. با توجه به نیاز روزافزون كشور به روغن های خوراكی، توسعه كشت دانه های روغنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. از بین دانه های روغنی سازگار با شرایط كشور، گلرنگ به عنوان یک گیاه مقاوم به تنش شوری و خشكی(باسیل و کافکا[1]،2002( و با داشتن تیپ های بهاره و پاییزه، از آینده نویدبخشی برخوردار است. با توجه به نوپا بودن برنامه های توسعه كشت گلرنگ، اطلاعات اندكی در مورد ژنوتیپ های جدید گلرنگ در كشور موجود می‌باشد. عملکرد گلرنگ همانند سایر محصولات زراعی تحت تاثیر عوامل گوناگون از جمله ژنوتیپ، تاریخ کاشت، تراکم، رطوبت و حاصلخیزی خاک، دما و نور قرار می‌گیرد.

     میانگین بارندگی سالیانه ٢٤٠ میلیمتر، ایران را در زمره كشورهای خشك جهان قرار داده است. با توجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی‌های اخیر، تنش خشکی از تنش‌های مهم محیطی به شمار می‌آید که این تنش تحت شرایط کاهش بارندگی، افزایش دما، بادهای گرم آخر فصل رشد صورت می‌گیرد. هر سال خسارت زیادی از طریق خشكی در مناطق كشت گلرنگ به این گیاه وارد می‌شود كه بر این اساس تحقیقات زیادی انجام شده است . کمبود آب و بروز تنش خشکی در محیط رشد گلرنگ باعث کاهش اندازه گیاه، تغییر رنگ برگ ها، کم شدن دوام سطح برگ و کاهش عملکرد می‌شود. آبیاری از طریق تغییر اجزای عملکرد می‌تواند عملکرد را تحت تاثیر قرار دهد. (یزدی صمدی،1375).

     اثر زمان ظهور تنش خشکی بر عملکرد دانه ممکن است به اندازه شدت تنش اهمیت داشته باشد. تنش خشکی در مرحله جوانه زنی گلرنگ باعث کاهش درصد و سرعت جوانه زنی می شود. تنش خشکی در مرحله رشد رویشی از طریق کاهش شاخص سطح برگ باعث کاهش تولید ماده خشک و کاهش عملکرد گیاه می‌شود. گلرنگ در مرحله رشد رویشی نسبت به مراحل بعدی به کمبود آب مقاوم تر است. بنابراین اطلاع از نحوه تاثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ در مناطق مختلف ضروری می‌باشد.

     یکی دیگر از عوامل محیطی تاثیر گذار بر رشد و عملکرد گلرنگ انتخاب تاریخ کاشت مناسب می باشد. غالبا با تغییر در تاریخ كاشت، درجه حرارت محیط و خاك نیز تغییر می نماید، كه خود سبب بروز واكنش‌های متفاوت گلرنگ در مراحل مختلف رشدی می‌شود. علاوه بر صفات مرفولوژیكی، عملكرد و اجزای عملكرد گلرنگ نیز تحت تاثیر تاریخ كاشت و تغییرات دمایی ناشی از آن در مراحل مختلف رشد قرار می‌گیرد و میزان این تاثیرپذیری بسته به شرایط آب و هوایی منطقه كاشت متفاوت است. تاخیر در کاشت گلرنگ باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد طبق در بوته می‌شود. کاهش تعداد دانه در اثر تاخیر در کاشت به سبب انطباق دوره گرده افشانی با دمای بالا می باشد. همچنین تاخیر در کاشت سبب افزایش درصد طبق های عقیم شده و از این طریق میانگین تعداد دانه در طبق و راندمان تولیدی گیاه را کاهش می‌دهد. (کازاتو و همکاران[2]،1997).

ژنوتیپ نیز از عوامل مهم موثر بر عملکرد گیاهان زراعی به شمار می رود. زیرا تعیین کننده ظرفیت و پتانسیل تولیدی محصول بوده و در نهایت، عوامل مختلف محیطی تعیین کننده میزان استفاده از این ظرفیت بالقوه می باشند. بنابراین شناخت بهتر اختلاف بین ارقام و ارتباط این تفاوت با عملکرد بالقوه در بهبود عملکرد گلرنگ نقش بسزایی دارد. گلرنگ دارای ارقام بسیار متنوعی است كه از نظر رنگ گل، ارتفاع بوته، شكل برگ، شكل ساقه، خاردار بودن، میزان روغن، تركیب اسیدهای چرب، طول فصل رشد، وزن دانه و صفات دیگر با یكدیگر متفاوتند. ارقام گلرنگ نه تنها از نظر طول دوره نمو با یکدیگر متفاوت هستند، بلکه هر یک از مراحل نمو آنها به طور کاملا مستقل به دما و طول روز عکس العمل نشان می دهد تاخیر در کاشت از طریق کاهش طول دوره رشد باعث کاهش رشد رویشی و زایشی گیاه می شود. بدین ترتیب تعیین تاریخ کاشت مستلزم آگاهی از ویژگی های فیزیولوژیکی گیاه و هم چنین تغییرات قابل پیش بینی محیط است.

     بنابراین جهت افزایش بهره برداری از امكانات محیطی به منظور افزایش میزان تولید محصولات زراعی لازم است به سابقه تاریخی كاشت گیاهان در مناطق و سازگاری آنها با شرایط محیطی خاص توجه كافی مبذول شود. تغییر در تاریخ كاشت می تواند نقش موثری در رشد و نمو گلرنگ، داشته باشد، و در این بین شناخت ارقامی كه توان سازگاری بهتری با این شرایط دارند گامی مهم در دستیابی به عملكردهای قابل قبول می باشد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و با هدف ارزیابی و بررسی تفاوت واكنش ارقام مختلف گلرنگ به شرایط مختلف ایجاد شده در تاریخ های متفاوت كاشت، این تحقیق انجام شد.

این پژوهش با اهداف زیر مورد بررسی قرار گرفت:

1-بررسی تاثیر اثر رژیم های آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ ،

2-بررسی تاثیر تاریخ های مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ در منطقه تبریز،

3-شناخت امکان برنامه ریزی صحیح آبیاری و میزان آب مورد استفاده جهت بهبود صفات کمی و کیفی گلرنگ،

4-بررسی اثر دو رقم گلرنگ و شناخت سازگارترین رقم با شرایط آب و هوایی تبریز،

5-بررسی اثرات متقابل تنش های آبیاری و تاریخ کاشت، تنش آبیاری و رقم، تاریخ کاشت و رقم و اثرات سه جانبه تنش آبیاری، واریته و تاریخ كاشت.