بیش از 3/2% از گونه های موجودات زنده روی زمین در جنگل زندگی می کنند. درختان جنگلی از طریق فتوسنتز، تجدید اکسیژن در جو، تنظیم بارش های محلی، جذب Co₂ اتمسفر، تعدیل اثر گلخانه ای، محافظت و حفظ تنوع طبیعت از لحاظ گونه های گیاهی و حیوانی، کاهش بادهای قوی، متوقف کردن گرد و غبار و گازها، تنظیم سطح آب رواناب، متعادل سازی درجه حرارت محیط، جلوگیری از فرسایش خاک، تثبیت آب و هوا، ایجاد محیطی مناسب جهت تفریح و سرگرمی بسیار مفید هستند. جنگل ها از لحاظ چوب و انرژی مهمترین مزایا محسوب می شوند. گیاه در محیطی رشد می کند که در تعامل با میکروارگانیسم های مختلف خاک است و برخی از این عوامل باعث ایجاد تنش و بیماری در گیاه می گردند و برخی نیز موجب بهبود و ارتقاء رشد گیاه می شوند. یکی از مهم ترین میکروارگانیسم های مفید خاک، قارچ های میکوریز می باشند. اصطلاح میکوریز نشانگر یک همزیستی دو جانبه است که در نتیجه این همزیستی، فعالیت قارچ در جهت جذب و انتقال عناصر غذایی به گیاه از یک طرف و دریافت ترکیبات کربنی حاصل از فتوسنتز از گیاه میزبان از سوی دیگر می باشد (Smith & Read, 2008). وجود همزیستی میکوریزایی یکی از عوامل مهم و تعیین کننده رشد و عملکرد در گیاهان است (Offre et al., 2007). قارچ های میکوریز قادرند بر سایر میکروارگانیسم های موجود در خاک به طور مستقیم تاثیر گذاشته یا به طور غیر مستقیم از طریق تغییر فیزیولوژی گیاه میزبان در جمعیت و عملکرد آنها موثر باشند(Allen et al., 1980).بروز این تغییرات مداوم، موجب تغییر ارگانیسم های موجود در خاک اطراف ریشه گیاه و ایجاد میکوریزوسفر می شود (Linderman, 1988). قارچ های میکوریز آربوسکولار از مهمترین انواع قارچ های میکوریز می باشند. این نوع همزیستی از طرق مختلف باعث افزایش توان رشدی گیاه و کاهش خسارت ناشی از عوامل بیماری زای موجود در خاک می شود (Regvar et al., 2006; Akhtar & Siddiqui, 2008). شناخت و مطالعه بیشتر این نوع قارچ ها بخصوص قارچ های میکوریز آربوسکولار و استفاده در کشاورزی نوین، امروزه به نحو موثری باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی شده است. همچنین با بهره گرفتن از این همزیستی به عنوان کود بیولوژیک، می توان از طریق کاهش مصرف نهاده های شیمیایی از قبیل کود های شیمیایی و سموم، سیستم کشت و کار سالمتر و محیط زیستی عاری از آلودگی جانبی داشت (Offre et al., 2007).تحقیقات زیادی در زمینه شناسایی و بکارگیری قارچ های میکوریز آربوسکولار در نظام های کشاورزی در سطح دنیا در حال اجرا است. در کشور ما تحقیقات در این زمینه اندک و به صورت پراکنده می باشد. در این تحقیق، وضعیت قارچ های میکوریز آربوسکولار در ریزوسفر تعدادی از درختان جنگلی غالب منطقه کیاسر بررسی شده است.

1-2- مشخصات گیاه شناسی گیاهان میزبان مورد مطالعه

1-2-1- -مشخصات گیاه شناسی چنار

   چنار با نام علمی Platanus orientalis L از خانواده چنار Platanaceae و با نام انگلیسیOriental plane tree, Plane tree . درختی خزان کننده به ارتفاع تا 50 متر، با تنه ای به قطر تا 3 متر، گاهی بیشتر، با پوست ریزان، برگ ها پنجه ای، به قطر تا 25 سانتیمتر، تا نیمه تحتانی بریده، 5-7 پاره، متناوب، گوشواره دار، گل ها یک پایه، به صورت سرسان و کروی، معمولا آویزان، گلهای نر با کاسبرگهای گلبرگی 4-6 تایی، گلبرگ ها گوه ای، از کاسبرگ ها بلند تر، دوتای آنها کوچکتر یا وجود ندارند. گلهای ماده با کاسبرگ های گلبرگی 4 تایی، گلهای نر با 3-8 پرچم، با میله های کوتاه، با رابطی سپری شکل در بالا. گلهای ماده با 3-8 برچه، با خامه های طویل، تخمدان با 1-2 تخمک کناری. میوه فندقه واژ مخروطی گوشه دار که در قاعده با کرکهای بلند پوشیده شده، گوی میوه ها 2-6 تایی، در زمستان باقی ماننده (مظفریان، 1383). (شکل1-1،الف)

1-2-2- مشخصات گیاه شناسی مازوج، دار مازو، مازو

   مازو با نام علمی Quercus infectoria Oliv از خانواده بلوط Fagaceae با نام انگلیسی Aleppo oak, Gall oak. درختچه یا درختی متوسط، کرکهای روی شاخه ها و سطح تحتانی برگها متنوع و نا پایدار و غیر دایمی. برگها قویا مختلف الشکل، در طول زمستان سبز، بالایی ها بیضوی تا تخم مرغی، غالبا با دندانه های- اره ای منظم، بندرت عمیقا لب دار- دندانه دار، با دندانه های نوک تیز یا کامل، پایینی ها کوچک، بیضوی، غالبا کامل یا کم دندانه. پیاله نیم کروی یا تقریبا مخروطی، کرک مخملی. میوه بلوطی تخم مرغی، دمگل میوه دار با دمبرگ هم اندازه . گل های نر در گل آذین دم گربه ای انبوه و بلند، گلهای ماده کم یا منفرد با محور کوتاه به طول 2-5 میلیمتر، در محور برگهای بالایی قرار گرفته (مظفریان، 1383). (شکل1-1،ی)

1-2-3- مشخصات گیاه شناسی راش

   راش با نام علمی Fagus orientalis Lipsky از خانواده بلوط Fagaceae با نام انگلیسی Orientalis beech. درختی با ارتفاع تا 50 متر ، با تاج تخم مرغی یا استوانه ای پهن، متراکم، با پوست تنه خاکستری کم رنگ، صاف. شاخه های جوان با کرکهای کوتاه- تار ابریشمی فشرده، به تدریج بدون کرک شونده، یکساله ها قهوه ای شونده، جوانه ها تخم مرغی باریک یا دوکی شکل، به طول 2 سانتیمتر، برگها به طول 7-14 و عرض 4-8 سانتیمتر، کم و بیش بیضوی، در نیمه فوقانی پهن تر، با قاعده گوه ای، راس نوک دار، ابتدا در دو سطح در امتداد رگبرگ ها و دمبرگ با کرک های کوتاه- تار ابریشمی فشرده، سرانجام روی سطح فوقانی بدون کرک یا در امتداد رگبرگ میانی کمی کرک دار، با لبه های کامل یا مواج ، یا با رگبرگ های تا دندانک های کوتاه نوک کند ممتد، ابتدا در حالت جوان با کرک های تار ابریشمی- مژه دار، رگبرگ های 9-12 جفتی سطح تحتانی آشکار، دمبرگ به طول 5-20 میلیمتر، گلپوش گلهای نر کوتاه، استکانی پهن، با لوبهای کوتاه پهن، هم اندازه لوله یا بلند تر از آن، با کرک های کوتاه- تار ابریشمی. پیاله به طول 20-25 میلیمتر، کرک دار- تار ابریشمی، با دمگل به طول 2-8 سانتیمتر، فلسها در بخش پایینی پیاله ها برگی، سبز رنگ، رگه دار، خطی یا تقریبا قاشقی، به طول تا 17 و عرض 4 میلیمتر، فلس های بالایی کوتاه تر، باریکتر، درفشی. فندقه به طول 2 و عرض1، کفه ها با پیاله مساوی یا کوتاه تر از آن
(مظفریان، 1383). (شکل1-1،د)

1-2-4- مشخصات گیاه شناسی شاه بلوط

   شاه بلوط با نام علمی Castanea sativa Mill از خانواده بلوط Fagaceae با نام انگلیسی Spanish chestnut, European chestnut, Sweet chestnut. درختی به ارتفاع تا 30 متر، با تنه ای گاهی با محیط تا 10 متر، شاخه چه ها سریعا بی کرک شونده، برگها مستطیلی- سرنیزه ای، به طول 12-22 سانتیمتر، نوک تیز تا نوک دار کوتاه، با قاعده گوه ای پهن یا دایره ای یا گاهی تقریبا قلبی، بهنگام رسیدن بی کرک یا تقریبا بی کرک، رو به بالا. فندقه ها به عرض 2-3 سانتیمتر، 1-3 تایی (مظفریان، 1383). (شکل 1-1،ه)

1-2-5- مشخصات گیاه شناسی زبان گنجشک، بنو، ون

   زبان گنجشک با نام علمی Fraxinus rotundifolia Miller از خانواده زیتون Oleaceae با نام انگلیسی Ash, Angelica tree. گلها چند جنسی- یک جنسی، یک پایه یا چند جنسی-یک جنسی دو پایه یا دو جنسی. کاسه گل 4 پاره یا وجود ندارد، جام گل 4 قسمتی یا وجود ندارد، میوه فندقه بالدار فشرده، قاشقی شکل، یک حجره ای، یک دانه ای، برگها با برگچه های 5-7 تایی، دندانه اره ای درشت، غالبا سبز رنگ، بندرت در سطح تحتانی خاکستری، اغلب 3 تایی، گل آذینخوشه ای (مظفریان، 1383). (شکل1-1،ز)

1-2-6- مشخصات گیاه شناسی سپیدار، سفید دار، کبوده

   سپیدار با نام علمی Populus alba L از خانواده تبریزی Salicaceae با نام انگلیسی White poplar, Abele tree. درختی متوسط القامه تا مرتفع، با تاج بزرگ، در نمونه های کاشته شده هرمی، با ریشه های گاهی پاجوش آور، پوست ساقه برای مدت طولانی صاف خاکستری کم رنگ و سرانجام سیاه و ضخیم شونده. شاخه چه های یک ساله(امساله) بزرگ و به صورت همسان با کرک های نمدی، با دمبرگ به طول کم و بیش 10 سانتیمتر، در درختان مسن کوچکتر، با دمبرگ بلند تر، با قاعده گوه ای پهن تا سر بریده- تخم مرغی، نسبتا نوک کند، کم و بیش با دندانه های سینوسی- دندانه ای نا مشخص، در سطح تحتانی ابتدا با کرک های نمدی- سفید متراکم، سرانجام هیچگاه به طور کامل بدون کرک نمی شود و اما با بقایای کرک های نمدی فشرده به رنگ درخشان متالیک باقی می ماند، برگهای بالایی شاخه های بزرگ، با دمبرگ کوتاه، کم و بیش 3-5 لوبی عمیق، گل آذین دم گربه ای میوه دار و کوتاه، به طول10-15 سانتیمتر، محور گل آذین و دمگل ها با کرک های کوتاه، برگه ها تخم مرغی، به دشواری دندانه دار، قهوه ای، با مژه های بلند، کپسول تخم مرغی- گوه ای، دو کفه ای، بدون کرک (مظفریان، 1383).(شكل1-1،ن)