برنامه­ ریزی مدیریتی و بهینه­ سازی سیستم­های جمع­ آوری و دفع پسماند در مراکز درمانی

بسیاری از کشور ها در حال حاضر مدیریت پایدار پسماند را به عنوان یک اولویت در دستور کار خود قرار داده اند . مدیریت پایدار پسماند خود بر پایه اصول پیشرفت پایدار است. این اصول برای مدیریت پسماند به نحوی است که هیچ گونه خطری برای سلامت انسان و محیط زیست نداشته باشد و هیچ بار سنگینی را بر دوش آیندگان نگذاشته باشد و هیچ مواد غیر قابل تجدید پذیری تولید نگردد. .یک روش متداول برای رسیدن به سیستم مدیریت پایدار پسماند از طریق سلسله مراتب مدیریت پسماند به شکل هرم ذیل می باشد. در ابتدا اولویت اول کاهش تولید پسماند با بیشترین سطح پوششی نمودار، قرار دارد و پیشگیری از تولید پسماند در سطح جهان به شدت مورد توجه و اهمیت می باشد(Ministry of Environment and Energy, 2001)0

در این هرم اولین گام برای کاهش اثرات زیست محیطی پسماند پیشگیری از تولید پسماند است. این هرم نشان می دهد که بهترین راه حل برای کاهش مخاطرات زیست محیطی پسماند جلوگیری از تولید پسماند است. با این حال جلوگیری از تولید پسماند همیشه امکان پذیر نیست و دیگر راه حل ها می بایست در نظر گرفته شود.این امر فقط با اصلاح الگوی مصرف مواد و تجهیزات و وسایل مورد نیز در بیمارستان میسر خواهد شد.بعد از کاهش تولید پسماندها، به ترتیب  باید به جداسازی و تفکیک و استفاده مجدد از پسماندها، بازیافت و انجام پیش تصفیه به منظور بی‌ خطر سازی و در نهایت دفع پسماند باقی‌ مانده پرداخت((Alyin and Kocasoy,2008.

لذا شرط تضمین موفقیت این برنامه، مراحل حمایت و مشارکت مدیران بیمارستان‌ها در برنامه مدیریت پسماند است و بدون خواست و حمایت آنها اجرای مراحل ذکر شده به موفقیت لازم نخواهد رسید.به کارگیری این گونه برنامه‌ ها از نظر حجمی حداقل بیش از ۲۰% از مقدار پسماند تولیدی و به تناسب هزینه‌های مدیریت پسماندها نیز کاسته شده و مجموعه این هزینه‌ها  در طول یک سال به صدها هزار دلار خواهد رسید.Dahamavarnm et al,1990))

مدیریت صحیح پسماندهای بیمارستانی از لحاظ زیست محیطی دارای اهمیت فراوان می باشد و چنانچه مدیریت پسماندهای بیمارستانی به درستی صورت نگیرد، علاوه بر تأثیرات سوء بهداشتی، بر فعالیت های اصلی بیمارستان تأثیر گذارخواهد بود و برای محیط زیست نیز اثرات سوء در بر خواهد داشت. رهنمودهای مدیریت مواد زائد بیمارستانی نه تنها در به حداقل رساندن خطرات مطرح برای کارمندان در تمامی سطوح کمک می کنند، بلکه خطرات بالقوه محیط زیست را نیز کاهش می دهد .(Burd,2005) ‌

به طور کلی مدیریت پسماندهای بیمارستانی شامل به حداقل رساندن زائدات و بازیافت، ضدعفونی با بهره گرفتن از بخار، امواج کوتاه، حرارت، اشعه گاما، ضدعفونی با بهره گرفتن از مواد شیمیایی، سوزاندن، خنثی سازی، دفن بهداشتی و دفع در شبکه فاضلاب شهری می باشند(Abedi  and Vaezzade, 2002)).

یکی از ارکان مهم در امر مدیریت پسماند های بیمارستانی ایجاد پیوستگی و ارتباط مناسب بین عناصر موثر تشکیل دهنده ی سیستم در مراکز درمانی می باشد. آموزش ادواری کارکنان به منظور روزآمد کردن دانش آن­ها ، جمع آوری و دفع زائدات، بهبود فرایند ها ،جایگزینی وسایل و مواد،آماده کردن تجهیزات فنی و ایمنی برای کارگران بخش خدمات و بخش اعظم پیوستگی و ارتباط درونی بیمارستانی را تشکیل می دهد. سیستم خدماتی بهداشتی و درمانی برای تامین حفظ و ارتقا سلامت و اعاده­ی آن هنگام بیماری افراد جامعه سازماندهی شده است. بیمارستان­ها که بخش اعظم سیستم درمانی را تشکیل می­ دهند، لازم است الگوی نظافت و سمبل پاکیزگی و بهداشت باشند. به منظور تامین هدف­های اساسی و بنیادی بیمارستان و ایجاد محیطی سالم و ارتقا بهداشت بیمارستان الزامی است. بالابردن سطح بهداشت بیمارستان از جنبه­ های انسانی ، اقتصادی و بهداشتی حائز اهمیت است(Prakriti, 2007) .

درﺣﺎلﺣﺎﺿﺮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎیﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ دو روش اﺻﻠﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮد:

1 – اﺳﺘﻔﺎده ازﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎیﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ از اﺗﻮﮐﻼو اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد.

2 – اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮز

اﻟﺒﺘﻪروشﻫﺎی دﯾﮕﺮﻫﻤﭽﻮن ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﺷﯿﻤﯿﺎﺋﯽ،ﻣﯿﮑﺮووﯾﻮ و غیره ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎﯾﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ دارد اﻣﺎ روشﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﻫﻤﺎن اﺗﻮﮐﻼو و زﺑﺎﻟﻪﺳﻮز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. درﮐﺸﻮرﻫﺎی اروﭘﺎﯾﯽ روش اﺻﻠﯽ اﻣﺤﺎی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ، اﺳﺘﻔﺎده زﺑﺎﻟﻪﺳﻮز ﻣﺮﮐﺰی اﺳﺖ. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل درﮐﺸﻮر ﺳﻮﺋﯿﺲ، ﺑﻪﮔﺰارش ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﯿﻂزﯾﺴﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر، ﻫﻤﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻮزاﻧﺪن ﮐﻪ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ در ﯾﮑﯽ از 28 زﺑﺎﻟﻪﺳﻮز ﺷﻬﺮی اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺳﻮزاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ. در ﻧﺮوژ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﻮزاﻧﺪه ﺷﺪه و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﻮرﺳﻮﺋﯿﺲ ازآن اﻧﺮژی ﺑﺮق ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژی اﺳﺖ. .(Akter, 2000.)