2-1-1-ذهن­ آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی

امروزه، شیوع دیابت رو به رشد است و راه­های گوناگونی برای کاهش عوارض ناشی از دیابت وجود دارد هرچند یافتن راهی که متناسب با نیازهای افراد باشد، دشوار است. در سال­های اخیر تحولات صورت گرفته در زمینه­ درمان اختلالات روان شناختی و کاهش چاقی موجب گردیده تا روش­های نوینی توسط روان شناسان بالینی مطرح و ارائه گردد (دوکتیس، مکی، تابان و ویلیام سون،2005؛ پاول  و کالوین،2007). از جمله این موارد می­توان به شیوه­ درمانی کاهش استرس مبتنی بر ذهن ­گاهی که توسط کابات-زین(1990) مطرح شده، اشاره کرد.  این شیوه، بعدها توسط افراد مختلفی تغییر کرد و برای  اختلالات گوناگونی مورد استفاده قرار گرفت و از طریق پژوهش­های کنترل شده، اثربخشی آن تایید شد.  از جمله­ این رویکردها، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی است )سگال، ویلیامز و تیزدل ؛2002).

2-1-1-1-تعریف ذهن­آگاهی

ذهن­آگاهی شکلی از مراقبه  است که ریشه در تعالیم و آئین­های مذهبی شرقی خصوصاً بودا  دارد(اوست،2008) و به زبان ساده به معنای آگاه بودن از افکار، رفتار، هیجانات و احساسات است و شکل خاصی از توجه محسوب می شود که در آن دو عنصر اساسی: 1) حضور در زمان اکنون2) قضاوت نکردن در مورد رخدادها و کنش­ها و واکنش­ها نقش اصلی را به عهده دارند. به­عبارتی توانایی شناسایی دقیق هیجان­های خود و آگاهی از آنها به هنگام تولید و همچنین کنترل تمایلات خود در نحوه­ واکنش به اوضاع و افراد مختلف را ذهن­آگاهی گویند. ذهن­آگاهی ، حواس جمع بودن و بیداری صد درصد و آگاه بودن نسبت به همه­ی رخ دادهایی است که همین الان در اطراف ما و همین­طور درون بدن ما در حال اتفاق­افتادن هستند. به این شکل که هیچ گونه قضاوت و پیش­داوری نسبت به درست و نادرست بودن اتفاقات نداریم. ذهن آگاهی  کیفیتی از بیداری است که در آن ما از آگاه بودن خود آگاه می شویم. یعنی می­فهمیم که داریم می­فهمیم. وقتی داریم فکر می­کنیم متوجه می­شویم که در حال فکر کردن هستیم. به زبان ساده، هم موضوعی را که راجع به آن فکر می کنیم، می­بینیم، هم متوجه پدیده­ تفکر هستیم و هم متوجه فکر کننده هستیم. هر چه انسان بیدارتر و هوشیارتر باشد و حواسش نسبت به اتفاقات جاری و اکنون زندگی­اش جمع تر باشد ذهن­آگاه تر است و پاسخ­هایش به تحریکات زندگی خردمندانه­تر و مؤثرتر و آرامش و اطمینان قلبی او بیشتر است(برون،2007). کابات- زین نیز ذهن­آگاهی را توجه کردن به شیوه­ای خاص، هدفمند، در زمان کنونی و بدون قضاوت و پیش­داوری تعریف کرده است(به نقل از سگال و همکاران؛2002).

این سازه­ی شناختی را باید از خودآگاهی یا توجه معطوف به خود متمایز کرد. تشابه این سازه­ها در توجه فزون یافته به تجربه­های ذهنی است، اما تفاوت اصلی در جنبه­ های شناختی آنهاست؛ بدین معنا که جلب توجه در خودآگاهی تحت تاثیر سوگیری­های تفکر خود محور بوده و با قضاوت راجع به خود همراه است اما ذهن­آگاهی یک توجه بدون سوگیری و قضاوت پیرامون جنبه­ های خود است. ذهن­آگاهی با بهزیستی­ذهنی و روان­شناختی و سلامت­روانی رابطه­ مثبت دارد، در حالی که خودآگاهی با میزان پایین بهزیستی روان شناختی مرتبط است(برون و کسر،2005؛ برون، ریان و کریسول،2007،؛ فالکنستروم،2010؛ کابات زین،2003،2005؛ شاپیرو،2006).

ذهن­آگاهی به رشد سه کیفیت خودداری از قضاوت، آگاهی قصدمندانه و تمرکز بر لحظه­ی کنونی در توجه فرد نیاز دارد، که توجه متمرکز بر لحظه­ی حال، پردازش تمام جنبه های تجربه­ی بلاواسطه شامل فعالیت های شناختی، فیزیولوژیکی یا رفتاری را موجب می­ شود.  بواسطه­ی تمرین­ها و تکنیک­های مبتنی بر ذهن­آگاهی فرد نسبت به فعالیت­های روزانه­ی خود آگاهی پیدا می­ کند، به کارکرد اتوماتیک ذهن در دنیای گذشته و آینده آگاهی می­یابد و از طریق آگاهی لحظه به لحظه از افکار، احساسات و حالت­های جسمانی بر آنها کنترل پیدا می­ کند و از ذهن روزمره و اتوماتیک متمرکز بر گذشته و آینده رها می­ شود(سگال و همکاران ، 2002 ؛ ریگ و ساندرسون،2004). درذهن­آگاهی، فرد در هر لحظه از شیوه­ ذهنی خود آگاه می­ شود و پس از آگاهی روی دو شیوه­ ذهن، یکی انجام­دادن و دیگری بودن ، یاد می­گیرد ذهن را از یک شیوه به شیوه­ دیگر حرکت دهد که مستلزم آموزش راهبردهای رفتاری، شناختی و فراشناختی ویژه برای متمرکز کردن فرایند توجه است (سگال و همکاران، 2002).

1Mindfulnes ^{Based Cognitive Therapy}

2.Douketis^{,Macie,Thabane&Williamson}

_{3.Powell&Calvin}

^4.Kabat-Zinn

_{5.Segal,Williams&Teasdale}

6^.Ost

^{1.Brown&Kasser}

^{2.Ryan&Creswell}

3. ^Falkenstrom
4. ^Shapiro

1.Segal

2.R^{ygh&Sanderson}

3.Mental Gear