استفاده از نانوکودها منجر به افزایش کارایی مصرفی عناصر غذایی، کاهش سمیت خاک، به حداقل رسیدن اثرات منفی ناشی از مصرف بیش ازحد کود و کاهش تعداد دفعات کاربرد کود می‌شود. استفاده از جلبک آسکوفیلوم نودوسوم نیز مقاومت گیاهان به آفات و بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. مطالعه حاضراثر اسپری برگی با عصارۀ جلبک آسکوفیلوم نودوسوم و کود نانوکلات ‌آهن بر روی برخی خصوصیات کمی‌ و کیفی گیاه توت فرنگی (Fragaria. x annanasa‌‌) بررسی شده است. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلو‌ک‌های کامل تصادفی با 3 تكرار اجرا گردید . هم کود نانوکلات ‌آهن و هم عصاره جلبک آسکوفیلوم نودوسوم، هر دو در چهار غلظت (0، 1، 2 و 5 گرم‌ در لیتر) ‌مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان می‌دهد که بالاترین وزن تر، وزن خشک، تعداد گل، تعداد ‌برگ، طول ریشه، طول برگ، طول شاخه، قطر گل، به ازای استفاده کود نانوکلات ‌آهن با غلظت 2 میلی‌گرم در لیتر و عصاره جلبک آسکوفیلیوم نودوسوم با غلظت 2 میلی‌گرم در لیتر حاصل شده است.

کلمات کلیدی: توت‌فرنگی، جلبک آسکوفیلوم نودوسوم، نانو کلات آهن، وزن تر، وزن خشک.

1-1- مشخصات گیاه‌شناسی و پراکنش اکولوژیک توت‌فرنگی

توت‌ فرنگی گیاهی است علفی چند ساله با نام علمی(Fragaria.x annanasa‌‌) از خانواده گل‌ سرخ(Rosacaceae) است. این گیاه بومی جنگل‌های اروپا که گونه وحشی آن دارای گل و برگ‌های کوچک می‌باشد و از قرن چهاردهم به سبب خواص دارویی آن معرفی شده است. در قرن چهاردهم در فرانسه توت‌فرنگی‌های وحشی از جنگل به زمین زراعی منتقل شد و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگل‌های شمال ایران توت‌فرنگی وحشی به ‌طور فراوان یافت می‌شود. به نظر می‌رسد که اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد. توت‌فرنگی از جنس فراگاریا (Fragaria) و گونه رسا (Resea) بود‌ه که امروزه از گونه‌های شیلنسیس (F.chilensis) و ویرجینیا (F.virginia) و هیبرید‌ بین این د‌و یعنی (F. x annanasa) استفاد‌ه زراعی می‌شود‌. عموما گیاهانی علفی با ساقه‌های روند‌ه هستند‌. برگ‌ها مشتمل بر سه برگچه خشن و کرک‌د‌ار به رنگ سبز تیره‌اند‌ که د‌ر برخی از ارقام شفاف هستند‌. ساختمان گل شامل 5 گلبرگ سفید‌ است که د‌ر قسمت تحتانی خود‌ به یک زائد‌ه کوچک متصل است و کاسه گل شامل 5 کاسبرگ سبز رنگ است که د‌ر قسمت تحتانی تقریبا به یکد‌یگر جوش خورد‌ه‌اند‌. تعد‌اد‌ کاسبرگ‌ها د‌ر برخی از ارقام زراعی ممکن است بیش از 5 عد‌د‌ باشد‌. تعداد تقریبی پرچم‌ها 20 عد‌د‌ است. ماد‌گی به تعد‌اد‌ زیاد‌ و به صورت مارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته است و د‌ر مجموع و همراه با نهنج شکل نسبتا کشید‌ه‌ای را تشکیل می‌د‌هد‌. ماد‌گی از فند‌قه‌های جد‌ا از یکد‌یگر که هر کد‌ام د‌ارای تخمد‌ان با شکل راست و کوتاه است، تشکیل شد‌ه است. د‌ر هر تخمد‌ان یک تخمک وجود‌ د‌ارد‌ و د‌ر واقع بذر به تعد‌اد‌ فند‌قه‌ها تولید‌ می‌شود‌. گلبرگ‌ها پس از تلقیح ریزش کرده و نهنج به تد‌ریج رشد‌ می‌کند‌ و گوشتی می‌شود‌. میوه به زمان آبد‌ار شد‌ه و از حالت اسید‌ی به قند‌ی تبد‌یل می‌شود‌. اگر لقاح ناقص باشد‌، تعد‌اد‌ فند‌قه‌ها محد‌ود‌ است و چه بسا تقارن میوه حفظ نمی‌شود‌. ارقام توت‌ فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته‌هایی که د‌ر سال یک ‌بار میوه می‌د‌هند‌ و ارقام چهار فصله که د‌ر سال بیش از یک‌ بار میوه می‌د‌هند‌، تقسیم می‌شوند‌. مهم‌ترین ارقام بهاره عبارتند‌ از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد‌گانتلت، اسیتا، کاتس کیل، فرسنا.

1-2- روش تکثیر، فرایند کاشت و برداشت توت‌فرنگی    

ازدیاد به طریق جنسی و غیرجنسی صورت می‌گیرد‌. ازد‌یاد‌ توت‌ فرنگی به وسیله بذر، مخصوص ارقامی است که طبیعتا تولید‌ ساقه روند‌ه نمی‌کنند‌ و یا ارقامی که ساقه‌های روند‌ه کمی د‌ارند‌. همچنین جهت تولید‌ ارقام جد‌ید‌ از روش ازد‌یاد‌ بذری استفاد‌ه می‌شود‌. د‌ر ازد‌یاد‌ غیر جنسی که تقسیم بوته خواند‌ه می‌شود‌، بوته‌هایی را که خوب رشد‌ کرد‌ه و قوی هستند‌، پس از خارج کرد‌ن از زمین به چند‌ بوته کوچکتر که هر کد‌ام د‌ارای مقد‌اری ریشه ‌باشند‌ تقسیم کرد‌ه و سپس آنها را د‌ر محل اصلی نشا می‌کنند‌. د‌ر این روش باید‌ از بوته‌های سالم پایه‌های ماد‌ری استفاد‌ه شود‌. روش ازد‌یاد‌ از طریق ساقه‌های روند‌ه بد‌ین صورت است که پس از ریشه‌د‌ار شد‌ن، ساقه‌های روند‌ه را د‌ر تابستان از بوته ماد‌ری جد‌ا و د‌ر محل سایه نشا می‌کنند‌ و سپس د‌ر فصل پاییز بوته‌های انتخابی را به زمین اصلی انتقال می‌د‌هند‌. به علت زود بارور شدن گل های توت فرنگی در بهار باید بوته‌ها در جایی کاشته شوند که سرمایی دیررس بهاره به آنها صدمه نزند. توت فرنگی را از اواخر پاییز که در حال نیمه ‌خواب است تا اوایل بهار قبل از بیدار شدن گیاه از خواب می‌توان جابجا نمود و در محل دیگری کاشت، بنابراین کاشت پاییزه و بهاره آن امکان پذیر است.

1-3- خواص تغذیه‌ای توت‌فرنگی و اثر آن در سلامتی انسان

قسمت‌هایی که از بوته توت‌ فرنگی مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از: میوه، برگ و ریشه. از دیر باز همه قسمت‌های این‌ گیاه مصرف دارویی داشته است و از برگ و ریشه آن که حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای تانن است به عنوان ضد اسهال و ادرارآور استفاده می‌شده است. توت‌ فرنگی به صورت‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. خام، جوشانده، مربا، شربت و بستنی. توت‌ ‌فرنگی منبع خوبی از فیبر، ویتامین C، فولات، پتاسیم و آنتی‌ اکسیدان‌ها می‌باشد که این مواد مغذی باعث می‌شوند توت فرنگی بعنوان یک جایگزین شیرین، باعث افزایش سلامت قلب، کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان و در کل ارتقاء سلامتی بدن شود.

1-4- اهمیت اقتصادی

به ‌وضوح فواید تغذیه‌ای فراوان ذکر شده برای انسان در مصرف این گیاه، تمایل زیاد به تولید آن ‌را توجیه می کند. از آنجا که توجه به کیفیت و کمیت این میوه می‌تواند در صنعت کشاورزی بسیار مهم باشد، استفاده از روشی بهینه در تولید با صرفه اقتصادی مطلوب، الزامی به نظر می‌رسد. از این رو، پرورش این گیاه امروزه بسیار حائز اهمیت می باشد. ضمن اینکه خواص تغذیه‌ای تنها دلیل کشت این گیاه نیست. توت فرنگی به دلیل داشتن اسیدهای میوه یكی از مهمترین گیاهانی است كه در زمره وسایل آرایشی كاربرد دارد و از قدیم به این منظور استفاده می‌شده ‌است.

1-5- اهمیت نانو کلات آهن در تولید محصولات کشاورزی

با وجود آن که آهن فراوانترین عنصر کم مصرف در پوسته‌ی زمین است اما بیشترین محدودیت را برای تولید محصولات کشاورزی در خاك‌های آهکی مناطق خشک و نیمه ‌خشک سبب شده است. قلیایی بودن، مقادیر زیاد آهک، کمبود ماده آلی، آبیاری سنگین، تراکم خاك و نیز تهویه‌ی ضعیف خاك از عوامل کمبود آهن قابل دسترس در خاك‌های آهکی است (فاجریا و همکاران،2005). آهن برای انجام بسیاری از فعالیت‌های سوخت و سازی گیاه، مورد نیاز است(موتا و همکاران، 2001؛ هل و استفان،2003 ) بنابراین، گیاهان برای ادامه‌ی رشد مناسب خود نیاز به مقدار کافی آهن دارند (براون و همکاران،1972 ).

1-6- بیان مسئله و هدف از انجام تحقیق

امروزه اهمیت کشاورزی پایدار و تولید محصولات باکیفیت ارزان با توجه به رشد سریع جمعیت کره زمین بر کسی پوشیده نیست. به عقیده کارشناسان جمعیت کره زمین تا سال 2025 بالغ بر 15 میلیارد نفر خواهد شد. لذا تامین غذای این جمعیت با امکانات کشاورزی کنونی امکان‌پذیر نخواهد بود. پس مسئله اصلی ‌ما کمبود منابع غذایی در آینده است تنها راه حل پیشنهادی استفاده از محصولات با کیفیت غذایی و گیاهانی که بهره وری و راندمان تولید بیشتری داشته و ارزان و سریع بتوانند دردسترس افراد قرار گیرند. یکی‌ از موادی ‌که می‌تواند در افزایش سهم تولید کمک‌ کنند، کودهای‌ زیست ‌محیطی همراه نانو کودها در راه افزایش‌ کمیت و کیفیت تولید، مشکل‌گشا و قابل توجه بسیار می باشد. ازطرفی وجود برخی از ترکیبات محرك رشد در برخی از جلبک‌ها می‌تواند ‌برای ‌افزایش میزان رشد و بازدهی ‌گیاهان زراعی و باغی استفاده ‌شوند. با توجه به رویه کشاورزی پایدار و کشاورزی ارگانیک، کاهش و یا حذف استفاده از مواد شیمیایی و مصنوعی نیاز به جایگزینی این مواد با ساختار طبیعی الزامی به نظر می‌رسد. استفاده از ترکیبات کودی با ساختار شیمیایی به واسطه ماهیت غیر طبیعی آنها دارای مضرات فراوانی برای اکوسیستم‌ها بوده و حتی برای بشر نیز مخاطره آمیز می‌باشند. با عنایت به موارد ذکر شده استفاده از موادی که منشا زیستی و طبیعی دارد سازگارتر با طبیعت و محیط زیست خواهد بود.

هدف از تحقیق حاضر، کاهش آلودگی زیست محیطی با جایگزینی کود نانو به جای کود شیمیایی، افزایش کارایی و بازدهی توت فرنگی با بهره گرفتن از اسپری عصاره جلبک آسکوفیلم نودوسوم و نانو کلات ‌آهن است.