بخش مرکزی شهرستان نیر به دلیل ویژگیهای زمین ساختی، یكی از کانونهای مهم آب معدنی و آبگرم كشور است و در گوشه و كنار این منطقه آبهای گرم معدنی متعددی را در خود جای داده است. از طرف دیگر، جاذبههای مصنوع همچون دریاچه پشت سد یامچی به غنای پتانسیلهای گردشگری و تفرجی این شهرستان افزوده است. این منابع هر چند آن طور كه شایسته است مورد برنامهریزی و بهرهبرداری قرار نمیگیرند و از فقر امكانات و تسهیلات خدماتی و رفاهی در محروم هستند، با این حال منابعی همچون آبهای گرم معدنی منطقه سالهای سال است كه مورد استفاده اهالی روستاهای پیرامون و در چند سال اخیر گردشگران عبوری قرار میگیرد. در كنار کانونهای آبگرم و معدنی و منابع گردشگری تاریخی و فرهنگی، بخش مرکزی شهرستان نیر دارای پتانسیلهای ویژه تفرجی نیز هست كه برخی از آن ها در صورت بالفعل شدن توانمندیهای تفرجی خود، میتوانند به فضای مطلوبی برای گذران اوقات فراغت شهروندان و تفرج گردشگران تبدیل شوند. در كل میتوان گفت كه از مناطق نمونه گردشگری مورد مطالعه در محدوده بخش مرکزی شهرستان نیر، منطقه نمونه گلستان كاركرد گردشگری تاریخی، منطقه یامچی كاركرد اكوتوریستی و تفرجگاهی دارند. این مناطق نمونه با فواصل نسبتاً كوتاه از همدیگر در محدودهی اداری- سیاسی شهرستان نیر واقعشدهاند. با وجود مشكلات فراوان در راه توسعه روستایی و كمبود پتانسیلهای لازم در جهت توسعه بخش كشاورزی، صنعت گردشگری میتواند نقش موثری در رونق بخشیدن به اقتصاد روستا و گام موثری در جهت توسعه روستایی باشد درحالیکه با توجه به توانها و پتانسیلهای منطقه مورد نظر هنوز هیچ برنامهای جهت توسعه گردشگری روستایی تدوین نشده است. از این رو با توجه به رشد فزاینده جمعیت شهرها و افزایش مشكلات شهری و نیز عدم موفقیت برنامهریزیهای مختلف در جهت توسعه مناطق روستایی، ضروری است راهكارهای جدیدی در این زمینه ارائه گردد تا از امكانات و تواناییهای بالقوه و بالفعل این مناطق در جهت رفع بخشی از مشكلات روستاها به طرز معقولانهای استفاده شود. در این راستا توسعه صنعت گردشگری در نواحی روستایی به عنوان یک استراتژی جدید توسط جوامع محلی، عوامل سیاسی و برنامهریزان كه به عنوان عوامل مهم اصلاح مناطق روستایی به شمار میآیند، میتواند نقش عمدهای در توسعه این نواحی داشته باشد.
فصل اول:
كلیات تحقیق
1- فصل اول: کلیات تحقیق
بخش اول از هر پژوهش به ارائه کلیاتی از آن پرداخته می شود. بنابراین نخست ی به بیان مسئله تحقیق و سؤالات آن و همچنین روششناسی پژوهش پرداخته می شود. سؤالات تحقیق مجموعه پرسشهایی است كه محقق در تحقیق خود در صدد پاسخگویی به آن هاست و در ادامه فرضیات تحقیق آورده شده است و پس از آن به بیان ضرورت و اهمیت تحقیق و انگیزه تحقیق و اهداف تحقیق پرداخته می شود. اهداف پژوهش در جهت پاسخگویی به سؤالات و فرضیات تعیین شده تعریف می شود. پس از آن به ادبیات پژوهش و نتایج و یافته های حاصل از آنها به منظور استفاده در جهت روشن سازی ابعاد مختلف پژوهش پرداخته می شود. روششناسی پژوهش از دیگر موضوعاتی است که در این فصل به آن پرداخته می شود و نوع تحقیق با ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات و همچنین چگونگی تجزیه و تحلیل این داده ها معرفی و تدوین می شود. در نهایت فرایند تحقیق به صورت نمودار (دیاگرام) معرفی شده و مسائل و مشکلات پیش روی آن معرفی می شود.
1-1- بیان مسئله
سیاستگذاران و برنامهریزان به صنعت گردشگری با رویکرد صنعتی كه ثبات اقتصادی و جمعیتی برای جوامع روستایی به دنبال دارد، مینگرند و بسیاری نیز میپندارند كه توسعه گردشگری راه حل بسیاری از مشكلات است كه مناطق روستایی گرفتار آن ها میباشند. پس گردشگری را عنصر لازم برای حركت به سوی اصلاح مناطق روستایی میدانند به هر حال آنچه مسلم بوده، این است كه از نظر موافقان و مخالفان توسعه، گردشگری روستایی به طور فزایندهای عامل افزایشدهنده توان اقتصادی، بالابرنده قابلیت زیست در نواحی دورافتاده، محرك تجدید حیات سکونتگاهها و نیز بهبود دهنده شرایط زندگی جوامع روستایی به حساب میآید. این موضوع در بسیاری از كشورها با سیاستهای كشاورزی در ارتباط است و غالباً وسیلهای در جهت حمایت از محیط زیست و فرهنگ روستایی است، بنابراین میتواند نقش اساسی در توسعه و حفظ روستا داشته باشد. گردشگری روستایی با قدمتی بیش از یک قرن، امروزه یكی از مردمیترین اشكال گردشگری محسوب میشود كه با ارائه جذابیت و ایجاد تمایل در استفاده از فضا و ویژگیهای محیط روستایی برای گردشگران و همچنین كاركردی جهت بهبود و ارتقاء شاخصهای اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیستمحیطی منطقه میزبان مورد توجه بسیاری واقع شده است.
شهرستان نیر به دلیل وجود استعدادهای زیاد در گردشگری روستایی، برنامه ریزی برای توسعه این صنعت می تواند به عنوان ابزاری در جهت تسریع روند توسعه و کاهش نابرابریهای حاصل از آن در این شهرستان مطرح شود. یکی از نمودهایی که می تواند ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان روستاهای شهرستان نیر را به همراه داشته باشد، توسعه عوامل دخیل در گردشگری روستایی این شهرستان است. شهرستان نیر از جمله شهرستانهای استان اردبیل است که در فصل تابستان پذیرای گردشگران زیادی میباشد. مناطق روستایی این شهرستان از جمله نواحی روستایی است كه از نظر طبیعی و تاریخی- فرهنگی همچون آب درمانیها، غارها، تپهها و قلعههای باستانی و… دارای توانمندیها و پتانسیلهای بالقوه زیادی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است.
1-1- سؤالهای پژوهش
این پژوهش با توجه به مطالب مطرح در بیان مسئله، درصدد پاسخ گویی به سؤالات اساسی زیر است:
سؤال اول: آیا ارتباطی بین توسعه گردشگری شهرستان نیر و افزایش جذب گردشگر وجود دارد؟
سؤال دوم: آیا استعدادهای گردشگری شهرستان نیر از دیدگاه مسئولان، می تواند منجر به توسعه گردشگری روستایی باشد؟
سؤال سوم: آیا ارتباطی بین نظرات ساکنان روستاهای شهرستان نیر و شناخت توانهای گردشگری این محدوده وجود دارد؟
سؤال چهارم: آیا رضایت گردشگران شهرستان نیر در توسعه گردشگری آن مؤثر است؟
1-2- فرضیه های تحقیق
متناظر با سؤالات مطرح شده فرضیه های تحقیق به شرح زیر است:
فرضیه اول: بین وجود جاذبههای طبیعی، زیر ساختی، مدیریتی و فرهنگی در بخش مركزی شهرستان نیر و توسعه گردشگری روستایی رابطه معنیداری وجود دارد.
فرضیه دوم: بین وجود جاذبه های طبیعی، زیر ساختی، مدیریتی و فرهنگی در بخش مركزی شهرستان نیر و توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه مسئولان رابطه معنی داری وجود دارد.
فرضیه سوم: بین وجود جاذبه های طبیعی، زیر ساختی، مدیریتی و فرهنگی در بخش مركزی شهرستان نیر و توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه مردم محلی رابطه معنی داری وجود دارد.
فرضیه چهارم: بین رضایت گردشگران وارد شده به بخش مركزی شهرستان نیر و توسعه گردشگری روستایی از دیدگاه گردشگران رابطه معنی داری وجود دارد.
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق
گردشگری روستایی جزئی از صنعت گردشگری است كه میتواند نقش عظیمی در توسعه و عمران نواحی روستایی ایفا نماید. بنابراین ضروری مینماید با شناسایی و بررسی حساب شده تواناییها و پتانسیلهای گردشگری در نواحی روستایی منطقه مورد مطالعه و ارائه راهكارهایی مناسب جهت توسعه این صنعت عظیم، گامی موثر در راه توسعه روستایی و كمك به رشد و ترقی اقتصاد روستا برداشته شود. بخش مرکزی شهرستان نیر به دلیل ویژگیهای زمین ساختی، یكی از كانونهای مهم آب معدنی و آبگرم كشور است و در گوشه و كنار این منطقه آبهای گرم معدنی متعددی را در خود جای داده است. از طرف دیگر، جاذبه های مصنوع همچون دریاچه پشت سد یامچی به غنای پتانسیلهای توریستی و تفرجی این شهرستان افزوده است. این منابع هر چند آن طور كه شایسته است مورد برنامه ریزی و بهره برداری قرار نمیگیرند و از فقر امكانات و تسهیلات خدماتی و رفاهی در عذاب هستند، با این حال منابعی همچون آبهای گرم معدنی منطقه، سالها است كه مورد استفاده اهالی روستاهای پیرامون و در چند سال اخیر گردشگران عبوری قرار میگیرند. در كنار کانونهای آبگرم و معدنی و منابع گردشگری تاریخی و فرهنگی، بخش مرکزی شهرستان نیر دارای پتانسیلهای ویژه تفرجی است كه برخی از آن ها در صورت بالفعل شدن توانمندیهای تفرجی خود، میتوانند به فضای مطلوبی برای گذران اوقات فراغت شهروندان و تفرج گردشگران تبدیل شوند. بنابراین ضرورت آن وجود دارد که از مناطق نمونه گردشگری محدوده بخش مرکزی شهرستان نیر مطالعه و بررسی به عمل آید.
با وجود مشكلات فراوان در راه توسعه روستایی شهرستان و كمبود پتانسیلهای لازم در جهت توسعه بخش كشاورزی، صنعت گردشگری میتواند نقش موثری در رونق بخشیدن به اقتصاد روستا و گام موثری در جهت توسعه روستایی منطقه مورد مطالعه باشد. در حالی که با توجه به توانها و پتانسیلهای منطقه مورد نظر هنوز هیچ برنامه ای جهت توسعه گردشگری روستایی تدوین نشده است. از این رو با توجه به رشد فزاینده جمعیت شهرها و افزایش مشكلات شهری و نیز عدم برنامه ریزی و همچنین عدم موفقیت برنامه های مختلف اجرا شده در جهت توسعه مناطق روستایی، ضروری است راهكارهای جدیدی در این زمینه ارائه گردد تا از امكانات و تواناییهای بالقوه و بالفعل این مناطق در جهت رفع بخشی از مشكلات شهری و نیز توسعه و تحول نواحی روستایی به طرز معقولانه ای استفاده شود. در این راستا توسعه صنعت گردشگری در نواحی روستایی مورد مطالعه به عنوان یک استراتژی جدید توسط جوامع محلی، عوامل سیاسی و برنامهریزان كه به عنوان عوامل مهم اصلاح مناطق روستایی به شمار میآیند، میتواند نقش عمده ای در توسعه این نواحی داشته باشد.