:

با افزایش جمعیت در دنیای امروز و رشد سریع آن پیش بینی می شود در سال 2020 بیش از 5/2 میلیارد نفر از مردم جهان به غذا نیاز داشته باشند. حدود 800 میلیون نفر (15% جمعیت جهان) در هر روز كمتر از 2000 كالری دریافت می كنند (الام، 2004) هر سال حدود 75/4 میلیارد تن غذا در جهان تولید می شود، اما هنوز بیش از 400 میلیون نفر از كمبود مواد غذایی رنج می برند. آفریقا، آمریكای جنوبی و آسیا بیش از 75% جمعیت جهان را دارند. بیشترین جمعیت جهان در آسیا می باشند در حالیكه به ازای هر نفر كمتر از 15% هكتار زمین زراعی وجود دارد. با توجه به گزارش فائو در سال 2004 متوسط عملكرد تولید گندم در دنیا 75/2 و در ایران 98/1 تن در هكتار بوده است. متوسط عملكرد تولید گندم در سال 2025 باید به میزان 4/4 تن در هر هكتار برسد (الام ، 2004). اما با توجه به گزارش فائو در سال 2006 نسبت به سال 2005 تولید جهانی گندم حدود 6/1 درصد كاهش داشته و در سال 2009 فائو اعلام كرده است كه تولید گندم ایران در سال 2009 میلادی به 3/3 میلیون تن افرایش یافته و ایران همچنان دوازدهمین تولید كننده بزرگ گندم جهان خواهد بود. فائو در گزارش دورنمای غذایی جهان آورده است كه تولید گندم در سال گذشته (1387)، معادل 9 میلیون و 800 هزار تن بوده كه با سه میلیون و 200 هزار تن افزایش در سال جاری، به 13 میلیون تن خواهد رسید. در استان خراسان شمالی از 170000 هكتار سطح زیر كشت،‌ حدود 147000 هكتار آن به گندم آبی و حدود 1470000 هكتار آن به كشت گندم دیم اختصاص دارد.

گیاهان خانواده غلات از نظر تنوع و تولید در تغذیه انسان بیشترین سهم را دارند. دانه های تولید شده از گندم، جو، ذرت، ذرت خوشه ای، ارزن، برنج، چاودار، یولاف و حتی دانه بعضی از گیاهان علوفه ای وابسته به این خانواده به خاطر ارزش غذایی زیادی كه دارند و مورد استفاده بشر قرار می گیرند. مهمترین و رایج ترین غلات برنج، گندم و ذرت می باشند. (خدابنده،1384). اهمیت گندم به لحاظ ویژگی گلوتن گندم است كه بخش چسبنده از پروتئین های سخت آندوسپرم می باشد و موجب كش آمدن یا انبساط خمیر تخمیر می شود. فقط گندم و با وسعت كمتر چاودار و تریتیكاله این خصوصیت را دارا می باشند. تنوع محصولات و كیفیت انباری گندم، آن را غذای اصلی بیش از 3/1 مردم جهان ساخته است(امام،1383).

اهمیت تركیبات شیمیایی دانه گندم در وهله اول به علت اهمیت غذایی دانه گندم در تغذیه انسان و دوم به دلیل امكان استفاده از آن در دامپروری و صنعت می باشد. این تركیبات شیمیایی شامل پروتئین ها، كربوهیدارت ها، چربی ها، مواد معدنی و ویتامینها می باشد(راشدمحصل وهمکاران،1380). مساله تقاضا و مصرف گندم در ایران، از جمله مسائل بحث برانگیزی است که همواره ذهن کارشناسان و مسوولین امر را به خود مشغول داشته است. بسیاری معتقدند مصرف و تقاضای کنونی گندم با توجه به جمعیت ایران، در مقایسه با دیگر کشورها، بسیار بالاست ( 5/2 برابر دیگران ) ولی برخی که البته تعدادشان کم است معتقدند اگرچه این میزان مصرف بالاست اما مشگلی را ایجاد نمی کند و اصولا بدین سبک باشد بهتر است! البته اعتقادات خاصی باعث شده است که این مساله در ایران لاینحل باقی بماند و هنوز ما بعد از سالها نتوانسته ایم به جمع بندی درستی در این زمینه دست پیدا کنیم.با توجه به جمعیت (حدودا )  70 میلیونی کشورمان که با نرخی نزدیک به 5/1 درصد نیز در حال تزاید می باشد نیاز به بررسی امکانات بالقوه و بالفعل گندم در کشور با توجه به مصرف آن در سطوح مختلف کاملا ضروری است. در واقع تامین عرضه کافی و حفظ سطح ذخایر سیلوها، در ایجاد امنیت غذایی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. از این روست که دولت بنا بر مسولیتی که در تامین کافی این ماده اصلی غذایی مردم بر عهده دارد هر ساله حجم گندم مورد نیاز کشور را بایستی برآورد و بر اساس آن تولید ، واردات یا صادرات این محصول را تنظیم نماید. جمعیت ایران از 70 میلیون نفر در سال 1384 به 5/96 میلیون نفر در سال 14700 خواهد رسید. دانشمندان اقتصادكشاورزی در مطالعه خود با بهره گرفتن از مدلهای اقتصاد سنجی اقدام به برآورد تابع تقاضا و مصرف گندم نموده است و با بهره گرفتن از همین توابع در مورد نیاز آتی کشور به محصول گندم اظهار نظر نموده است. ارقام پیش بینی شده برای گندم مورد نیاز کل کشور در سالهای آتی در جدول شماره (1-1) آورده شده است.

بنابر ارقام پیش بینی شده کشور ما در سال 1384 در حدود 11 میلیون تن گندم نیاز دارد که خوشبختانه با اجرای مدبرانه طرح افزایش تولید گندم و دستیابی به خودکفایی در تولید این محصول توانستیم این میزان را تولید نماییم. اما مساله مهم این است که این حرکت نباید به هیچ عنوان کند یا متوقف شود بلکه بنابر پیش بینی های انجام گرفته هر سال با افزایش جمعیت ، بر میزان تقاضای این محصول نیز افزوده خواهد شد و در صورتی که کوچکترین قصوری در این مورد رخ دهد کشور ما دوباره به وارد کننده گندم تبدیل خواهد شد. ایران در سال 14700 در حدود 18 میلیون تن گندم نیاز دارد که  مسوولین امر امیدوارند بتوانند با اجرای درست طرح گندم آن را تامین نمایند و به این مهم دست پیدا کنند.

اهداف تحقیق:

1- مقایسه عملكرد چهار رقم گندم متداول كشت منطقه بجنورد.

2- بررسی تلقیح باکتری سودوموناس و تاثیر آن بر روی عملکرد و اجزای عملکرد گندم زمستانه.

3- تعیین مهمترین شاخص های فیزیولوژیکی موثر برچهار رقم گندم.

4- اثرات باکتریهای منتخب خانواده سودوموناس برصفات كیفی گندم.

1-1- گندم

1-1-1- وسعت منطقه کشت

گندم (Triticum aestivum L.) گیاهی است كه در محدوده وسیعی از شرایط آّب و هوایی جهان رشد می كند و در حقیقت جزو سازگارترین گونه های غلات به شمار می آید. به طوری كه از عرض جغرافیایی حدود 60 درجه شمالی در شمال اروپا تا 40 درجه جنوبی در آمریكای جنوبی و در مناطقی با ارتفاع چند متر تا بیش از 3000 متر بالاتر از سطح دریا كشت می شود و در رده غلات سردسیری قرار گرفته است. اغلب تولید گندم در نواحی با بارندگی سالیانه 200 تا 1000 میلی متر و میانگین درجه حرارت 18 درجه سانتی گراد صورت می گیرد (بولتینگ و همكاران،1982).

2-1-1- گیاه شناسی گندم

گندم (Triticum aestivum L.) از خانواده غلات و یک گیاه C3 است. گندم، گل آذین سنبله ای دارد و از هر گره آن معمولا یک سنبلچه متشكل از دو گلو و سه گلچه بوجود می آید. گاهی تعداد گلچه ها به 9 هم می رسد. دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نامهای پوشك بیرونی و پوشك درونی قرار گرفته است. برگهای گندم مانند سایر غلات (به جز ذرت و ارزن)، نازك وكم عرض بوده و زبانه های كوچكی دارند.