:

تعلیم و تربیت امری وقت‌گیر، پرثمر ودرعین حال دشوار است که در آن معلمان که نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی هستند، بیشترین نقش را عهده‌دار هستند. عهده‌دار بودن این نقش توسط معلم ایجاب می‌کند که رفتار و عملکرد او در محیط آموزشی مورد قضاوت گروه‌ های مختلفی از افراد قرار گیرد ازجمله این گروه‌ها می‌توان مسئولین منطقه، مدیران، والدین و دانش آموزان را نام برد.‌ در این میان دانش آموزان به دلیل حضور مستقیم در موقعیت آموزشی ارتباط نزدیک‌تری نسبت به سایر عوامل قضاوت کننده با دبیران دارند و نوع نگرش آن ها تاثیر فراوانی‌ بر فرایند یادگیری دارد.‌

در سال‌های اخیر شواهد تحقیقاتی نشان دادند كه دانش آموزان روی اعمال و افکار معلمان اثر می‌گذارند‌، رفتارهای معلمان تحت تأثیر نحوه واكنش‌ دانش آموزان ‌به فعالیت‌های كلاسی قرار می‌گیرد. این مسئله تأکید بندورا روی تعاملات متقابل شناخت، رفتار و اعمال محیطی را به یاد می‌آورد (زارع،1390).

صمیمیت[1] در کلاس درس را می توان به‌عنوان یک استراتژی آموزشی مفید مورد بررسی قرارداد. صمیمیت به‌صورت کلامی و غیرکلامی روی انگیزش دانش آموزان تأثیر می‌گذارد درک این اثرات و استفاده از صمیمیت برای اُمور آموزش‌وپرورش مهم است. ساختار صمیمیت در برقراری ارتباطات آموزشی به‌طور گسترده‌ای درگذشته مورد تحقیق و بررسی قرارگرفته است. پژوهشگران اثرات صمیمیت معلمان در ایجاد انگیزه دردانش آموزان و اثرآن در یادگیری عاطفی و شناختی را گزارش کرده‌اند (امی دن سون[2]،2001). معلم اثربخش باید رفتارش با شاگردان همواره توأم با صمیمیت و احترام متقابل بوده و کلاس درس را به محیطی پویا، خلاق و خوشایند تبدیل نماید (محمودی، 1377).

محرابیان (1969) مفهوم صمیمیت را به‌عنوان رفتارهای ارتباطی توسعه داده است که به‌منظورافزایش نزدیکی به دیگران اثربخشی دارد. صمیمیت شامل رفتارهای‌ کلامی‌ و غیرکلامی ‌است که به ‌منظور کاهش فاصله فیزیکی ‌و روانی ‌درک شده بین معلم و دانش‌آموز عمل می‌کند (اندرسون، نورتون و نوسباوم[3]،1981؛ کریستوفل ‌و گورهام[4]،1995؛ ثویت‌ و مک‌کراسکی، وست[5]،1994). شریفی (1368) ادراک دانش آموزان از رفتار معلم را برداشت ذهنی دانش‌آموز از رفتار معلم می‌داند.

رفتار نا‌مناسب معلم آن دسته از رفتارهایی هستند که مانع از آموزش شده و درنتیجه در یادگیری دانش‌آموزان اختلال ایجاد می‌کند (کیرینی، پلاکس، هِیز و آیوی[6]، 1991؛ ثویت و مک‌کراسکی، 1998). بورگون[7] (1978) بیان می كند بر اساس نظریه نقض انتظار، کنش متقابل بین انسان‌ها برمبنای انتظارات شکل می‌گیرد و نحوه ارزیابی نقض یک انتظار متأثر از ارزش پاداش‌د‌هی ارتباط گر (دانش‌آموز) است. این انتظارات شامل رفتارهای کلامی و غیرکلامی است. مردم رفتار دیگران را به‌عنوان رفتار تصادفی نمی‌نگرند آن‌ ها در مورد رفتارهای دیگران انتظاراتی دارند تخطی از انتظارات عواقبی در بر خواهد داشت و آن ارزش تحریک است منظور از این اصطلاح این است وقتی‌که انتظارات کسی مورد تخطی قرار می‌گیرد علاقه یا توجه وی برانگیخته می‌شود و از مکانیسم خاصی استفاده می‌کند تابه این تخطی پاسخ دهد تحریک علاقه و توجه شخص باعث می‌شود تا او به پیام کمتر دقت كند و بیشتر به منبع تحریک معطوف شود (بور‌گون ولاپایر[8]، 1996). كلاس به‌عنوان واحد سازمانی و محوری اكثر مدارس، شامل دانش آموزان و تعاملاتی است كه بین آنان به‌عنوان فعالیت‌های آموزشی جهت یادگیری تبادل نظرصورت می گیرد (گازلی[9]،2006).

معلم رکن اساسـی نهاد آموزش‌ و پرورش است. توفیق و شکست برنامه‌ ها و فعالیت ‌های آموزشی و پرورشی هر کشوری بـه معلمـان آن بستگی دارد به ‌عبارت ‌دیگر مهم‌ترین وسیله رسیدن جامعه به هدف‌های آموزشـی و پرورشـی، معلّم دانا و توانا است (پورظهیر، 1382).

تعلیم و تربیت واقعی در تعامل معلم و دانش‌آموز رخ می‌دهد. دانش آموزان امروز، آینده‌سازان فردای جامعه یک کشور به‌حساب می‌آیند و آنچه دانش آموزان کسب می‌کنند از خصوصیات و کیفیات و شایستگی‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و هنری معلمان متأثر است و تعامل مستمر و چهره به چهره معلم در مدرسه با دانش‌آموز، مربی را در موقعیتی ممتاز و منحصربه‌فرد قرار می‌دهد (صافی،‌1381). یكی از عناصر اساسی شکل‌گیری هر جامعه‌ای، مدرسه است. مدرسه پس از خانواده اولین محیطی است كه انسان را تحت تأثیر فضا و مناسبات خود قرار می‌دهد اگرچه تحولات اقتصادی اجتماعی و اطلاعاتی در سال‌های اخیر تأثیرات مثبت و منفی بی‌شماری در عملكرد مدرسه ایجاد و مدارس مجازی را مطرح نموده است، اما اكثر صاحب ‌نظران بر ضرورت وجود مدارس به ‌عنوان نهاد اساسی زندگی اجتماعی تأکید نموده‌اند. مدرسه همراه با تمامی عناصر موجود در آن از جمله مدیر، معلم و روابطش با دانش آموزان در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش به سزایی دارد( صمدی،1392).

دانش‌آموز محور اصلی مدرسه است و اوست‌که می‌خواهد از وجود معلم استفاده کند بنابراین وضع و موقعیت دانش‌آموز‌ شرایط بهتری برای داوری در مورد معلّم را به او می‌دهد. دوران تحصیلی و دانش‌آموزی از مهم‌ترین فصول زندگی هر فرد در جامعه هست و درواقع پایه و اساس بسیاری از بنیان‌های فکری، اخلاقی، اعتقادی و اجتماعی هر فرد در این دوران شکل می‌گیرد. یکی از دوره‌ها و آخرین دوره‌ی تحصیلی‌ که‌ دانش آموزان‌ در مدارس به آن مشغول هستند مقطع دبیرستان است. این دوره یکی از دوره‌های مهم، حساس و مؤثر در زندگی فردی و اجتماعی آدمی است (صافی، 1386).

اهمیت و نقش آموزش و پرورش در بهسازی و توسعه زندگی فردی و اجتماعی موجب شده است که جامعه و اولیای دانش آموزان انتظار داشته باشند که مدرسه محیطی رشد دهنده، پویا و زمینه ساز پرورش استعدادهای بالقوه و خداداد فرزندان آنان باشد (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، 1379).

با توجه به شتاب روزافزون تکنولوژی و فن آوری اطلاعات، نیاز به بازنگری کتب درسی هر چند سال یک بار احساس می شود، یکی از راه های رسیدن به این مهم تحلیل محتوای کتب درسی است که شیوه های متفاوتی برای این امر وجود دارد (صاحبی و حسینی ، 1389).

کتاب های درسی یکی از مهمترین نقش ها را در برنامه های درسی ایفا می کنند زیرا بیشتر فعالیت های آموزشی در چارچوب کتاب های درسی صورت می گیرد و بیشترین فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموزان و معلم حول محور آن سازمان دهی می شود (عریضی، 1382).

ساختار نظام تحصیلی آموزش وپرورش در جمهوری اسلامی ایران براساس مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، شامل 6 سال دوره ابتدایی و 6 سال دوره متوسطه (جمعا دوازده سال) است. هر دوره تحصیلی نیز به دو دوره سه ساله تقسیم می شود.

دوران تحصیلی رسمی و عمومی، با توجه به ماهیت و ویژگی برنامه های درسی شامل دوره آموزش عمومی (مرکب از دوره ابتدایی و دوره متوسطه اول) و نیمه تخصصی (دوره متوسطه دوم) خواهد بود و در پایان دوره متوسطه دوم به دانش آموزان مدرک دیپلم اعطا می شود (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، 1390).

این دوره از چند نظر حایز اهمیت است:

دانش آموزان این دوره در مرحله حساسی از زندگی، به نام نوجوانی هستند. ویژگی های خاص این سنین وتحولات جسمانی و روانی در نوجوانان ایجاب می کند که آنان در مراکز تربیتی خاص تحت تعلیم و تربیت قرار گیرند و جدا کردن آنان ازکودکان دوره ابتدایی و نوجوانان دبیرستانی ضرورت دارد.

همان گونه که گفته شد این سنین به لحاظ روانشناسی رشد و تربیت، مرحله مهمی است؛ زیرا بنا بر تحقیقات روانشناسان علاوه بر ظهور ویژگی های شخصیت، تفکر انتزاعی دانش آموزان در این مرحله شکل می گیرد و موضوعات و شیوه آموزش به آنان با کودکان دوره قبل تفاوت بارز پیدا می کند.

با توجه به ورود نوجوانان از مرحله تفکر انضمامی به تفکر انتزاعی لازم است: محتوای دروس در این سطح عمیق تر مطرح گردد و با مشغول کردن ذهن دانش آموزان با دروس مختلف و فعالیت های آزمایشگاهی، فرایند ذهنی جدیدی برای آنان پدید آید و با بهره گیری از دروس ریاضیات با مفاهیم اساسی قانون و محیط آشنا شوند تا شرایط لازم برای تربیت عقلانی و رشد شناختی آنان مساعد گردد ( صافی، 1386).

بنابراین می توان گفت ضرورت تحلیل محتوای کتاب های درسی و آگاهی از نظرات و ایده های معلمان اجتناب ناپذیر بوده و افزایش کیفیت محتوای کتب درسی و بالا رفتن سطح یادگیری دانش آموزان ارتباط تنگاتنگی با این چنین پژوهش هایی دارد.

:

آب­های جاری یا رودخانه­ها از مهم­ترین منابع آب هستند که نقش مهمی در تأمین آب مورد نیاز فعالیت­های مختلف کشاورزی، صنعت، شرب و تولید برق دارند. آگاهی از کمیت وکیفیت منابع آب یکی از نیاز­های مهم در برنامه ­ریزی و توسعه منابع آب، حفاظت و کنترل آن است. بدیهی است برای آگاهی ازكیفیت منابع آب وتولید اطلاعات جامع و کامل باید پایش­های دائمی انجام شود. چرا كه داشتن اطلاعات جامع، صحیح وقابل اطمینان با دوره­ های زمانی مناسب می ­تواند عامل مهمی در تصمیم گیری­ها و سیاست­گذاری­ها باشد [13].

رودها نه تنها آب بلکه مقدار زیادی رسوب، کانی­های محلول و پوده­های غنی از مواد غذایی حاصل از پسماند گیاهان و جانوران زنده و مرده را به پایین دست حمل می­ کنند. تغییرات یک رودخانه نه تنها وابسته به سرزمین­های گوناگونی است که از آنها می­گذرد، بلکه به تغییرات فصلی و تفاوت میان سال­های خشک و تر نیز مربوط می­ شود. تغییرات سالانه و فصلی حجم آب، رسوبات و مواد مغذی شسته شده در یک حوزه آبخیز ممکن است بسیار زیاد باشد، به ویژه در مناطق خشک که بخش بزرگی از بارش سالانه در چند طوفان می­بارد [24].

رودخانه­های یک حوضه آبخیز به عنوان شریان­های حیاتی به شمار می­روند که هر گونه فعالیت بشری به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر آنها تأثیر گذار است. امروزه وارد شدن انواع فاضلاب­های صنعتی، شهری، خانگی و کشاورزی و دفع غیر اصولی آنها از یک سو و ایجاد سدها، تغییر مسیر رودخانه­ها و انتقال آب بین حوضه­های آبی از سوی دیگر سبب بروز مشکلات فراوانی در حوضه ­های آبخیز می­ شود که مرگ و میر آبزیان، آلوده شدن منابع آب زیر زمینی، آلودگی آب رودخانه­ها و دریاچه­ها از پیامد­های محیط زیستی آن است [28، 58]. بهره­ گیری از منابع طبیعی تا حد تحمل محیط زیست، آسیب جبران ناپذیری بر اکوسیستم وارد نمی­ کند اما منجر به تغییرات حتمی در آن می­ شود [34].

گستردگی کشور، تنوع شرایط اقلیمی، توزیع نامناسب عرصه ­های سکونت و فعالیت، نگاه فیزیکی تصمیم گیران کشور به پدیده­ها، گرایش توجه عمومی به منافع کوتاه مدت و مانند آن، همه دست به دست هم داد تا مدیران و افکار عمومی را متقاعد سازد که تنها راه مبارزه با خشکسالی و کم آبی، ایجاد سدهای متعدد بر روی تمامی جریان­های آبی کشور است. ایجاد سدهای مخزنی و سایر سازه­های آبی از جمله فعالیت­هایی است که با وجود منافع اقتصادی و اجتماعی می ­تواند خسارت­های جبران ناپذیری بر منابع زیستی و زیست بوم­های آبی وارد نماید [59].

از آنجایی که هر رودخانه به دلیل الگوی خاص جریان خود، سرزمینی که در آن جاری است و نیز گونه ­هایی که به آن وابسته­اند، یک پدیده ویژه و منحصر به فرد است، طراحی و الگوی بهره برداری از سد و همچنین پیامدهای آن بر رودخانه و اکوسیستم­های پیوسته به آن نیز ویژه و منحصر به فرد است. تعداد زیادی از سدهای بزرگ و نیز همه سدهای مهم جهان در 6 دهه گذشته تکمیل شده ­اند در حالی که پیامدهای محیط زیستی یک سد تا صدها سال پس از ساخت آن نیز ممکن است پدیدار نشود [24]. یک سد را می­توان یک تجربه محیط زیستی بزرگ و برگشت ناپذیر و بدون کنترل تلقی نمود. یک سد، همه شبکه به هم پیوسته حیات در دره رودخانه را از هم می­گسلد. سدها مهم­ترین عامل به خطر افتادن یا انقراض یک پنجم از ماهی­های آب شیرین جهان هستند. سدها زندگی ماهی­ها، دوزیستان، حلزون­ها، حشرات، پرندگان آبزی و سایر گونه­ های حیات وحش رودخانه­ای و تالابی را به خطر می­اندازند [79]. سد به عنوان یک مانع در بستر رودخانه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی در پایاب را تحت تأثیر قرار می­دهد. ساختمان سد به عنوان یک مانع در مقابل حرکت و عبور اجزاء شناور باعث اختلال در رژیم طبیعی رودخانه شده و آثاری چون تجمع رسوبات در مخزن، تأثیر بر منابع آب زیرزمینی، خشک نمودن تالاب­ها، باتلاق­ها، ایجاد امواج بلند و سیل­های خطرناک ناشی از رهاسازی جریان، ایجاد زلزله­های القایی، تجمع مواد مغذی در آب دریاچه و بروز پدیده پر مغذی شدن آب، لایه­بندی حرارتی و … را در پی دارد [9]. مهم­ترین پیامد از میان هزاران اختلال زیست محیطی پیچیده و به هم پیوسته سدها آن است که اکوسیستم رودخانه را پراکنده و تکه تکه کرده، جمعیت گونه­ های موجود در بالا دست و پایین دست سد را دست خوش انزوا ساخته، مهاجرت ماهی­ها یا جابجایی سایر گونه­ ها را متوقف کرده [60] و بی گمان باعث کاهش شمار گونه­ های موجود در آبخیز کمک می­ شود. کاهش سودمندی­های ناشی از انتقال مواد مغذی در اثر طغیان رودخانه­ها ممکن است به تنهایی بزرگ­ترین پیامد اکولوژیک زیان آور یک سد باشد [24].

ایجاد سدها، از طریق تأثیر بر رژیم آبی و بستر جریان در ناحیه زیر دست سد تغییرات شگرفی را بر غلظت مواد مغذی، بار مواد آلی و معدنی حمل شده به وسیله رودخانه، میزان اکسیژن محلول، تغییرات شرایط دمایی و … ایجاد نموده و از این طریق بر تنوع جوامع زیستی و غنای گونه­ای تأثیر گذاشته و گاه خسارت­های جبران ناپذیری را بر زیست بوم رودخانه وارد می­ کند [54].

بی­مهرگان کفزی از جمله موجوداتی هستند که به دلیل قدرت تحرک ناچیز، وابستگی و تأثیر پذیری شدید از شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیستی محیط رودخانه می­توانند اثرات ناشی از تخریب زیستگاه و تغییرات کوتاه مدت یا بلند مدت آن را نشان دهند. تغییر در پارامترهای زیستگاه از جمله شیب، جنس بستر، سرعت جریان آب، دمای آب و تغییرات اقلیمی می­توانند کمیت و کیفیت جوامع زیستی یک زیست بوم آب جاری را تغییر دهند، ارزیابی تغییرات ایجاد شده در ویژگی­های جمعیتی این موجودات می ­تواند تأثیر هر یک از پارامترهای فوق را روشن سازد [40، 68].

به نظر می­رسد ساختن سد روی رودخانه­ها و ایجاد مخازن در حال حاضر یکی از مهم­ترین علل از بین رفتن زیستگاه­ها و تغییرات هیدرولوژیک در آب­های جاری است. اگر چه بیش از نیمی از سیستم­های رودخانه­ای بزرگ جهان متأثر از سد سازی هستند، اما مطالعات زیستی که سیستم رودخانه­ای را قبل و بعد از احداث سد مقایسه کند بسیار کم است[80].

رودخانه زاینده رود یكی ازبزرگترین رودخانه­های ایران و مهم­ترین رودخانه جاری درفلات مركزی ایران است که رژیم جریان آن تحت تاثیر سد زاینده رود قرار دارد. این تحقیق به منظور بررسی اثر سد زاینده رود بر ویژگی­های کیفی آب و جوامع درشت بی­مهرگان کفزی بستر رودخانه زاینده رود در ناحیه بالا دست و پایین دست سد صورت گرفت.

اهداف تحقیق:

1- بررسی خصوصیات کیفی و زیستی رودخانه زاینده رود در طی یک سال به منظور مشخص شدن اثر سد هر یک از این پارامترها.

2- بررسی شاخص ­های کیفی آب و شاخص ­های تنوع بی­مهرگان کفزی در رودخانه زاینده رود و همبستگی بین آن­ها.

1-1- کشف مواد رشد گیاهی

1-1-1- جیبرلین ­ها

درحضور ماده بازدارنده رشد فوزاریک اسید (5 –n بوتیل پیکولینیک اسید) مرحله تصفیه و خالص سازی ماده ی تولید شده ی باکانا جلوگیری می شود. به هرحال، درسال 1935 یابونا ماده­ای کریستالی شکل فعال را از محیط کشت استریل تصفیه شده جیبرلا فوجیکوری جدا کرد (یابونا، 1935). این ماده هنگامی که در ریشه ­های گیاهچه­های برنج به کار رفت باعث تحریک رشد آن شد و جیبرلینA نامیده شد. این اولین باری بود که اصطلاح جیبرلین در منابع علمی مورد استفاده قرار می­گرفت. یاباتا و سیمیکی (1983) در کریستاله کردن جیبرلین Aو جیبرلین B موفق بودند اما به علت جنگ، مطالعه بر روی جیبرلین کنار گذاشته شد. در دهه 1950 مطالعات متمرکزی توسط دانشمندان انگلیسی، آمریکایی و ژاپنی بر روی خواص تنظیم­کنندگی رشد، جیبرلیک اسید و شناسایی جیبرلین در عصاره قارچی صورت گرفت و آنها سرانجام این ترکیب را در گیاهان عالی کشف کردند. درسال 1954 محققان انگلیسی (برایان و همکاران، 1954) خصوصیات تنظیم­کننده رشد گیاهی جیبرلیک اسید را در فرآورده حاصل از قارچ Gibberella fujikuroi تشخیص دادند. درسال 1955 دانشمندان آمریکایی (استولا وهمکاران، 1955) آنچه را که جیبرلین A یا جیبرلین X می­باشد از محیط کشت تصفیه شده و استریل جیبرلا فوجیکوری شناسایی کردند. همچنین در سال 1955 دانشمندان ژاپنی (تاکاهشی و همکاران، 1955) دریافتند که جیبرلین A حاوی سه ترکیب متمایز است که آنها را ، و نامیدند. هم اکنون توافق کلی بر این است که جیبرلین X، جیبرلیک اسید و ترکیبات مشابهی هستند. در حقیقت امروزه جیبرلیک اسید و GA₃ با هم مترادف می­باشند. در طی سال 1956 رادلی موادی مشابه جیبرلیک اسید در گیاهان شناسایی نمود و از آن زمان تاکنون جیبرلین­ها به عنوان یک ماده عمومی گسترش یافته در گیاهان عالی نشان داده شده است (تاکاهاشی و همکاران، 1991).

تاکاهاشی و همکاران در سال 1957، ترکیب را از جیبرلا فوجیکوری تشخیص دادند و نشان داد که شبیه به جیبرلین A است که توسط استودال در سال 1955 کشف شده بود اما هیچ وجه تشابهی برای یا وجود ندارد. مک میلان و تاکاهاشی (1968) شماره­ های مشخصی را از جیبرلین تا بدون توجه به منشا آنها در نظر گرفتند. این روش امروزه نیز برای بیش از 90 نوع جیبرلین شناخته شده و رایج نیز، استفاده می­ شود.

2-1-1- سیتوکنین ­ها

هابرلنت (1913) نشان داد که مواد ترشح شده از آوند آبکشی قابلیت تحریک در تکثیر سلولی در بافت­های غده سیب زمینی را دارد. تقریبا یک سال بعد، ون آوربیک و همکاران (1914) نشان دادند که مواد ایجاد شده طبیعی در شیره نارگیل (آندوسپرم مایع) توانایی تسریع تکثیر سلولی در جنین­های تازه داتورا را دارا می­باشد. ون اوربیک و همکاران (1944) گزارش دادند که عصاره موجود در جنین تاتوره، مخمر، جوانه گندم و پودر بادام، تقسیم سلولی را در محیط­های کشت جنین تاتوره تسریع کردند و به دنبال آن نشان دادند که این مواد از گستردگی عمل لازم برخوردار هستند. تحقیق هابرلنت توسط جابلونسکی و اسلوگ درسال 1954 توسعه یافت، آنها نشان دادن که سلول­های بافت آوندی محتوی موادی هستند که تقسیم سلولی را در گیاهان تنباکو تحریک می­ کنند. میلر و همکاران در سال b1955 اولین کسانی بودند که از جداسازی و تصفیه کینتین (6 فورفوریل ­آمینو پورین) خبر دادند، که ­این ماده از DNA موجود در اسپرم کهنه و اتوکلاو شده شاه ماهی به دست آمده و آنها این ترکیب را کینتین نامیدند. زیرا این ماده قابلیت تسریع در تقسیم سلولی با سیتوکینز را در بافت مغزی تنباکو دارا بود (میلر و همکاران، a1955). هال و دروپ (1955) نشان دادند که با اتو­کلاو کردن مخلوط آدنین و فورفوریل آمین می توان کینتین را تولید کرد و به دنبال آن نشان دادند که کینتین می ­تواند از تجزیه فراورده­های DNA به دست آید. میلر در سال 1961 از شناسایی یک ترکیب طبیعی شبیه کینتین در ذرت گزارش داد، این ترکیب بعدا زآتین نامیده شد. لتام (1963) اثر زآتین را به عنوان یک عامل تحریک کننده تقسیم سلولی ذرت بیان نمود و بعدا خواص شیمیایی این ماده را تشریح کرد (لتام، 1964). شاو و ویلسون (1964) در آزمایشی دیگر ساختمان زآتین را شناسایی کردند و نشان دادند که این ماده یک ترکیب مصنوعی نبوده است. بعد از طبقه بندی منابع موجود در این زمینه کشف زآتین را به لتام و میلر نسبت دادند (1963). از زمان کشف زآتین تاکنون سیتوکنین­های اضافی بی شماری یافت شده ­اند و در سراسر سلسله گیاهی دیده می­شوند.

2-1- خلاصه ­ای دربارهی تنظیم­ کننده رشد گیاهی جیبرلین­ و سیتوکنین ­ها

1-2-1- جیبرلین­ ها

جیبرلین­ها گروهی از مواد رشد گیاهی می­باشند که از نظر ساختاری دارای اسکلتی از جیبرلان می­باشند (شکل 1-الف). این مواد، تقسیم سلولی و طویل شدن سلول را تحریک می کنند و دیگر اعمال تنظیم­کنندگی آنها به روشی مشابه جیبرلیک اسید انجام می شود.

GA₃ اولین جیبرلین تجارتی قابل دسترس بود. این ترکیب از لحاظ قدمت تاریخی نیز جیبرلیک اسید نامیده شده است و در سیستم­های سنجش زیستی به عنوان یک شاخص استاندارد از آن استفاده شده است و به همین دلیل فرمول ساختمانی این ترکیب نماینده بیش از 90 نوع جیبرلین شناخته شده امروزی می­باشد (شکل 1-ب).

جیبرلین­ها برای اولین بار در قارچ جیبرلا فوجیکوری شناسایی شدند. از زمان کشف جیبرلین­ها تاکنون این مواد در سراسر گیاهان شامل نهاندانگان، بازدانگان، سرخس­ها، جلبک­های قهوه­ای، جلبک­های سبز، قارچ­ها و باکتری­ ها به طور وسیعی یافت شده اند (لانگ،1970).

به طور کلی پذیرفته شده است که جیبرلین­ها از طریق مسیر مالونیک اسید در شاخه­های متوسط جوان در حال رشد فعال و دانه­ های در حال نمو سنتز می­شوند. نشان داده شده است که جیبرلین­ها در تعدادی از فرآبندهای فیزیولوژیک گیاهان به کار گرفته می شوند. اما جنس و گونه به اضافه دیگر عوامل تعیین خواهند کرد که کدام یک از جیبرلین­ها بیشترین تاثیر در انجام پاسخ را در گیاهان دارد. موارد زیر واکنش­هایی هستند که نشان می­ دهند که توسط جیبرلین­ها تنظیم می­شوند: رشد ساقه، گلدهی گیاهان ­دوساله در سال اول، گلدهی، جوانه زنی بذر، دوره بروز جنسیت، پیری، پارتنوکارپی، به میوه نشستن و رشد.

جانشینی فتالمید 377 و 94 (1- کلروفتالمید و سیکلو هگزان کربو کساید) در تعدادی از سیستم­های گیاهی، علمی مشابه جیبرلین از خود نشان داده است (روداوی و همکاران، 1991).

2-2-1 سیتوکنین ­ها

سیتوکنین­ها ترکیباتی با استخلاف آدنین می­باشند که باعث تسریع تقسیم سلولی شده و دیگر فعالیت­­های تنظیم­کنندگی را به روشی مشابه کینتین (6 فورفوریل آمینو پورین) انجام می­دهند.

اولین سیتوکنین توسط اتوکلاو از DNA اسپرم شاه ماهی جدا شد و کینتین نامیده شد (6 فورفوریل آمینوپورین) زیرا این ترکیب قادر بود که تقسیم سلولی با سیتوکنینرا دربافت مغز تنباکو سرعت بخشد. اولین سیتوکنین به وجود آمده طبیعی از دانه­ های نارس ذرت جدا گشت و زآتین نامیده شد (6-4-هیدروکسی -3- متیل- ترانس 2- بوتنبل- آمینو،پورین). امروزه بیشترین سیتوکنین یافته شده در گیاهان زآتین می باشد (شکل 1-2).

سیتوکنین­ها تقریبا در تمام گیاهان عالی، خزه­ها، قارچ­های بیماری­زا و غیر بیماری­زا و همچنین در باکتری­ ها و در RNA+ تعداد بی شماری از میکروارگانیسم­ها و سلول­های حیوانی یافت شده است. درحال حاضر بیش از 200 نوع­ سیتوکنین طبیعی و مصنوعی ­وجود دارد (ماتسوبارا، 1990).

سیتوکنین­ها در نقاط مریستمی، نواحی دارای قابلیت رشد مداوم شامل ریشه­ها، برگ­های جوان و میوه­ های در حال رشد و دانه­ها یافت می­شوند. تصور می شود که این مواد در ریشه­ها ساخته شده و به شاخه­ها منتقل می­شوند، زیرا گزارشات متعددی وجود دارند که نشان می­ دهند سیتو­کنین­ها در شیره گیاهی درون آوندهای چوبی یافت شده اند اما سیتو کنین­ها در بیشترین سطح در میوه­ ها و بافت­های دانه وجود دارند که بیان کننده سنتر سیتوکنین­ها در آن جا می­باشد.

سیتوکنین­های متعددی درگیاهان یافت می­شوند که جنس، گونه و دیگر عوامل تعیین خواهند کرد که کدام یک از بیشترین تاثیر را در انجام واکنش دارند. در زیر فهرستی از واکنش­های بیولوژیکی ارائه می­ شود که سیتوکنین در آنها به کار رفته است: تقسیم سلولی، تشکیل اندام، بزرگ شدن سلول و اندام، به تاخیر انداختن تجزیه کلروفیل، رشد کلروپلاست، به تاخیر انداختن پیری، باز و بسته شدن روزنه­ها، توسعه جوانه و شاخه­ها، انتقال انتخابی مواد غذایی و مواد آلی در بافت­های تیمار شده توسط سیتوکنین­ها.

امروز تعدادی از سیتوکنین ­های مصنوعی وجود­ ­دارند که سه نمونه از آنها شامل کنیتین (6 فورفوریل آمینوپوردین)، (6- بنزیل آمینوپوردین) و (6- بنزیل) -9- (2- تتراهیدروپیرانسول) – پورین هستند.

یكی از مسائل پیچیده و ناراحت كننده جوامع فعلی كه توجه بسیاری از جامعه شناسان (مثل ویلییام ردی،آلدرفرو وبستر) را به خود معطوف داشته موضوع خشونت جوانان می باشد كه روز به روز هم گسترش بیشتری می یابد . از آنجایی كه خشونت یكی از آسیب های اجتماعی است كه اثرات زیانبار جسمی ، روانی و اجتماعی فراوانی به همراه دارد . اعمال خشونت بار نه تنها فردی را كه مورد خشونت قرار گرفته تحت تأثیر قرار می دهد بلكه به طور غیر مستقیم به سایر افراد جامعه نیز آسیب می رساند ، تا جایی كه حتی می توان مشاهده كرد اعمال خشونت آمیز افراد نسبت به هم را از مصادیق انتشار آثار سوء اجتماعی آن دانست، افزایش میزان خشونت و قربانی شدن جرایم خشونت بار در سالهای اخیر روند داشته است ، به طوری كه تأثیر عمده ای بر مرگ و میر جوانان و نوجوانان در هر كشوری دارد. امروزه شمار زیادی از جوانان برای حفظ جان خود سلاح گرم و سرد به همراه دارند كه این خود نشان از ناامنی نسبی جامعه دارد . طبق آمار ثبت شده از سوی مراكز قانونی ، نزاع و خشونت های اجتماعی طی سال های اخیر در كشور رو به افزایش است و حتی این خشونت در فصل های گرم سال در مردان به اوج خود رسیده است . خشونت رفتاری است كه در همه كشورها مشاهده می شود و بر قربانیان آن همه روزه افزوده و موجب اضطراب مردم و احساس ناامنی آنها به ویژه گروه های ضعیف تر و آسیب پذیرتری می شود . گستردگی و فزایندگی انواع خشونت در جامعه ، علاوه بر قربانیان را نیز متأثر می كند و امنیت اجتماعی و سلامت روانی مردم را به خطر می اندازند ( توسلی و فاضل ، 1381 : 86 ) .

2-1- بیان مسئله

دوره نوجوانی و جوانی دوره ای از زندگی است كه فرد دارای خصوصیات ، توانایی ها و اندیشه های ویژه ای می باشد . این دوره به مثابه پلی بین كودكی و بزرگسالی است كه فرد باید مهارتهای لازم برای زندگی را كسب نماید و در واقع موفقیت آینده فرد را تا حدود زیادی به عملكرد دوره جوانی وابستگی دارد . چالشها و مسائلی كه افراد در جوانی با آنها مواجه می شوند در دوره های بعدی زندگی تأثیر بسزایی خواهند داشت ، بنابراین می توان گفت : خشونت جوانان ، نشان از یک پیام دارد و آن چیزی نیست جز رشد خشونت در سطح جامعه . با نگاهی گذرا به صفحات حوادث روزنامه ها می توان رد پایی از خشونت را در جوانان جستجو كرد ، حوادثی كه بیان كنندۀ پرخاشگری و خونریزی در جامعه و نشان از یک بحران دارند ، بحرانی كه هر روز بر وسعت آن افزوده می شود . سالانه به طور متوسط 42379 پرونده در كشور به پرونده های ناشی از خشونت افزوده می شود كه بسیاری از این پرونده ها مربوط به نوجوانان و جوانان است ( ستوده ، 1385 : 53 ) .

در جوامع مختلف خشونت به شكل های مختلف بروز می كند اما مشكل از آنجا آغاز می شود كه خشونت از شكل طبیعی خارج و به یک بیماری ناهنجاری عمیق اجتماعی تبدیل می شود و بر گروه ها و اقشاری از جامعه به صورت سیستماتیک فشار می آورد . از آنجائیكه خشونت و دیگر رفتارهای ضد اجتماعی جوانان در دو دهه گذشته افزایش یافته است و خطر ارتكاب خشونت در اواسط دوره جوانی به بیشترین حد خود می رسد . خشونت دوره بزرگسالی عموماً با خشونت دوره جوانی رابطه دارد ، چرا كه بزرگسالان قبلاً یک جوان بوده اند . اگر خشونت دوره جوانی را كاهش دهیم می توان گفت كه خشونت دوره بزرگسالی نیز كاهش خواهد یافت . پدیده خشونت امری فراگیر بوده و متعلق به جامعه خاصی نیست ، البته میزان آن از كشوری به كشور دیگر یا از شهری به شهر دیگر متفاوت است ؛ اما با این وجود می توان گفت كه اكثر جوامع از آن رنج می برند . خشونت از آسیب های جدید و شایع در جامعه است . خشونت جوانان به عنوان رفتار آزار دهنده به لحاظ روحی ، جسمی و … از جمله مواردی است كه همواره در اكثر جوامع وجود داشته و روز به روز در حال افزایش است . بر اساس گزارش جهانی خشونت و بهداشت در سال 2000 میلادی حدود 199000 قتل برای جوانان جهان گزارش شده است ( 2/9 نفر در 100000 نفر ) ؛ به عبارت دیگر روزانه ، به طور متوسط 565 نفر نوجوان و جوان در اثر خشونت بین شخصی كشته می شوند . كه این میزان قتل جوانان طبق بررسی های به عمل آمده ، در كشورهای در حال توسعه و كشورهایی كه از نظر اقتصادی در حال گذار هستند نسبت به دیگر كشورها بیشتر بوده است .

به نظر می رسد كه این مسئله در ایران با توجه به جوانی جمعیت جدی تر باشد ؛ چرا كه بیشترین مرتكبان خشونت و دیگر رفتارهای ضد اجتماعی در هر جامعه ای را نوجوانان و جوانان تشكیل میدهد . گسترش دامنه بروز خشونت و پرخاشگری در جامعه ایران به ویژه در سالهای اخیر یكی از جدی ترین آسیب های اجتماعی به شمار می رود . حتی خشونت و پرخاشگری بدنی و روانی چنان طبیعی شده است كه ما در زندگی روزمره به شكلهای مختلف بارها با آن روبرو می شویم ( توسلی و فاضل ، 1381 : 115-116 ) .

رئیس سازمان ملی جوانان حجت الاسلام حاج علی اکبری در مصاحبه ای اظهار داشته ، افسردگی ، پرخاشگری و نابهنجاری روانی در میان جوانان در حال افزایش است(علی اکبری 1389: 25)

بنابراین می توان گفت كه خشونت و پرخاشگری جوانان یكی از معضلات و مشكلات عمده جامعه امروزی ایران است كه باید برای درمان و پیشگیری آن به صورت جدی اقدام نمود و چنانچه به موقع اقدام نشود زیانهای جبران ناپذیری را به همراه دارد ، ما نیز در این پژوهش در صدد بررسی خشونت جوانان و عوامل موثر برآن در بین جوانان شهرستان گیلانغرب هستیم.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

جوانی یكی از بحرانی ترین ، حساس ترین ، پر تلاطم ترین دوران زندگی به حساب می آید این دوران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و سرنوشت آینده فرد با تصمیمات درست و منطقی در این دوران گره خورده است . دوران جوانی پر كشمكش و گاه دشوار در زندگی است . كه با تغییرات جسمانی ، روانی و شناختی همراه است ، با توجه به ویژگیهای خاصی كه این دوران دارد كم كردن و از بین بردن خشونت جوانان و هدایت آنها به صورت عملی نیازمند مسئولیت عظیم و بزرگی است كه تلاش وسیعی را می طلبد ، از این رو برای حل مشكل ابتدا باید آن را شناسایی كرده و علل و عوامل مؤثر بر آن را بررسی نموده و در مرحله بعدی است كه می توان به ارائه راه حلهای مناسب پرداخت و این امر جز با پژوهشی هدفمند حاصل نخواهد شد.

پژوهش درباره خشونت جوانان از چند جهت واجد اهمیت است . جوانان كه دست به خشونت   می زنند ، دچار این بلیه اجتماعی می شوند ، در اكثر موارد فرصتهای جبران ناپذیری را از حیث تحصیل و كار از دست می دهند. وجود چنین سابقه نامطلوبی در زندگی آینده تأثیر فراوانی می گذارد و با توجه به پذیرفته نشدن آنها در حلقه های درسی و كار آبرومند و آینده ساز ، قشری مطرود از این گونه افراد به وجود می آید كه به نوبه خود مسئله را برای نسل های آینده تشدید می كند و باعث تباهی كودكان و نوجوانان بیشتری می شود.

خشونت جوانان از لحاظ سلامت اجتماعی قابل توجه است و ممكن است موجب تنش هایی بین خانواده ها ، همسایگان و دیگران شود . بررسی مسئله خشونت جوانان هم از لحاظ وقت و نیرویی كه دولت صرف حل آنها می كنند نیز اهمیت دارد ، و از طرفی درك و شناسایی عواملی كه خطر قربانی شدن و مرتكب شدن جوانان را افزایش می دهد ، برای رشد برنامه ها و سیاست های مؤثر و عملی پیشگیری از خشونت حائز اهمیت است . اهمیت و ضرورت این مطالعه چه از لحاظ بعد نظری یا شناخت بهتر مسئله و چه از لحاظ بعد عملی یعنی برنامه ریزی برای پیشگیری و كاهش نابهنجاری . و نیز خلأ یک پژوهش در زمینه خشونت جوانان ، انجام این تحقیق با توجه به موارد بالا ضروری به نظر می رسد .

سوالات تحقیق

سوال کلی

میزان خشونت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در بین جوانان گیلانغرب چقدر است؟

سوالات فرعی

آیا بین تضاد والدین و میزان خشونت رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین احساس بی عدالتی اجتماعی و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین جرم در محله بر میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین ناكامی و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین داشتن همسالان بزهكار بر میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین قربانی خشونت شدن و خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین شاهد خشونت بودن بر خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

فرضیه های تحقیق

1- بین تضاد والدین با یكدیگر و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

2- بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

3- بین احساس بی عدالتی اجتماعی در بین جوانان و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

4- بین میزان جرم در محله و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

5- بین احساس ناكامی فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

6- بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

7- بین در معرض خشونت قرار گرفتن فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

4-1- اهداف تحقیق

1-4-1 – هدف كلی

بررسی میزان خشونت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در بین جوانان گیلانغرب در سال 1393 .

2-4-1- اهداف جزئی

1- بررسی تأثیر تضاد والدین بر میزان خشونت .

2- بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بر میزان خشونت جوانان .

3- بررسی تأثیر احساس بی عدالتی اجتماعی بر میزان خشونت جوانان .

4- بررسی تأثیر جرم در محله بر میزان خشونت جوانان .

5- بررسی تأثیر ناكامی بر میزان خشونت جوانان .

6- بررسی تأثیر داشتن همسالان بزهكار بر میزان خشونت جوانان .

7- بررسی تأثیر قربانی خشونت شدن بر خشونت جوانان .

8- بررسی تأثیر شاهد خشونت بودن بر خشونت جوانان .