بعد از انقلاب می بینیم که بدون شک هیچ کتابی چه در داخل و چه در خارج ایران نمی تواند راجع به سیاست خارجی ایران نوشته شود مگر با توجه به مفهوم و آرمان های تشیع.

گفتمان شیعی بهمراه گفتمان سنی پیکره اصلی جهان اسلام را تشکیل می دهد. جمهوری اسلامی ایران در         مر کز پراکنش جهان تشیع قرار گرفته است.

چنانچه قلمرو جهان اسلام را به سه ناحیه جغرافیایی غرب، شرق و مرکز تقسیم نماییم. این مناطق تحت تاثیر قدرتهای منطقه ای چون عربستان، مصر، ترکیه و ایران قراردارد. شبه جزیره های جنوب غربی آسیا(خاورمیانه) مرکز جهان اسلام است که در حوزه جغرافیایی ایران و عربستان قرار گرفته است.

جمهوری اسلامی ایران همواره به عنوان قدرت منطقه ای در منطقه خاورمیانه به ایفای نقش پرداخته است این قدرت ناشی از عواملی همچون ویژگی های جغرافیایی، همانند خلیج فارس وتنگه هرمز برخورداری از ذخایر غنی انرژی همچون نفت و گاز، محور ارتباطی بین سه قاره اروپا به آسیا و آفریقا به آسیا و شمال به جنوب و نفوذ فرهنگی و… بوده است. اما وقوع انقلاب اسلامی ایران ویژگی دیگری را در قدرت منطقه ای ایران نمایان کرد و آن تکیه بر مذهب تشیع که باعث شکل گیری ژئوپلیتیک شیعه در عرصه دیپلماسی جهانی شد. حمایت ایران از شیعیان جهان واشاعه گفتمان شیعی منبعث از انقلاب اسلامی به عنوان کشور محوری اندیشه و گفتمان شیعی در جهان، مقاومت های منطقه ای و فرامنطقه ای را در جهان بدنبال داشته است لذا در این تحقیق بر آنیم تا:

– به نقش ژئوپلیتیک شیعه در تبین سیاست و استراتژی منطقه ای بپردازیم.

– عملکرد عنصر شیعه در شکل گیری قدرت منطقه ای ایران بررسی کنیم.

– میزان نفوذ ژئوپلیتیک شیعه در تحولات منطقه ای در چه حدی است.

– محدودیتها و موانع موجود در راه شکل گیری این قدرت را بیان کنیم.

وبا ارائه راهکارهای مناسب زمینه گسترش قدرت منطقه ای ایران را بیان نماییم.

1-2-سوال تحقیق:

• مذهب شیعه چه نقشی در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران دارد.

1-3-فرضیه ها:

• رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس مبانی مذهب تشیع شکل گرفته است

• حمایت از کشورها وگروه های شیعی از اولویتهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.

• رویکردهای سیاسی و حمایت از کشورها و گروه های شیعی باعث تقویت قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران شده است

1-4-روش تحقیق و مراحل آن:

از روش توصیفی – تحلیلی و با مراجعه به تحقیقات کتابخانه ای صورت می گیرد.

1-5- پیشینه تحقیق:

نفیسه فاضلی نیا(1385)در مقاله ژئوپلیتیک شیعه و مساله امنیت ملی ایران اظهار می دارد: در حال حاضر موقعیت ایران در حوزه ژئوپلیتیک شیعه، که ناشی از ترکیب عوامل اعتقادی با دسترسی به منابع عظیم انرژی و موقعیتهای حساس ژئوپلیتیکی و استراتژیکی است، حساسیت و توجه غرب را در دو محور ایدئولوژیکی و امنیتی-راهبردی بر انگیخته است.

سید باقر سیدنژاد(1389) در مقاله سلفی گری در عراق و تاثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران تاکید می کند: عراق با وابستگی عمیق ژئوپلیتیکی متقابل با ایران یکی از معدود کشورهایی است که همواره از بدو شکل گیری ایده سلفی گری درگیر آن بوده است، بطوریکه پس از اشغال عراق این کشور به کانون اصلی فعالیت های گروه های سلفی تبدیل شده است و این جریان در تلاقی و همپوشانی با مدارهای قدرتمند سلفی، در جایگاه مهمترین بازیگر غیر دولتی در صحنه تحولات عراق قرار گرفته است. اینگونه نقش آفرینی در حلقه اول جغرافیایی سیاسی ایران واجد پیامدهای مهم برای جمهوری اسلامی ایران است…

فرانسوا توال(1379) در کتاب ژئوپلیتیک شیعه معتقد است: شیعیان مستقر در کرانه های خلیج فارس از برد ژئوپلیتیکی جهانی بر خوردارند، چون هفتاد درصد ذخایر نفت جهان، که برای ادامه حیات و رشد اقتصادی جهانی حیاتی است، در این منطقه واقع شده است و هر گونه تحول و نا آرامی سیاسی می تواند پیامدهای اقتصادی و سیاسی جهانی و گسترده ای بهمراه داشته باشد

مسعود جاسم نژاد(1391) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه و ارتقای جایگاه ایران در خاور میانه بیان می کند: با و قوع انقلاب اسلامی ایران و ژئو پلیتیکی شدن تشیع موقعیت و جایگاه ایران بخصوص از نظر سیاسی و اجتماعی و رسانه ای و فرهنگی و آموزشی در منطقه ارتقا پیدا کرده است و این کشور توانسته اثر گذاری و نقش آفرینی بیشتری نسبت به گذشته داشته باشد.

امیر قدسی(1391) در مقاله ژئوپلیتیک ایران در محاق ژئوپلیتیک شیعه معتقد است: ژئو پلیتیک شیعه، به مفهوم امتداد جغرافیایی سیاسی شیعیان در کشور های مختلف با هارتلند ایران در حال باز تعریف است و سیاست خارجی ایران باید به بهره گیری از ژئو پلتیک شیعه بپردازد.

وحید کیانی (1391) در مقاله باز خوانی ژئوپلیتیک شیعه نگرش جدید به بحث عنوان می کند: اصطلاح ژئوپلیتیک شیعه که اخیرا وارد زبان فارسی شده نتیجه گفتمان سیاسی خاصی است که توسط اندیشمندان آمریکایی پس از جنگ سرد و با پایان دوره استعمار مستقیم در خاورمیانه بر مبنای خشونت گرا جلوه دادن مذهب شیعه و تحریک احساسات جهانی برای مقابله با این تهدید انجام شده است.

یحیی معروف (1392)در مقاله ویژگی های جغرافیایی قلمرو های شیعی ((هلال شیعی)) بیان می کند: هلال شیعی که توسط عبدالله دوم پادشاه اردن عنوان شده و در خلال آن به قدرت گرفتن شیعیان در منطقه را مطرح کرده جمهوری اسلامی ایران می تواند با اعمال نفوذ در بین شیعیان عراق تحولات ژئو پلیتیک خاور میانه را هدایت کرده و منافع غرب و رژیم صهیونیستی را در منطقه تغییر دهد.

پروین حیدری(1386) در مقاله ای به: بررسی منشاء پیدایش شیعه و تفاوت آن با مذاهب دیگر پرداخته است.

ابوطالب احمدی(1390) در پایان نامه تبیین ژئوپلیتیک پراکنش جغرافیایی شیعیان منطقه خلیج فارس مطرح می نماید: ژئوپلیتیک تشیع به عنوان مؤلفه‌ای تأثیر‌گذار در تبیین تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خاورمیانه محسوب می‌شود. شیعیان 25% درصد جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند که غالب آنان در منطقه‌ی استراتژیک خاورمیانه و کنار آبراهه‌های بین‌المللی سکونت دارند. از دیدگاه جغرافیای سیاسی نحوه‌ی پراکنش شیعیان در منطقه‌ی خاورمیانه دارای ارزش و اعتبار خاصی است. حاشیه‌ی شمالی و جنوبی دریای پارس به طور پیوسته محل اصلی سکونت شیعیان قلمداد می‌گردد

حسن تلاشان( 1388) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه در لبنان قبل و بعد از جنگ 33 روزه عنوان می کند: ضمن تقسیم بندی ژئوپلیتیک شیعه در لبنان به سه دوره تاریخی به تبیین عملکرد مقاومت بعد از جنگ33 روزه پرداخته است.

الهام سادات موسوی(1388) در مقاله ژئو پلیتیک شیعه و فرصتهای ایران در قلمرو مناطق شیعی معتقد است: بیشتر شیعیان در منطقه خاورمیانه سکونت می کنند و ایران بیشترین جمعیت را از نظر شیعیان دارد با نگاهی به پراکندگی های موجود می توان اظهار کرد که ایران در قلب مرکزپراکندگی شیعیان است.

1-6-اهداف تحقیق: اهداف تحقیق در این پایان نامه بررسی اثرات مذهب شیعه و ژئوپلیتیک شیعه در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران است. همچنین شناخت سهم ژئوپلیتیک شیعه درتعیین اولویت های روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و ارائه راهکارهای مناسب در خصوص تبیین استراتژی سیاست های منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران و شناخت موانع و محدودیتهای موجوددرارتباط بانحوه تبیین اولویتهای ژئوپلیتیک شیعه واستراتژی سیاستهای منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران و شناخت زمینه های جدید وبرنامه ریزی بهینه در ارتباط با گسترش ژئوپلیتیک شیعه در تبیین قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران از دیگر اهداف تحقیق در این پایان نامه می باشد

1-1- تاریخچه زیتون. 3

1-2- گیاهشناسی و پراكنش اكولوژیكی زیتون. 4

1-3- اهمیت اقتصادی.. 6

1-4- بیان مسأله و هدف از انجام تحقیق.. 7

فصل دوم : بررسی منابع

2-1- كیفیت روغن زیتون. 9

2-1-1- عوامل شیمیایی تعیین‌كننده كیفیت روغن زیتون. 9

2-1-1-1- محتوای اسیدیته آزاد. 9

2-1-1-2- ارزش پراكسید. 9

2-1-1-3- تركیبات فنولی.. 10

2-1-1-4- تركیبات اسید چرب… 10

2-2-1- عوامل مؤثر بر كیفیت روغن میوه زیتون. 10

2-2-1-1- سیستم استخراج.. 10

2-2-1-2- روش‌های آماده‌سازی خمیر زیتون. 11

2-2-1-3- سال تولید. 11

2-2-1-4- منطقه‌ی تولید. 11

2-2-1-5- مدت زمان نگهداری میوه‌ها پس از برداشت… 12

2-2-1-6- رقم. 12

2-2-1-7- زمان برداشت (درجه رسیدگی) 13

2-2- تحقیقات انجام شده در زمینه تأثیر زمان برداشت بر كیفیت روغن زیتون. 13

فصل سوم : مواد و روش‌ها

3-1- مشخصات جغرافیایی محل انجام آزمایش… 17

3-2- مواد گیاهی.. 17

3-3- رقم‌های مورد استفاده در تحقیق.. 17

3-3-1- رقم ‘زرد^‘ 17

3-3-2- زیتون رقم ‘آربكین’ 18

3-4- مراحل انجام آزمایش… 19

3-5- نوع طرح آزمایشی و معرفی تیمارها 20

3-6-صفت مورد اندازه گیری.. 20

3-6-1- نیروی لازم جهت جدا كردن میوه از دم آن. 20

3-6-2- اسیدیته. 21

3-6-3- عدد پراكسید. 21

3-6-4- تعیین میزان پلی فنل‌ها 22

3-6-5- درصد روغن.. 22

3-6-6- تعیین میزان اسید اولئیك… 24

3-7- تجزیه و تحلیل داده‌ها 24

فصل چهارم : نتایج و بحث

4-1- اسیدیته. 26

4-2- پراكسید. 29

4-3- درصد روغن.. 31

4-4- نیروی جداسازی دم از میوه 33

4-5- میزان پلی فنول. 35

4-6- میزان اولئیک اسید. 38

فهرست منابع. 41

چكیده

     زیتون (L.. (Olea europea از خانواده Oleaceae است که یکی از درختان میوه مهم در سراسر دنیا به شمار می رود و تولید جهانی آن بالغ بر 16 میلیون تن است که کشورهای اسپانیا، ایتالیا، یونان و ترکیه از مهمترین تولید کنندگان آن به شمار می روند. رسیدن زیتون ها فرایندی آهسته و طولانی است که تاًثیر بسزائی بر میزان روغن زیتون دارد. همچنین ایجاد وقفه بین برداشت و استحصال روغن زیتون باعث ایجاد شرایط نامطلوب در این میوه می گردد، لذا اندازه گیری بهترین زمان برداشت بسیار حائز اهمیت خواهد بود. به منظور اندازه گیری زمان برداشت و تاثیر آن بر روی كیفیت روغن زیتون، آزمایش فاکتوریل با دوفاکتور: 2 رقم (‘زرد’ و ‘آربکین’) و شش زمان برداشت (3/8/91، 10/8/91، 17/8/91، 24/8/91، 1/9/91، 8/9/91) بر اساس طرح RCBD با 12 تیمار، 3 تکرار و 36 پلات آزمایشی انجام شد. شاخص های کیفی مثل: درصد روغن، میزان ترکیبات فنولیک، درجه پراکسیداسیون، اولئیک اسید، نیروی جداسازی دم از میوه و اسیدیته ارزیابی شد. بهترین زمان برداشت برای رقم زرد 17/8/91 و برای رقم آربکین 24/8/91 بود.

كلمات كلیدی: زیتون، زمان برداشت درصد روغن، کیفیت میوه.

-1- تاریخچه زیتون

     كاشت درخت زیتون[1] قدمتی بسیار طولانی داشته و پیدایش آن به قرن‌ها پیش باز می‌گردد. منشأ اصلی این گیاه کشور سوریه است اما بعضی دانشمندان مبدأ كاشت آن را یونان قدیم یعنی عهد فوسین‌ها[2] می‌دانند. در اغلب متون قدیم از درخت زیتون به عنوان یادگار به جا مانده از تمدن‌های بسیار كهن یاد شده است. بین تمام اقوام و ملل، فقط آشوری‌ها و بابلی‌ها از زیتون و روغن آن شناختی نداشته‌اند حال آنكه سامی‌ها، ارمنی‌ها، فومان‌ها و رومی‌ها پس از یهودی‌ها به این درخت مقدس ارج نهاده‌اند (میرنظامی ضیابری، 1377). اعتقاد بر این است كه در عصر مفرغ در جزیره كِرِت (1500 تا 3000 سال قبل از میلاد) و در جزیره قبرس (4000 سال قبل از میلاد)، حتی در دوران باستان در آسیای صغیر، كشت آن مرسوم بوده است. كشف هسته‌های زیتون در نقاطی از بیلبوس در لبنان (1500 تا 3000 سال قبل از میلاد)، شاهدی بر این ادعاست (زینانلو، 1378). در طول قرون 15 و 16، اسپانیایی‌ها كشت و كار زیتون را به مردم آمریكا معرفی كردند. هم چنین قلمه‌های زیتون توسط كاوشگران اسپانیایی به پرو رفت. یک قرن بعد تجارت فرآورده‌های زیتون موجب گردید كه باغ‌های زیتون در كالیفرنیا و سپس به سایر مناطق آمریكا توسعه یابد و به همین صورت مهاجران ایتالیایی و اسپانیایی آن را به استرالیا و جنوب آفریقا انتقال دادند (بروسوسِه، 1985). این درخت در ممالكی كه به كشت و كار زیتون مبادرت می‌ورزند جنبه تقدس داشته و در شرح افسانه‌ها از آن سخن به میان آورده‌اند و از زمان های قدیم توسط عده‌ای از فلاسفه و نویسندگان مورد ستایش قرار گرفته است (طباطبایی، 1374). كتابهای مذهبی از این درخت به عنوان درختی سودمند و قابل احترام یاد می‌كنند. در انجیل بیش از 200 مورد به نام این درخت اشاره شده است (استوته و مارتین، 1986). خداوند متعال در سوره‌های انعام، نخل، مومنون، نور، عبس و تین از درخت زیتون به عنوان یكی از نعمتهای ارزنده خود برای بشر یاد می‌كند و حتی به آن قسم می‌خورد (میرنظامی ضیابری، 1377). در حال حاضر نیز در میادین ورزشی و جوامع بین‌المللی شاخه زیتون به عنوان سمبل جهانی صلح و دوستی شناخته می‌شود (آرِنیلاس و همکاران، 1998). دانشمندان درخت زیتون را متعلق به دوران سوم زمین شناسی می‌دانند. قدمت گیاه زیتون در ایران به بیش از 1470000سال پیش بر می گردد ولی كشت آن در استان‌های زنجان، گیلان و قزوین بر اساس اسناد و مدارك موجود سابقه 900 ساله دارد (مقصودی، 1387). در سده‌های اخیر تولید زیتون به طور اقتصادی در نقاط مشخصی از كشور، یعنی بخش‌هایی از استان گیلان (رودبار، رستم آباد، منجیل و …)، بخش‌هایی از استان زنجان (طارم) و بخش‌هایی از استان قزوین متمركز بوده است. هم اكنون با توجه به برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی كشور توسعه‌ی كاشت زیتون در مناطقی كه دارای شرایط مناسب كشت زیتون می‌باشند، مانند استان‌های مازندران، گلستان، ایلام، فارس، كهكیلویه و بویراحمد، لرستان، مركزی، اصفهان و استان‌های دیگر مورد توجه قرار گرفته است.

1-2- گیاهشناسی و پراكنش اكولوژیكی زیتون

     زیتون Olea europea L.)) از گیاهان دو لپه با گل‌های كامل از تیره زیتون سانان Oleaceae و جنس Olea است و تعداد گونه‌های این خانواده هنوز كاملاً مشخص نیست (معصومی و ارزانی، 1379).   زیتون از درختان میوه مهم در سراسر دنیا به شمار می رود و تولید جهانی آن بالغ بر 8 میلیون تن است که کشورهای اسپانیا، ایتالیا، یونان و ترکیه از مهمترین تولید کنندگان آن به شمار می روند (صداقت حور، 1381؛ جلیلی مرندی، 1387). زیتون دارای ریشه‌های نسبتاً سطحی است. عمق ریشه این گیاه عمدتاً 5/1 تا 2 متر می‌باشد و گسترش سیستم ریشه زیتون بستگی به جنس خاك دارد. در خاكهای سبك انشعاب عرضی این گیاه تا 12 متر است. در ابتدای رشد ریشه زیتون، ابتدا یک یا دو ریشه عمودی قوی ایجاد می‌شود و سپس ریشه‌های ثانویه از آن منشعب می‌شوند. تنه درخت جوان صاف، مستقیم و مدور است ولی با افزایش سن درخت با ایجاد پایه‌های متوالی از این حالت خارج شده و به شكل كلاف پیچیده كه از بهم پیوستن چندین تنه حاصل می‌شود در می‌آید (اقدامی، 1381). در درختان زیتون دو نوع شاخه دیده شده است: یكی شاخه‌های مسن كه به اطراف گسترده می‌شوند و دارای شكل نامنظم و پیچ و تاب خورده و خم اند و پیوسته آنها سیاه و چوب پنبه‌ای است و دیگری شاخه‌های جوان یكساله كه دارای پوسته نقره‌ای، قطر باریک و گاهی پوشیده از نوعی مواد گردی یا مومی است و تا مدتی به صورت علفی باقی می‌ماند و دیر چوبی می‌شود (طباطبایی، 1374)، شاخه‌های اصلی عموماً ساختار اسكلت بندی درخت را تشكیل می‌دهند. شكل ظاهری درخت به رشد شاخه‌های فرعی بستگی دارد و چگونگی رشد آن در ارقام مختلف فرق می‌كند(شکل 1-1) (اقدامی، 1381). گلها به رنگ سفید شیری، دارای 4 كاسبرگ كه در دو طرف قرار گرفته و دارای چهار گلبرگ پیوسته و دو پرچم و یک مادگی یا دو برچه كه معمولاً یكی از برچه‌ها بارور می‌شود. گل آذین آن خوشه‌ای و دارای تخمدان آزاد و دمگل کوتاه است (طباطبایی، 1374). برگهای زیتون مانند اكثر جنسهای دیگر تیره‌ی (Oleaceae)، به صورت دیرپا تك تك و متقابل، سر نیزه‌ای یا واژ تخم مرغی، با دمبرگ كوتاه، نوك برگ كند با حاشیه پیچیده همیشه سبز و نیمه پایا (هر برگ معمولاً 2 تا 3 سال روی درخت باقی می‌ماند) دیده می‌شود. رویه بالایی برگها سبز تیره و پوشیده از بافت كوتیكول ضخیم و رویه‌ی پائینی آنها تقریباً متمایل به نقره‌ای و پوشیده از كركهای ستاره‌ای متراكم است (طباطبایی، 1374). ابعاد برگها در واریته‌های مختلف متفاوت است (شکل 1-3) (اقدامی، 1381). اكثر زیتون هایی كه میوه آنها قابل خوردن است به گونه europea تعلق دارد كه سرشار از روغن و مواد غذایی پر ارزش است (طباطبایی، 1374). میوه‌ها شفت، گوشتی، بیضوی كشیده به قطر 5/1 تا 5/2 سانتی متر دارای یک هسته و روی ساقه‌های یكساله تشكیل می‌گردند (شکل 1-2). اندوكارپ دوكی شكل، خیلی سخت به دو قسمت نامساوی تقسیم می‌شود و دارای یک بذر با آلبومن روغنی است. اپی كارپ و مزوكارپ حاوی روغن بوده و بخش خوراكی میوه زیتون را تشكیل می‌دهند (شکل 1-2 و 1-4). درخت زیتون از هترو زیگوسیتی بالایی برخوردار است. گرچه خودگشنی در باغ‌های زیتون معمول است ولی خود ناسازگاری بین ارقام هم قابل توجه است (اثنی عشری، 1368؛ معصومی و ارزانی ، 1379 و بروسوس، 1985).

شکل 1-1- درخت زیتون

شکل 1-2- میوه زیتون

شکل 1-3- برگ زیتون

1-3- اهمیت اقتصادی

   طبق اطلاعات منتشره توسط FAO[3] كشورهای اسپانیا، ایتالیا، تونس، سوریه و الجزایر مهمترین كشورهای تولید كننده زیتون هستند (درویشیان، 1376). مطابق اطلاعات منتشره توسط سازمان خوار و بار جهانی (FAO) سطح زیر كشت جهانی زیتون در سال 2005 برابر 7455049 هكتار است از این مساحت بالغ بر 14513179 تن میوه تولید می‌شود كه 75 درصد آن در اروپا، 13 درصد در ‌آسیا، 8 درصد در آفریقا، 3 درصد در آمریكا و به میزان كمی در اقیانوسیه قرار دارد و کشورهای اسپانیا، ایتالیا، تونس، سوریه و الجزایر مهمترین کشورهای تولید کننده ی زیتون هستند (درویشیان، 1376؛ نقل از جمالیزاده، 1385). در ایران با توجه به طرح توسعه زیتون از سال 1379 تاكنون بیش از 70 هزار هكتار باغ زیتون جدید در مناطق مختلف كشور احداث شده است. مناطقی از استان‌های گلستان، خوزستان، فارس، لرستان، كرمانشاه، ایلام، سیستان و بلوچستان، كرمان، یزد، مركزی، تهران و غیره به كشت زیتون اختصاص یافته است. ضمن اینكه در استان‌های گیلان، زنجان و قزوین نیز سطح زیر كشت زیتون توسعه یافته است (رمضانی، 1382). طبق آمار FAO امروزه سطح زیر كشت بازده زیتون در ایران بالغ بر 13000 هكتار است كه 41000 تن میوه از این مقدار بدست می‌‌آید (نقل از جمالیزاده، 1385). مهمترین فرآورده‌ای كه از كشت زیتون به دست می‌آید روغن زیتون است. حدود 93 درصد تولید جهانی زیتون منحصراً برای تهیه روغن به كارخانجات روغن كشی گسیل می‌شود (اثنی عشری، 1368). روغن زیتون بین روغن‌های خوراكی سیال در مقام پنجم بعد از سویا، بادام زمینی، دانه كلم روغنی و پنبه قرار دارد (میرمنصوری، 1366). بیش از 11 میلیون تن زیتون به روغن تبدیل می‌شود. در حال حاضر بین 4/2 تا 5/2 میلیون تن روغن زیتون در جهان تولید می‌شود. حدود 93 درصد از مجموع تولیدات روغن زیتون در 5 كشور اروپایی حاشیه دریای مدیترانه شامل ایتالیا، اسپانیا، یونان، تركیه و تونس به دست می‌آید. ایتالیا و اسپانیا به تنهایی حدود 8/60 درصد از روغن زیتون را در جهان تولید می‌كنند و تولید سالانه روغن زیتون در ایران حدود هزار تن است كه از 14 هزار تن میوه به دست می‌‌آید (جدول 1-1) (نقل از جمالیزاده، 1385).

«شاهنامه به دلیل ژرف بودن پژوهش های گردآمده در آن ، هم برای خوانندگان علاقه مند به شناخت فردوسی و شاهنامه ، منبعی ارزشمند است و یکی از ارزشمندترین آثار ملی ایران است که خواننده را با شخصیت‏های بسیاری روبرو می‏کند که هر کدام به نوعی بیان کننده حالات و کنش و واکنش انسان جامعه امروزی است که در برابر وقایع و حوادث روزمره از خود نشان می‏دهد. از این‏رو شاهنامه بستر مناسبی برای پژوهش‏هایی است که درصددند به نقد روانشناسی شخصیت‏ها بپردازند» (حمیدیان، سعید، 1387 :30).

«در همه فرهنگ‏ها (اعم از شرقی و غربی، قدیم و جدید، دینی و سکولار) و نیز در همه ادیان و مذاهب (اعم از آریایی و سامی و خاور دور)، طبیعت خواب و خواب دیدن و دنیای پر رمز و راز رویا، پیوسته توجه بسیاری از انسان‏ها را – از خواص و عوام – به خود جلب کرده و بخش بزرگی از فرهنگ، اساطیر، اعتقادات دینی و ادبیات هر سرزمین را به خود اختصاص داده است» (حمیدیان، سعید، 1387 :30).

«از روزگاران کهن تا امروز، اندیشه‏های گوناگون و باورهای متفاوت درباره خواب و رویا، روان بوده است. در فلسفه غرب برابر نظریه‏های فیلسوفان یونان، «نفس ناطقه» در بعضی احوال و ازمان به مرتبه روحانی خود و اصل و متصل می‏شود. به قول سقراط، رویا صدای وجدان انسان است؛ باید آن را درست دانست و از آن اطاعت کرد» (اریک،132:1378). «در فلسفه شرق نیز، رویا حاصل فاصله گرفتن روح از حواس ظاهری و میل آن به قوای باطنی است، به این معنی که انسان گاهی در عالم خواب به ادراک حقایق هستی و وقایع آینده موفق می‏شود و از این رهگذر، به ادراک و معرفت شهودی دست می‏یابد. این احوال اگر در عالم بیداری و هشیاری روی دهد، به آن «مکاشفه» می‏گویند و اگر در عالم خواب طبیعی پیش آید، در صورتی که شفاف باشد، «رویای صادقه» است و در صورتی که ضعیف و مبهم باشد، پیام آن باید تفسیر و تجزیه و تحلیل (تعبیر) روشن شود» (ابن خلدون، 132:1369).

این پایان نامه پنج فصل دارد؛ در فصل اول ما به بیان مساله، پرسش تحقیق، فرضیه‏ها، ضرورت این تحقیق، اهداف‏، پیشینه و غیره می‏پردازیم و روشن می‏کنیم که اساساً چرا این موضوع برای این رساله انتخاب شد. فصل دوم شامل مبانی نظری این تحقیق است؛ در این فصل ما به موضوع که در واقع خواب و رویا است‏، می‏پردازیم. هم‏چنین به خواب و خواب‏گزاری، اخترشناسی، پیش‏گویی و فال‏گیری از منظر روانشناختی و جامعه شناسی نیز نگاهی می‏افکنیم و از این طریق مبانی نظری خود را فراهم کرده‏ایم.

فصل سوم شامل معرفی فردوسی و اثر گرانقدرش‏، شاهنامه است. و در ادامه این فصل به شرح احوال و اثر فردوسی اختصاص داده‏ایم.

فصل چهارم را با تحلیل و توضیح خواب‏ها، اخترشماری‏ها، پیش‏گویی‏ها و سایر موارد از این دست که به موضوع پایان‏ نامه‏ی ما مربوط می‏شده پرداختیم. در این بخش با دسته ‏بندی خواب‏ها در یک زیر مجموعه، پیش‏گویی‏ها در زیرمجموعه‏ی دیگر و همین‏طور سایرشقوق به بررسی بسامدی این موارد پرداختیم. فصل پنجم شامل نتایج تحقیق است که علاوه بر بیان کلامی، به صورت نمودار نیز ارائه شده است و نشان می‏دهد که این عناصر آینده‏نگری و آینده‏بینی چنان در تار و پود آن مردم نشسته بود که تعیین‏کننده‏ی سرنوشتشان بوده ، از بسامد بالایی هم برخوردار است.

1-2 بیان مسأله

«خواب و رویا یكی از رازناك‏ترین و پیچیده‏ترین پدیده‏های عالم هستی است كه هنوز سخن فرجامین درباره‏ی آن گفته نشده است. از سوی دیگر، این پدیده با همه رازناكی و پیچیدگی‏اش، كاربردی ژرف در فرهنگ ایرانی یافته است، به گونه‏‏ای كه در سراسر زندگی این قوم می‏توان نمودی از خواب و رویا را مشاهده كرد. از آنجا كه شاهنامه آیینه‏ی تمام نمای فرهنگ ایرانی در درازنای تاریخ این ملت است، در این رساله، بازتاب پدیده خواب و رویا بر روند زندگی و سرنوشت شخصیت‏های شاهنامه مورد بررسی قرار گرفته است. خواب و رویا یكی از داده‏های الهی است كه همواره در پرده‏ای از رمز و راز نهفته شده و ذهن آدمی را به خود مشغول ساخته است. این پدیده دریایی است بس شگرف و ناپیدا كرانه؛ جهانی است شگفت‏انگیز و هزار تو كه هر شب همگان فرصت آن را می‏یابند كه به گوشه و كنار این دنیای غریب سرك كشیده، ندیده‏ها و ناشنیده‏ها را ببینند و بشنوند .‏خواب آن حالت آرامش و سكونی است كه پس از یک دوره كوشش و تلاش به سراغ آدمی می‏آید و فرد، بریده از هیاهوی زندگی سر بر بالین می‏گذارد‏. در این زمان، روزنه‏ای به جهان دیگر گشوده می‏شود و روان آدمی سبك‏بال به سوی عالم بالا می‏پوید» (امین،25:1384).

«خواب و رویا در اساطیرایرانی اهمیت فراوان داشته است و آن‏ها دیدن خواب را در سرنوشت خود مؤثر می‏دانستند. شاهان در دربار خود خواب‏گزارانی داشتند که بعد از دیدن خواب به آن‏ها مراجعه  می‏کردند تا برایشان تعبیرخواب کنند. گزارشی را که خواب‏گزار می‏داد ممکن بود شاه را تا مدت‏ها به فکر فرو ببرد و همچنین پایه بسیاری از جنگ‏ها، ازدواج‏ها و تولد و مرگ را مشخص کند. نه تنها در ایران باستان پدیده خواب تأثیر داشته بلکه در جوامع مختلف هم مؤثر بوده و فکر دانشمندان بسیاری را به خود مشغول کرده که چرا انسان پس از پایان کار روزانه و هنگام به خواب رفتن رویا می‏بیند. البته رویا زمانی پدید می‏آید که خواب خیلی عمیق نباشد زیرا وقتی خواب خیلی عمیق باشد انسان از فرط خستگی خواب نمی‏بیند. سقراط ادعا می‏کند که رویا ماهیت و مبدأ الهی دارد به‏طوری‏که به وسیله رویا می‏توان آینده را پیش‏بینی کرد» (حمیدیان‏،سعید، 1379: 28)

«اما در شاهنامه خواب و رویا‏های بسیاری دیده می‏شود که ناشی از باور و اعتقاد مردم ایران باستان بوده است آنان اعتقاد داشتند که عناصر طبیعی و غیر‏طبیعی که در زمان خواب به دیدنشان می‏آید در سرنوشتشان موثر بوده و باعث به وجود آمدن حوادث اصلی می‏شود فردوسی حتی دیدن خواب و تعبیر آن را نشانی از علم پیامبری می‏داند.

خواه امید گیر و خواهی بیم

هیچ بر هرزه نافرید حكیم

                                                                            (سنایی، 83:1377)

فردوسی همچنین در شاهنامه موارد بسیاری را نشان می‏دهد که سرنوشت آن‏ها در خواب و رویا رقم می‏خورد؛ همچنین در شاهنامه هر مرد عادی نمی‏تواند تعبیر خواب کند زیرا کسی باید از این نیروی الهی بهره بگیرد که دارای فره ایزدی باشد که در شاهنامه تعبیر این‏گونه خواب‏ها و رویاها توسط موبدان صورت  می‏گیرد. در عصر ما هنوز مردم با دیدن خواب و رویا مدت‏ها به آن فکر می‏کنند و اگر خواب بدی ببینند سعی می‏کنند از حوادث آن پیشگیری کنند غافل از این‏که تقدیر و سرنوشت انسان دردست خداست» (کزازی ،1376: 19).

1-3 سوالات تحقیق

1. آیا خواب و رویا و پیشگویی بر سرنوشت و روند زندگی شخصیت‏های شاهنامه تاثیر دارد؟

1. آیا خواب و رویا در شاهنامه، وسیله‏ای برای غیب‏گویی شناخته شده است؟

1. آیا رویا در شاهنامه، ابزار شناخت شهودی و وسیله‏ای برای ادراک ماورای طبیعی است؟

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق

همان‏طور‏که پیش از این گفتیم مغفول واقع شدن این اصطلاح ادبی از چشم محققان و پژوهشگران خود بزرگ‏ترین دلیل شکل‏گیری این رساله بوده است. همان‏طور که اشاره شد، این تکنیک یکی از هنرهای فردوسی در خلق داستان‏های شاهنامه است.