دعا از آموزه های توحیدی قرآن و شاهراهی است که انسان با آن روح خود را به عالم غیب متصل نموده و به یکی از اصیل ترین ابعاد وجودی خود که حس نیایش و پرستش است پاسخ می گوید. انبیاء، با دعای خود به پیروان خویش آموختند که پرستش امری فطری است و روح انسان علاقه شدید و کشش درونی به مبدأ هستی دارد هرچند که دعای انبیاء همیشه برای نیل به خواسته های مادی و معنوی آنان نبوده بلکه بیشتر به هدف نیایش به درگاه خداوند بزرگ و به اقتضای وابستگی ذاتی به آن یگانه بی همتا بوده است ، زیرا دعا از دید و منظر ایشان خود، مطلوب ذاتی به شمار آمده است.
این پژوهش در شکل رساله کارشناسی ارشد بر آن است تا در حد توان جمال حقیقی دعا به ویژه دعای پیامبران را در قرآن جلوه گر سازد. شایان توجه است تاکنون پژوهش هایی در حوزه دعا انجام گرفته که نتایج ارزشمندی نیز دربرداشته ولی این بررسی ها بیشتر در زمینه کلیات و احوال ظاهری و باطنی و شرایط و موانع دعا است، به این گونه که اولا همه دعاهای پیامبران الهی در قرآن در آن ها مطرح نشده ، تنها به برخی از دعاهای ایشان به صورت گزینشی پرداخته شده است . ثانیا بحث های مطرح شده از انسجام لازم برخوردار نبوده و ارتباط این مباحث با دعا در آن ها ملموس نیست، زیرا صرفا به بیان برخی از نکات تفسیری در تعداد اندکی از آیات بسنده شده است، در حالی که این پژوهش افزون بر آن ها حقیقت دعا در قرآن و مضامین دعاهای قرآن کریم از نظر نوع و ساختار آن و سوره ها و آیه های دعائی، نیایشگران موحد و خواسته های متعالی پیامبر اسلام (ص) و… را فراروی خوانندگان پاکدل قرار داده است و در ادامه پس از بررسی ادعیه قرآن و نگاه کلی به نیایش های قرآنی به تفصیل به نیایش های مطرح شده از زبان انبیاء در قرآن پرداخته و ضمن بیان شرح حال مختصری از آنان به ترتیب رسالت و نبوتشان ، ادعیه و مناجات های ایشان را بررسی نموده است که شامل دعاهایی است که بخشی از آن مستقیما از زبان خود پیامبران نقل گردیده و بخشی شامل دعاهایی است که خداوند چگونگی و ادب راز و نیاز با خود را به ایشان آموخته که در حقیقت بهترین نوع نیایش به شمار می آید زیرا از ذات غنی و بی نیازی نشأت گرفته که به بندگان صالح خویش می آموزد در تنگناها و مشکلات چگونه او را بخوانند.
در پایان این رساله متعهد گردیده تا آثار تربیتی و مراتب تکاملی دعاهای پیامبران راستین و نتایج حاصله از این دعاها را در زندگی پیامبران بازگو نماید.
کلید واژه ها: دعا، نداء، قرآن، انبیاء
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: كلیات تحقیق
1-1- تبیین مساله پژوهشی و اهمیت آن. 1
1-2- پیشینه تحقیق.. 3
1-3- اهداف.. 3
1-4- فرضیات و پرسشها…………………………………………………………………………………………………………………………….. 4
1-5- روش تحقیق و مراحل آن. 4
فصل دوم:
2-1- دعا 5
2-1-1- مفاهیم گوناگون واژه دعا در قرآن 6
2-1-1-الف- دعا به مفهوم ندا دادن، صدازدن 7
2-1-1-ب- دعا به مفهوم دعوت به چیزی، فرمان به کار، نفرین.. 7
2-1-1-ج- دعا به مفهوم خواندن، طلب و درخواست چیزی 7
2-1-1- د- : دعوت کردن به توحید و پیروی از آن 8
2-1-1- ه- دعا به مفهوم دعا، عبادت، پرستش 8
2-1-1-و-دعا به مفهوم استغاثه و پناه خواستن و یاری طلبیدن………………………………………………………………………9
2-1-1-ز- دعا به مفهوم دعا کردن، خواستن از خداوند، نیایش 10
2-1-2- دریافت نهایی از مفهوم واژه دعا 11
2-2- ندا 11
2-2-1- معنای لغوی ندا 11
2-2-2- مفاهیم گوناگون واژهی ندا در قرآن 12
2-2-2- الف: ندا به مفهوم صدای بلند 12
2-2-2- ب: ندا به مفهوم مطلق دعا و خواندن 12
2-2-3-ارتباط ندا با دعا 13
2-2-4-فرق ندا با دعا 13
2-3-سؤال 14
2-3-1- معنای لغوی سؤال 14
2-3-2- مفاهیم گوناگون واژهی سؤال در قرآن 14
عنوان صفحه
2-3-2- الف: سؤال به مفهوم خواسته(سول)…………………………………………………………………….. 14
2-3-2- ب: سؤال به مفهوم سؤال از خبر (تسائل) 14
2-3-2- ج: سؤال به مفهوم درخواست واقعی و احتیاج (سألتموه) 14
2-3-2- د: سؤال به مفهوم سؤال از عطاء(اسئلكم) 15
2-3-2- هـ: سؤال به مفهوم سؤال از علم(یسئلونك) 15
2-3-2- و: سؤال به مفهوم سؤال از عمل(مسئول) 15
2-3-3- فرق دعا و سؤال. 15
2-4- طلب.. 16
2-4-1- معنای لغوی طلب.. 16
2-4-2- کاربردهای گوناگون واژه طلب در قرآن. 16
2-4-2- الف- طلب به مفهوم به دست آوردن. 16
2-4-2-ب- طلب به مفهوم جستجو و خواستن.. 16
2-4-2-ج- طلب به مفهوم خواهنده 16
2-4-2-د- طلب به مفهوم مورد طلب.. 17
2-4-3- ارتباط طلب با دعا 17
2-4-4- فرق سؤال و طلب.. 17
2-5-استغفار: 17
2-5-1- معنای لغوی استغفار: 17
2-5-2- کاربردهای گوناگون واژه استغفار در قرآن. 18
2-5-2-الف- استغفار به مفهوم آمرزش خواستن از شرک.. 18
2-5-2-ب- استغفار به مفهوم آمرزش خواستن از گناه 18
2-5-2-ج- استغفار به مفهوم نماز گزاردن. 19
2-5-2-د- استغفار به مفهوم بسیار آمرزنده (غفار) 19
2-5-3- ارتباط استغفار با دعا 19
2-6- اجابت و استجابت.. 20
2-6-1- معنای لغوی اجابت واستجابت.. 20
2-6-2- کاربردهای گوناگون واژه اجابت و استجابت در قرآن. 21
2-6-2-الف- یجیب.. 21
عنوان صفحه
2-6-2-ب- اجیب.. 21
2-6-2-ج-استجیبوا 21
2-6-3- ارتباط اجابت (استجابت) با دعا 21
2-7-ابتهال: 21
2-7-1- معنای لغوی ابتهال: 21
2-7-2- مشتقات واژه ابتهال در قرآن: 22
2-8- تضرع: 23
2-8-1- معنای لغوی: 23
2-8-2-کاربردهای گوناگون واژه تضرع در قرآن. 23
2-8-2-الف- تضرع به مفهوم زاری و خاکساری(یتضرعون) 23
2-8-2-ب- تضرع به مفهوم (تضرعا): 23
2-8-3- ارتباط تضرع با دعا 24
2-9- جایگاه ویژه دعا 24
2-9-1- تاکید ویژه قرآن بر دعا 24
2-9-2- تاکید پیامبر و ائمه بر دعا 25
2-10- اقسام دعا: 26
2-11- دعا یک امر فطری.. 28
2-12- حقیقت دعا 29
فصل سوم :
3-1- سوره های دعایی.. 34
3-1-1- سوره مبارکه الفاتحه. 35
3-1-2- «اخلاص». 35
3-1-3- «الفلق». 36
3-1-4- «الناس». 37
3-2- آیه های دعایی: 37
3-2-1- انواع آیه های دعا بر اساس منادا: 37
3-2-1-1- «رب»: 37
3-2-1-2- «ربنا». 38
عنوان صفحه
3-2-1-3- «اللهم». 38
3-2-1-4- «ضمیر». 39
3-2-2 -آیه های دعا بر اساس دعا کنندگان. 39
3-2-2-1- نیایشگران حقیقی.. 39
3-2-2-2- درخواست کنندگان. 39
3-2-3- آموزه های دعایی: 39
فصل چهارم :
4-1- دعای آدم وحوا 42
4-1-1 دعا و شرح. 42
4-1-2- آموزه های تربیتی: 43
4-2- دعاهای حضرت نوح (ع) 44
4-2-1 سرگذشت حضرت نوح (ع): 45
4-2-2- دعا ها و شرح. 46
4-2-2-1- استغفار: 46
4-2-2-2- نصرت خدا 47
4-2-2-3- فتح و پیروزی.. 47
4-2-2-4- اندوه بزرگ: 49
4-2-2-5- دعای نوح برای فرزند: 50
4-2-3- آموزه های تربیتی دعاهای حضرت نوح (ع) 50
4-2-3-2- دو نکته تربیتی در نفرین نوح (ع): 52
4-3-دعاهای حضرت هود (علیه السلام) 53
4-3-1- دعای تعلیمی حضرت هود (ع): 53
4-3-1-1- تعلیم و آموزش دعا: 53
4-3-2- نکات آموزنده: 55
4-4- دعای حضرت صالح (ع) 56
4-4-1- دعای تعلیمی حضرت صالح (ع): 56
4-4-2- نکات آموزشی و تربیتی: 57
4-5- دعاهای حضرت ابراهیم(علیه السلام) 58
عنوان صفحه
4-5-1-دعا ها و شرح. 60
4-5-1-1- درخواست احیاء اموات……………………………………………………………………………………………………………….60
4-5-1-3- درخواست پذیرش عمل و توبه و ارائه مناسک: 62
4-5-1-5- توجه دل ها،اقامه نماز، روزی ثمرات.. 67
4-5-1-6- دعای ابراهیم (ع) برای فرزندان: 69
4-5-1-7- ربنا و تقبل دعاء: 69
4-5-1-9- دعای ابراهیم برای پدرو مادر و مومنین: 70
4-5-1-10 -تقاضای دانش و نام نیک و وراثت بهشت.. 71
4-5-1-11- قلب سلیم: 72
4-5-1-12- برائت از کفار و توکل بر خدا: 73
4-5-2- حکمت و آداب دعا: 74
4-5-3- رمز استجابت دعا: 74
4-5-4 – سپاس و ستایش ابراهیم (ع): 75
4-5-5- نکته تربیتی: 76
4-6- دعاهای حضرت لوط (ع) 76
4-6-1- سرگذشت حضرت لوط: 76
4-6-2-1- نجات.. 77
4-6-2-2- دعای دوم لوط.. 77
4-6-3- تحلیل دعای حضرت لوط: 78
4-6-4- جهت دعا 78
4-7 – دعاهای حضرت یعقوب (علیه السلام): 79
4-7-1- سرگذشت حضرت یعقوب: 79
4-8- دعاهای یوسف(علیه السلام) 80
4-8-1- سرگذشت حضرت یوسف (ع): 80
4-8-2-1- دعای یوسف (ع) هنگام تهدید به زندان. 81
4-8-2-2- دعای یوسف در قعر چاه 81
4-8-2-3- نکات آموزنده دعا و استمداد حضرت یوسف (ع): 82
4-8-2-4- یوسف وذکر الهی.. 83
عنوان صفحه
4-8-2-5- شکر و تقاضای یوسف (ع) 83
4-9- دعاهای حضرت ایوب (علیه السلام) 84
4-9-1- سرگذشت حضرت ایوب (ع) 84
4-9-2- دعاهای حضرت ایوب (ع) 85
4-9-3- آزمایش و صبر حضرت ایوب (ع) 85
4-9-4- استجابت دعای ایوب و بازگشت نعمت ها 86
4-9-5- نکته های آموزنده دعای ایوب (ع) 87
4-9-6- سه حجت خدا 88
4-10 – دعاهای حضرت شعیب (علیه السلام) 88
4-10-1- سرگذشت حضرت شعیب (ع) 89
4-10-2- نکات تربیتی و اخلاقی.. 90
4-10-3- آموزش دعا و توبه. 91
4-10-4- معارف و نکات آموزنده 92
4-11- دعاهای حضرت موسی (علیه السلام) 93
4-11-1- دعا واستغفار حضرت موسی (ع) 94
4-11-2- نکات آموزنده دعای موسی (ع) 95
4-11-3- نجات از ظالمان. 96
4-11-4- موسی در خانه شعیب………………………………………………………………………………….. 97
4-11-5- درس های آموزنده دعاهای موسی (ع) 97
4-11-6- تقاضای رویت.. 98
4-11-7- نکته اخلاقی و تربیتی دعای موسی (ع)……………………………………………………………. 100
4-11-8- تقاضای شرح صدر 101
4-11-9- گشایش زبان و نعمت بیان. 101
4-11-10- تقاضای وزارت برای هارون. 101
4-11-11- هدف حاجات موسی (ع) 102
4-11-12- حسنه در دنیا و آخرت.. 102
4-11-13- دعا برای همه. 103
4-11-14- نفرین حضرت موسی (ع) (دعا علیه فرعونیان) 103
عنوان صفحه
4-11-15- دعا و اجابت.. 104
4-12 – دعای حضرت داوود (ع) 104
4-12-1- سرگذشت حضرت حضرت داوود (ع) 105
2-12-2- نکته آموزنده 106
3-12-3- قضاوت و استغفار 106
4-12-4- دعا و توبه و استغفار 106
4-13- دعاهای حضرت سلیمان (علیه‌السلام)…………………………………………………………………………………………. 107
4-13-1- تقاضای حضرت سلیمان. 108
4-13-2- اجابت دعای سلیمان. 109
4-14 – دعای حضرت یونس (علیه السلام) 112
4-15- دعاهای حضرت زکریا (علیه السلام) 114
4-15-1 –نكات آموزنده 115
4-15-2- علامت و نشانه فرزند. 116
4-16 – دعاهای حضرت عیسی (علیه السلام) 117
4-16-1- درخواست طعام آسمانی.. 118
4-17-دعاهای حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) 121
4-17-1 – زبان حال و میل باطنی پیامبر (ص) 121
4-17- 4- تقاضای ورود و خروج صادقانه. 125
4-17-6- غفران و رحمت.. 127
4-18 – دعای مشترک پیامبران و مردان الهی در جنگ… 127
فصل پنجم: دعای مشرکان و کافران (خواندن غیر خدا)
5-1- دعای مشرکان و کافران (خواندن غیر خدا) 130
5-2- استدلال قرآن بر نفی طلب آمیخته به شرک.. 131
5-2-1- قادر نبودن بت و معبودهای مشرکین بر امر خلقت.. 131
نتیجه گیری 141
1-1- تبیین مساله پژوهشی و اهمیت آن:
زیباترین رابطه در جهان خلقت رابطه بنده با خداست و دعا به عنوان بهترین وسیله برای این ارتباط است. دعا ابزار نیاز از سوی نیاز مطلق به درگاه بی نیاز مطلق است. اهمیت و جایگاه «نیایش و پرستش» به اندازه ای است که خداوند، بندگانش را به «دعا» و خواستن از خود فرامی خواند و آنان را به اجابت و برآوردن خواسته هایشان از سوی خود امیدوار می گرداند و نیز فرجام آنانکه در برابرش بزرگی کنند و از «نیایش و پرستش» او روی گردان باشند را خواری و سرافکندگی در آتش بیان می دارد: «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ» (الغافر/60)
البته زیباترین دعا، دعایی است که خداوند، خود به بندگان خویش تعلیم دهد و با آن بهترین روش ارتباط با خود را به آنان بیاموزاند. در این میان دعاهائی که از پیامبران در قرآن کریم ذکر شده از جهاتی بر سایر ادعیه دارای برتری زیرا دعای برگزیدگان خداوند،این عصاره های خلقت اند که آداب و کیفیت دعا را به انسان می آموزد و به او تعلیم می دهد چگونه با خدای خود سخن گفته و عرض حاجت کند و از سوئی دیگر دعای پیامبران بیانگر صفات و حالات درونی این اسوه های الهی است كه خود آموزه هایی تربیتی و اخلاقی را برای آنانی است كه این بزرگان را الگوی خویش قرار می دهند.
برای نمونه در دعای بنده ی ممتازی چون حضرت ابراهیم(ع)از درگاه خداوند سه خواسته مورد طلب قرار می گیرد: * همسر شایسته * فرزند صالح * و این که به مقامی برسد که پیشوا و الگو و راهنمای مردم شود، یعنی پیامبران بیشتر به کیفیت دعا توجه دارند، امور مهم را از خدا میخواهند و برای تحقق آن، سعی می نمایند، آنها میگویند: پروردگارا! همسر و فرزندانمان را نور چشم ما قرار بده، این تعبیر (نور چشم) رمز کمال و سعادت است، چرا که همسر و فرزند نیک موجب آرامش و سعادت انسان شده و روح و روان انسان را شاد نموده و در نتیجه باعث روشنی چشم خواهد شد، و به عبارت روشنتر، همسر و فرزندان شایسته، به زندگی انسان نور و صفا میبخشند و باعث آبرو و روسفیدی و سربلندی دنیا و آخرت خواهند شد.چنین دعایی مفید و دارای آثار درخشان است، به خلاف دعاهای بیهوده و یا کم فایده که ارزش چندانی ندارند، انسان باید در همه چیز حتی در دعا، دارای همت عالی و نظری بلند باشد، و در پرتو نورانیت دعا، به مقامهای عالی برسد.تا آنجا که دعا کند که امام و الگوی مردم شود.
این پژوهش به دنبال بررسی دعاهایی است که بخشی از آن به طور مستقیم از خود پیامبران و بخشی مربوط به دعاهایی است که خداوند به آنان تعلیم فرموده و یا به آنان آموخته که چگونه دعا کرده، به چه صورت با خداوند راز و نیاز داشته باشند که این خود در حقیقت بهترین نوع دعا و نیایش می باشد و در این جا آن، ذات غنی و بی نیاز است که به بندگان صالحش می آموزد که در سختی ها و مشکلات چگونه او را بخوانند. در این پایان نامه کوشش می گردد شرح حال مختصری از پیامبرانی که در قرآن به دعای آنان اشاره شده- به ترتیب رسالت و نبوتشان- ادعیه و مناجات ایشان بررسی شود که بخش گسترده ی پایان نامه را در بر می گیرد. مسأله اصلی در این پژوهش بیان آثار و آموزه های تربیتی دعاهای پیامبران اعم از تعلیمی و غیر تعلیمی است که در حد توان بدان پرداخته خواهد شد.
ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
