بیماری پوسیدگی قهوه­ای میوه یا مومیایی درختان میوه­ی هسته­دار و دانه­دار، که به وسیله­ گونه­ های قارچ Monilinia spp. ایجاد می­ شود، یکی از مهم­ترین بیماری­های این درختان در دنیا محسوب می­گردد که از گسترش جهانی برخوردار است. با توجه به شرایط آب و هوایی و زراعی مساعد بیماری، تقریباً هر سال شاهد شیوع بالای بیماری در باغات استان و سمپاشی­های گسترده برای کنترل آن هستیم. برای پیش بینی احتمال وقوع اپیدمی بیماری، 23 متغیر آب و هوایی و زراعی در هفت دوره­ زمانی (کل زمستان، بهمن، اسفند، نیمه اول اسفند، نیمه دوم اسفند، نیمه اول فروردین و فروردین) در پنج منطقه از استان(بندرگز، ورسن، گرگان، سرخنکلاته و خان ببین) استفاده شد و توسط 3 روش آماری رگرسیون ساده، رگرسیون لجستیک و تجزیه و تحلیل تشخیصی مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از مقایسه­ مدل­های آماری ساخته شده، مشخص شد که استفاده از داده ­های زراعی نسبت به سایر داده ­ها برای مدل سازی مناسب تر است و 6 مدل دو متغیره با بهره گرفتن از سه متغیر وجود یا عدم وجود بیماری در سال قبل(PD)، تعداد تقریبی مومیایی روی درخت(MT) و انجام یا عدم انجام سمپاشی بعد از هرس(Pr-s) ساخته شد. این مدل­ها
می­توانند نخستین گام­ها برای دست­یابی به مدل پیش آگاهی این بیماری در کشور محسوب گردند.

واژه­ های کلیدی:درختان میوه هسته دار، بیماری پوسیدگی قهوه­ای (مومیایی)، پیش آگاهی، تجزیه و تحلیل تشخیصی، رگرسیون لجستیک، متغیرهای آب و هوایی، متغیرهای زراعی

بخشی مهمی از تولیدات کشاورزی ایران واکثر کشورها را میوه‌های هسته دار تشکیل می‌دهند به عنوان مثال تولید این فراورده در امریکابالغ بر 100 میلیون دلار است لذا جنبه اقتصادی قابل توجهی دارند. معمولاً فصل شکوفه دهی این میوه‌ها از اواسط اسفند تا بهار و فصل برداشت آن‌ ها با توجه به شرایط آب و هوا از اواخر مرداد تا اوائل شهریور آغاز می‌شود در ایران نیز طی آمار بدست آمده در سال 1389، 682 میلیون دلار و نیمه اول امسال (1390)، 347 میلیون دلار از این محصول صادر شده است که رقم قابل توجهی می‌باشد اما این محصول نیز همانند سایر محصولات کشاورزی در معرض خطراتی می‌باشد. غیر از عواملی نظیر برداشت بیش از حد محصول، شکسته شدن شاخه درختان افراط در خشک کردن محصولات و کمبود شدید پتاسیم،فساد کپکی این محصولات نیز منجر به کاهش میزان محصول شده است به طوریکهمیوه‌های آسیب دیده و بیمار برروی درخت، پژمرده و خشک می‌شوند که اصطلاحاً به آن‌ ها مومیایی شده گفته می‌شود.

فساد یا پوسیدگی قهوه‌ای از جمله بیماری‌هایی هستند که بررسی آن‌ ها از لحاظ اکولوژیکی و اقتصادی بسیار حائز اهمیت است که مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده آن دو قارچ به نامMoniliniafructicolaوMoniliniaLaxa می‌باشند.

این عوامل بیماری‌زا منجر به کپک زدن و پژمردگی شکوفه‌ها در فصل بهار، پوسیدن میوه‌های نارس در اواسط فصل و فساد میوه‌های رسیده در اواخر فصل می‌شوند. کپکMonilinialaxaعمدتاً منجر به آلودگی شکوفه‌هامی‌گردد در حالیکهMoniliniafructicola عامل پوسیدگی میوه‌های رسیده می‌باشد.

آلودگی با این کپک‌ها از نواحی آبکی و نرم پوست میوه آغاز می‌شود به طوریکه سطح میوه کاملاً از قارچMonilinia پوشیده می‌شود و از طریق منفذها و ترک‌های موجود بر روی پوست میوه به بافت‌های داخلی میوه رسوخ می‌کند. عواملی نظیر:زبری پوست میوه، تغییرات جوی همانند تگرگ و طوفان و وجود پرندگان وحشرات، ریسک ابتلا به این دسته از بیماری‌ها را در محصولات مختلف، متفاوت کرده است.

گاهی عوامل کپکی در میوه‌هایی که کنار هم قرار دارند از میوه‌ای به میوه دیگر حرکت می‌کند تا جاییکه همه میوه‌ها بر اثر کپک‌زدگی به یکدیگر می‌چسبند. در مواقع دیگر هنگامی که میوه‌ها به صورت انفرادی بر درخت آویزانند در همان جایگاه خود، می‌پوسند که اصطلاحاً به آن تک مومیایی گفته می‌شود.