پیشگیری ثالث یا نهایی(سومین)

پیشگیری نهایی که به آن پیشگیری از تکرار جرم نیز گویند در بر گیرنده‌ی آن دسته از تدابیر است که پس از وقوع جرم و به منظور جلوگیری از بزهکاری درباره افراد اعمال می‌شود. اینگونه از پیشگیری با بهره گرفتن از ساز و کارهای دستگاه عدالت کیفری مانند کیفر زندان تلاش می‌کند تا با رویکردی اصلاحی ـ درمانی از ورود دوباره برهکاران به وادی بزهکاری جلوگیری کند زیرا پیشگیری سومین، کیفر را دارای خاصیت اصلاحی ـ درمانی می‌داند. در این پیشگیری ، با افراد سر و کار داریم که یا مرتکب جرم شده‌اند و یا بزه دیده واقع گردیده‌اند.

هدف از انجام سطح سوم پیشگیری آن است که بتوان به تدمین ، حفظ ارتقای فعالیت بزهکار و بازتوانی او دست یافت. به سخن دیگر، هدف اصلی و مهم در این پیشگیری  درمان مرتکبین و جبران خسارت وارده به بزه دیدگان است. ایجاد شبکه حمایتی از معتادان درمان شده، سازمان دهی برنامه گسترده و موثر پیشگیری برای این افراد، جلوگیری از ایجاد اثرات منفی ناشی از محل نگهدای معتادان، جلوگیری از برچسب خوردن معتاد در جامعه، مددکاری و توان بخشی، بازگرداندن سلامت معتاد و سرانجام سازماندهی امکانات و بازتوانی شغلی آنان از جمله مصادیق بارزی است که در این مرحله قرار دارد.

در واقع، در این مرحله تلاش می‌شود به افرادی که ترک اعتیاد کرده‌اند کمک شود تا با اعتیاد باز نگردند. پیشگیری ثالث به معنای بازپروری معتاد است . در این پیشگیری، تلاش می‌شود تا معتاد بتواند به زندگی عادی قبل از اعتیاد برگردد. در این حرله ضمن مقابله با زیاده طلبی معتاد، درمان وی نیز به روش مناسب در دستور کار فرار می‌گیرد تا ترک اعتیاد حاصل شود و معتاد سلامت خود را بازیابد و به جامعه بازگردد که انجمن معتادین گمنام (N.A) به نحوی به این نوع پیشگیری مبادرت می کند.

بند چهارم ـ پیشگیری عام و پیشگیری خاص

الف . پیشگیری عام

پیشگیری عام یک سلسله اقداماتی است که علیه عوامل جرم زا به کار می‌رود . این دسته از تدابیر که به آنها تدابیر پیشگیرانه اولیه از بزهکاری نیز می‌گویند دارای خصیصه‌ی جمعی هستند و هدفشان مبارزه با عوام جرم زای محیط و اطرافیان به طور کلی است.

در رابطه با پیشگیری عام از اعتیاد بعهنوان یک جرم و ناهنجاری از آنجا که عوامل متعددی نظیر عوامل فردی، فرهنگی، خانوادگی، اقتصادی، سیاسی و روانی در ایجاد اعتیاد نقش دارد. بایستی برای پیشگیری از آن روی تمام عوامل فوق الذکر تاکید نمود. مثلاً در عوامل فردی گرایش به اعتیاد، باید به مسایلی چون فشار و ناملایمات روحی و روانی، محرومیت‌ها، نواقص جسمانی و عوامل یگر چون لذت جویی، تقلید و کنجکاوی فرد توجه کرد در حالیکه در عوامل اجتماعی باید بر روی عواملی همچون تبعیضات اجتماعی نابرابری‌ها و عدم وجود عدالت اجتماعی که در گرایش به اغتیاد موثرند توجه نمود. همچنین توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی مثل فقر و بیکاری، تورم و بحران‌های اقتصادی که در ایجاد اعتیاد موثر هستند، لازم و ضروری است.

عوامل فرهنگی نظیر جهل و بی سوادی از دیگر عوامل موثر در اشاعه‌ی فرهنگ اعتیاد است که در پیشگیری عام بسیار مورد توجه است. در واقع مسائل فرهنگی در همه‌ی سطوح اجتماع نقش مهم و اساسی را ایفا می‌نماد. به بیان دیگر نقش تبلیغات و افزایش اطلاعات عمومی و نقش وزارتخانه‌ها، سازمانها و نهادهای دولتی و خصوصی در جلوگیری از وقوع جرم که مهمترین رکن از ارکان پیشگیری عام از اعتیاد است بسیار اهمیت دارد.

ب. پیشگیری خاص

این دسته از تدابیر پیشگیری که به آنه پیشگیری از برهکاری ثانویه نیز می‌گویند. شامل روشها و تدابیر پیشگیری فردی از تکرار جرم است. این تدابیر شامل روشهایی است که کاملاً از پیشگیری جمعی متفاوت است و در قلمرو سیاست جنایی(بالینی) قرار می‌گیرد و هدف آن اصلاح و درمان مجرمین به منظور جلوگیری از تکرار جرم و بازپروری اجتماعی آنان است. در این نوع پیشگیری، ما با انواع روشها و تدابیر درمانی و آموزشی برای رسیدن به هدف‌های فوق مواجه هستیم.

در واقع در پیشگیری خاص، گروه هدف مجرمین بالفعل می‌باشند . پیشگیری خاص ، یعنی اقداماتی به منظور جلوگیری از تکرار جرم که در قالب بازپذیری اجتماعی مجرم صورت می‌گیرد. این نوع از پیشگیری بیش از اینکه مرتکب مدار باشد، مجرم مدار است.

به طور کلی در باب پیشگیری خاص، تلاش می‌شود تا از بازگشت مجدد معتادان جلوگیری شود. در واقع ، محور اصلی بحث در این نوع پیشگیری ، پیشگیری از بازگشت مجدد معتادان است. وقتی فرد معتاد، سم زدایی می‌شود و یا از بازپروری مرخص می‌گردد با عوامل گوناگونی مواجه می‌شود که او را یک وقفه معمولاً نه چندان طولانی به طرف استفاده نابجا از مواد مخدر سوق می‌دهند.