1-1- کلیات

گاوهای شیری نقش مهمی در تامین برخی مواد مغذی مورد نیاز انسان دارند. افزایش عملکرد تولید شیر هر گاو نتیجه اصلاح نژاد، تغذیه صحیح و مدیریت مناسب است. سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه های آن دارد، و در این بین خوراک مصرفی با حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد بیشترین نسبت هزینه ها را به خود اختصاص می دهد، اما با مدیریت صحیح می­توان هزینه های دیگر را کاهش داد و به سودآوری گاوداری افزود. نمره وضعیت بدنی[1] یکی از فاکتورهای مدیریتی مهم در پرورش گاو شیری است. نمره وضعیت بدنی معیاری برای سنجش میزان چربی ذخیره شده در بدن گاو است که با مشاهدات چشمی یا دستگاه اولتراسونیک اندازه گیری می شود. با توجه به اینکه نمره وضعیت بدنی بر سلامت، تولید و تولیدمثل گاو تاثیرگذار است، کنترل تغییرات نمره وضعیت بدنی درمراحل مختلف شیردهی ضروری به نظر می­رسد [16]. داشتن نمره وضعیت بدنی مناسب در موقع خشک کردن، زایمان و مراحل مختلف شیردهی منجر به افزایش تولید شیر خواهد شد. با افزایش سطح تولید شیر، نمره بدنی اهمیت بیشتری پیدا می­ کند. زمانی که گاوها تولید شیر بالایی دارند، باید خوراک بیشتری در اوایل شیردهی مصرف کنند تا کل انرژی مورد نیاز آنها تامین شود. اما به دلیل این که مصرف ماده خشک در اوایل شیردهی آهسته­تر از تولید شیر افزایش می­یابد، تامین این نیاز به انرژی از خوراک مصرفی ممکن نیست و این کمبود انرژی باید از طریق ذخایر بدنی شامل چربی و پروتئین جبران شود. بافت چربی نقش مهمی در متابولیسم انرژی ایفا می­ کند. بالا بودن نمره وضعیت بدنی در زمان زایش باعث کاهش مصرف خوراک و درنتیجه بروز بالانس منفی انرژی بیشتر در دام می شود. اگر مدت و شدت بالانس منفی انرژی زیاد باشد، پیامدهایی از جمله کتوز،کبد چرب، جابجایی شیردان و تب شیر، کاهش تولید و یا حتی حذف دام را به دنبال خواهد داشت. در مقابل، پایین بودن نمره وضعیت بدنی گاو در زمان زایش منجر به کاهش عملکرد تولید شیر و تولید مثل حیوان می شود [62]. یک برنامه منظم ارزیابی نمره وضعیت بدنی می ­تواند به تشخیص مشکلات سلامتی و جلوگیری از کاهش تولید شیر کمک کند.

استرس اکسیداتیو نتیجه عدم تعادل بین تولید متابولیت های فعال اکسیژن و ظرفیت خنثی سازی این مواد در بدن است. استرس اکسیداتیو در طول دوره انتقال که گاوها در معرض تغییرات شدید فیزیولوژیکی و متابولیکی قرار دارند بیشتر ایجاد می شود و نتیجه آن بروز بعضی از ناهنجاری ها و بیماری ها است. گزارش شده است که تزریق ویتامین E و سلنیوم باعث افزایش آنتی اکسیدان های سلولی شده و در بهبود شرایط استرس اکسیداتیو موثر است [43]. بالا بودن نمره وضعیت بدنی در گاو منجر به افزایش شاخص های اکسیداتیو پلاسمایی می شود. در گاوهای با نمره وضعیت بدنی بالاتر و گاوهایی که پس از زایش سریعتر نمره وضعیت بدنی خود را از دست می­دهند، غلظت آنزیم­ های فعال در کنترل استرس اکسیداتیوکمتری است. بنابراین گاوهای با نمره وضعیت بدنی بالا در زمان زایش و گاوهایی که کاهش نمره بدنی بیشتری در پس از زایش دارند، حساسیت بیشتری به تنش های اکسیداتیو نشان می دهند [16].کمبود سلنیوم در دوره پیش از زایش یک فاکتور مهم برای بروز ورم PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)، جفت ماندگی، متریت و بیماری های دیگر است و مکمل سازی سلنیوم در کاهش وقوع متریت و کیست های تخمدانی و کاهش استرس اکسیداتیو به ویژه در گاوهای پرتولید موثر است [122و124].

2-1- اهداف

از مهم ترین اهداف این مطالعه عبارت بودند از:

1- اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در گاوهای شیری پرتولید بر تولید و ترکیب شیر.

2- اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل آنتی اکسیدانی بر فراسنجه­ های خون.

3- اثر نمره وضعیت بدنی و مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی در گاوهای شیری پرتولید بر بروز بیماری های متابولیک پس از زایش.

[1] Body Condotion Score